FELjTON Istorijske sjednice Prvog saziva Narodne skupštine, medijski odjeci: Kriza u odnosima vojnog i političkog vrha

Iako je sjednica počela u 11 časova, prvu vijest agencija “Srna” emitovala je tek u 15 časova, navodeći kratko da Narodnoj skupštini izvještaj o vojnoj situaciji u Srpskoj, sa osvrtom na stanje na bihaćkom ratištu, podnosi general Ratko Mladić.

Prvi dan sjednice, sa koje gotovo da nije bilo vijesti, okončan je oko ponoći, a drugi je počeo u nedjelju, 16. aprila, u 11.35 časova. Agencija “Srna”, tek predveče toga dana, u 17.25 časova, emitovala je vijest da poslanici i dalje raspravljaju o vojno-političkoj situaciji. Sljedeća vijest emitovana je u dva časa iza ponoći i u njoj se navodi da su se “Mladić i Karadžić obratili ponovo poslanicima i govorili o vojnoj situaciji”. I to je bila posljednja emitovana vijest sa “Sanske sjednice” Narodne skupštine. Prvi put nijedna riječ o onome što se dešavalo u hotelu “Sanus” nije dopirala do novinara, niti je bilo zaključaka.

Mjesec nakon “Sanske sjednice”, 23. maja 1995. održana je vanredna sjednica Narodne skupština u Banskom dvoru u Banjaluci. Sjednica je sazvana nakon što je Hrvatska vojska zauzela Zapadnu Slavoniju, a jedina tačka dnevnog reda bila je “Vojno politička situacija nakon okupacije Zapadne Slavonije”. Ovoj sjednici prisustvovali su u ime Glavnog štaba Vojske Republike Srpske generali Milan Gvero i Zdravko Tolimir. Poslanici su osudili hrvatsku agresiju na Zapadnu Slavoniju.

Priča o ujedinjenju

I ova sjednica bila je zatvorena za javnost, ali ne u mjeri u kojoj je bila “Sanska”. U pauzi sjednice predsjednik Skupštine Momčilo Krajišnik dao je izjavu da se ponovo razgovara o ujedinjenju sa Republikom Srpskom Krajinom, a parlament je drugog dana zasjedanja, 24. maja, kasno uveče, donio odluku o ujedinjenju Republike Srpske i Republike Srpske Krajine u jednu državu sa jedinstvenom vlašću i odbranom. Odluka o ujedinjenju nije realizovana, a samo dva mjeseca kasnije uslijedile su velike vojne akcije u kojima je Republika Srpska Krajina prestala da postoji, a više od 200.000 Srba protjerano je iz Hrvatske u najvećem egzodusu na prostorima bivše Jugoslavije.

U pauzama sjednice novinari su postavljali pitanja rukovodstvu Republike Srpske da li znaju nešto o razgovorima o mirovnim rješenjima o kojima sa američkim ambasadorom i članom Kontakt grupe Robertom Frejzerom razgovara Slobodan Milošević?

“Dobro je što Milošević razgovara sa Amerikancima, jer Amerika je najuticajniji presudni faktor u svijetu”, odgovorio nam je na pitanje postavljeno tokom sjednice u Banjaluci Radovan Karadžić.

Istovremeno odbio je da komentariše protivljenje ujedinjenju koje je stizalo od premijera Republike Srpske Krajine Borislava Mikelića, koji je slovio za bliskog Miloševićevog saradnika.

Nakon što je u ljeto 1995. godine “pala” Republike Srpska Krajina, a stotine hiljada izbjeglica krenulo 4. avgusta 1995. godine na put bez povratka, započela je udružena hrvatsko-muslimanska ofanziva na gradove na sjeveru Republike Srpske: Glamoč, Drvar, Petrovac, Sanski Most... Republika Srpska u toj ofanzivi izgubila je 12 opština, a posljednji je pao Sanski Most - 10. oktobra 1995. godine. U Banjaluku su se slile desetine hiljada izbjeglica. Takva atmosfera pratila je veoma dramatičnu sjednicu Narodne skupštine, koja je održana u Banskom dvoru u Banjaluci, 14. oktobra 1995. godine.

Veče uoči sjednice održavale su se sjednice klubova poslanika: Kluba SDS-a i Kluba nezavisnih poslanika. Predsjednik Kluba poslanika SDS-a prof. dr Vojislav Maksimović rekao je da poslanici ovog kluba traže odgovornost političara i vojnih operativnih komandanata u vezi sa zbivanjima na zapadu zemlje. Sjednica je okončana oko dva časa iza ponoći, a Maksimović je po završetku sjednice rekao medijima da je zaključeno da se zapadni dio Republike Srpske mora odbraniti svim sredstvima, dok su u vazduhu lebdjele strepnja i strah za sudbinu i same Banjaluke.

Istovremeno je Klub nezavisnih poslanika usaglašavao stavove za sutrašnju sjednicu i prikupljao potpise za proglašenje Banjaluke glavnim gradom Republike Srpske.

Najava Dejtona

Poslanici su zatvorenu sjednicu Skupštine počeli u 10.45 časova, 15. oktobra 1995. godine. Sjednici je prisustvovalo 67 poslanika. Na samom početku sjednice predsjednik Kluba nezavisnih poslanika Milorad Dodik zatražio je pauzu kako bi se održale zajedničke konsultacije oba kluba u parlamentu. Kako nisu uspjeli da usaglase stavove pred Narodnu skupštinu izneseni su prijedlozi oba kluba. Dodik je obrazložio inicijativu Kluba nezavisnih poslanika da se smijeni Vlada i formira Vlada nacionalnog spasa, čiji mandatar bi bio poslanik Anđelko Grahovac. Rekao je da je inicijativu da Banjaluka bude proglašena glavnim gradom potpisalo više od 20 poslanika.

Klub SDS-a, čije stavove je prezentovao Jovo Mijatović, tražio je da Skupština donese sljedeće zaključke: da se dužnosti razriješe četiri generala: Milan Gvero, Zdravko Tolimir, Đorđe Đukić i Grujo Gorić, da se reorganizuje odbrana u zoni Drugog krajiškog korpusa, da se Vrhovna komanda izmjesti u Krajinu, da se usaglasi zajednički nastup na mirovnim pregovorima i predsjedniku Srbije Miloševiću uputi delegacija na najvišem nivou.... Sa sjednice su dopirale vijesti o teškoj i mučnoj raspravi, o upozorenjima da se Republika Srpska brani na tri tačke - koridoru, banjalučkoj regiji i Trnovu, ali i da se razgovara o mirovnim pregovorima koji se vode daleko odavde, u Ženevi i Njujorku.

Ministar inostranih poslova Aleksa Buha rekao je prvi put poslanicima na ovoj sjednici da je u Ženevi dogovoreno da će se BiH sastojati iz dva entiteta, Republike Srpske i Muslimansko-Hrvatske Federacije, te da će biti omogućeni paralelni specijalni odnosi sa susjednim zemljama.... što će se i desiti već u novembru u Dejtonu. Na taj način međunarodna zajednica je defakto prvi put priznala postojanje Republike Srpske.

Nakon mučnih rasprava, u jedan čas iza ponoći objavljeno je da je sa 60 glasova za i četiri uzdržana od glasanja prihvaćena ostavka premijera Dušana Kozića, ali i odbijen prijedlog Kluba nezavisnih poslanika o izmjeni člana 9 Ustava Republike Srpske da umjesto Srpskog Sarajeva glavni grad bude Banjaluka. Parlament je izglasao prijedlog o smjeni četvorice generala, te da se vrhovna komanda premjesti u Krajinu.

U drugom otvorenom dijelu zasjedanja razgovaralo se o položaju prognanog srpskog stanovništva, njihovom smještanju i humanitarnoj pomoći. Šef Republičkog štaba za prihvat i smještaj izbjeglica Gojko Kličković iznio je podatak da je od početka egzodusa iz Zapadne Slavonije preko teritorije Republike Srpske, prešlo 465.000 izbjeglica. “Od toga je 230.000 sa naših prostora, a drugi dio je iz Republike Srpske Krajine”, rekao je on obraćajući se poslanicima. U izjavi datoj “Glasu srpskom” po završetku sjednice, predsjednik Narodne skupštine Momčilo Krajišnik rekao je da je sjednica bila teška i po svojim zaključcima “istorijska”.

(Nastavak u sljedećem broju “Glasa Srpske”)

*Pres-centar je bio u pošti, udaljenoj barem 200 metara od hotela “Sanus”, gdje se održavala sjednica. Bila je to jedina sjednica kada je bilo nemoguće presresti narodnog poslanika i saznati bilo šta. Zanimljivo je da su i ovu sjednicu pratili izvještači najvećih svjetskih medija.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.