FELjTON: 25 godina Narodne skupštine RS (1991–2016): Savezi protiv Srba i Srpske

Rat saveznika Muslimana i Hrvata protiv Srba je početkom 1993. prerastao u srednjoj Bosni i u Hercegovini u rat između snaga HVO i tzv. Armije BiH. Sukobi su na inicijativu Hrvatskog narodnog vijeća BiH i uz pomoć SAD završeni Vašingtonskim sporazumom 18. marta 1994. godine. Obnovljena je hrvatsko-muslimanska vojna i politička saradnja protiv Srba, organizovana Muslimansko-hrvatska Federacija BiH i predviđena konfederacija sa Hrvatskom. To je potvrđeno avgusta 1995. potpisivanjem Splitskog sporazuma između FBiH i Hrvatske. Na osnovu tog sporazuma obje strane su učestvovale u ratu protiv Vojske RS. Sporazum Hrvata i Muslimana srpska strana je ocijenila kao pravo dvaju naroda da slobodno odlučuju o svom političkom statusu, a formiranje Muslimansko-hrvatske FBiH i njen ulazak u konfederaciju sa Hrvatskom kao formalnopravni nestanak bivše jugoslovenske republike BiH.

Poslije pojave plana podjele BiH u odnosu 49 prema 51 odsto između RS i Muslimansko-hrvatske FBiH i muslimansko-hrvatskih vojnih akcija u sadejstvu sa regularnim vojnim snagama Hrvatske na zapadnokrajiške opštine, te srpskih protivnapada i zauzimanja zaštićenih zona Srebrenice i Žepe, došlo je do mirovnih pregovora u Dejtonu od 1. do 20. novembra 1995. i sporazuma čiji su rezultati ozvaničeni u Parizu 14. decembra iste godine. Njima je BiH uspostavljena kao zajednica dvaju državotvornih entiteta: Federacije BiH sa 51 odsto teritorije i RS sa 49 odsto. Opština Brčko je arbitražom iz 1999. postala posebna teritorija – kondominijum dvaju entiteta – pod nazivom Brčko distrikt.

Provođenje vojnog dijela Dejtonskog sporazuma obezbjeđivale su od 1995. međunarodne provedbene snage (IFOR), a od 1997. stabilizacione snage (SFOR) pod komandom NATO-a. Realizaciju civilnog dijela sporazuma preuzeli su OEBS, UN i UNHCR. Najveća ovlašćenja povjerena su visokim predstavnicima međunarodne zajednice. Ovu funkciju su obavljali Karl Bilt iz Švedske (decembar 1995 – jun 1997), Karlos Vestendorp iz Španije (jun 1997 – avgust 1999), Volfgang Petrič iz Austrije (avgust 1999 – maj 2002), Pedi Ešdaun iz Velike Britanije (jun 2002 – januar 2006), Kristijan Švarc-Šiling iz Njemačke (januar 2006 – jun 2007), Miroslav Lajčak iz Slovačke (jul 2007 – mart 2009) i Valentin Incko iz Austrije, koji to i danas čini.

Osnivanju RS i Narodne skupštine prije 25 godina prethodilo je višestranačko organizovanje i formiranje nacionalnih stranaka: Muslimana – Stranke demokratske akcije, Srba – Srpske demokratske stranke i Hrvata – Hrvatske demokratske zajednice, te održavanje prvih višestranačkih izbora za Skupštinu SRBiH 18. novembra 1990. Na tim izborima, na kojim je poražen dotadašnji jednopartijski sistem Saveza komunista, izabrano je za novu Skupštinu SRBiH 240 poslanika, od kojih 130 u Vijeće građana, a 110 u Vijeće opština. Od njih je po nacionalnoj pripadnosti bilo 99 Muslimana, 85 Srba, 49 Hrvata i sedam ostalih (Jugoslovena), a po strankama: SDA 86, SDS 72, HDZ 44 i svih drugih zajedno 38 mandata.

Broj i sastav srpskih poslanika u Skupštini SRBiH i njenim organima nije odgovarao pravom brojnom stanju Srba, jer je znatan broj srpskog biračkog tijela glasao na izborima za jugoslovenske stranke, u kojima su kandidati za poslanike bili većinom Muslimani i Hrvati.

Srpski poslanici u Skupštini SRBiH su od njenog konstituisanja, krajem 1990, ulagali najveće napore da brojniji muslimanski i hrvatski poslanici ne stvore koaliciju između njihovih vodećih stranaka, SDA i HDZ, i da se odluke u Skupštini donose konsenzusom i uz saglasnost i interes triju konstitutivnih naroda u BiH.

Mr Bojan Stojnić, Verica M. Stošić, mr Goran Đuran

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.