Etimologija jugoslovenske popularne muzike

Neko duhovit je na to već izjavio: Sretna nova 1989. I zbilja, teško je naći bolju ilustraciju kreativne impotencije pop-muzičke scene u posljednjih tridesetak godina, ako su najveće zvijezde i dalje oni koji su se proslavili prije osamdesetih.

Kruševačko jutro

Dobro, nije tu samo do pojedinačnih izvođača, malo je i do konteksta. Prije četrdesetak godina svaka grupa je imala sasvim konkretan i opipljiv kontekst. U njemu se jako držalo i do imenovanja bendova, odnosno do prepričljivih legendi iza naziva. Famozna Štulićeva “Azra” po jednima je bila skraćenica (Amaterski Zagrebački Rok Ansambl), dok drugi kažu da se Štuliću naprosto sviđalo žensko ime Azra. Ime je, inače, persijskog porijekla, a znači - djevica! Oni koji su voljeli Štulića obično nisu voljeli Momčila Bajagića - Bajagu. Bajagin prvi samostalni album zvao se “Pozitivna geografija” te je on u šali članove svog benda prozvao instruktorima pozitivne geografije. Goran Bregović je sa Ismetom Arnautalićem osnovao početkom sedamdesetih grupu “Jutro”. U martu 1973. godine produkcija Radio Kruševca bila je izdavač njihovog singla sa pjesmama “U subotu mala” te “Kad bih bio bijelo dugme”. Početkom 1974. Bregović i Arnautalić su se razišli te je Arnautalić napustio grupu zadržavši pravo na njeno ime. Grupa je onda na brzinu po pjesmi sa singlice nazvana “Bijelo dugme”. Slična je priča i oko “krštenja” EKV-a. Prvobitni gitarista grupe Gagi Mihajlović dva puta je imao djevojku po imenu Katarina. U doba nastanka grupe aktuelna je bila druga od njih pa je tako grupa ponijela ime Katarina II. Kad je Mihajlović napustio grupu, zadržao je pravo na ime. Ostali članovi grupe iskoristili su činjenicu da je ruska carica Katarina II u istoriji poznata kao Katarina Velika. Samo su još dodali slovo E.

Slovo viška

KUD “Idijoti” takođe ima­ slovo viška. Kako su govorili Fric i Tusta, u vrijeme nastanka ove grupe bendovi su imali običaj ispred imena dodavati skraćenicu VIS (vokalno-instrumentalni sastav). Oni su se željeli narugati ovoj tendenciji te su se prozvali KUD (kulturno-umjetničko društvo). Slovo “J” usred riječi idioti samo je nastavak lakrdije. I u nazivu grupe “Lačni Franz” određenu je ulogu imala igra slovima. Zoran Predin kaže: “Kako smo se okupljali, ja sam postepeno dobijao viziju kako bi grupa trebalo da radi. Ostala četvorica iz grupe u početku su bili tradicionalisti, i po mišljenju i po sviranju. Recimo, hteli su da ime grupe bude 'Bez ograničenja'. Zahtijevao sam da ime grupe bude 'Lačni Franz', a oni nisu mogli da shvate čemu tako glupo ime, zašto ne neko bar malo frajersko. Ime knjige vezano je za tipa iz knjige 'Kvaka 22'. On se zove Gladni Džo. U to vrijeme carovala je disko muzika i svi ti diskoidni bendovi kao 'Boney M' bili su na vrhuncu, pa smo mi dodali taj pridjev lačni (slovenski: gladan), u smislu - gladni roka. A pošto je Džo najčešće američko ime, paralela je bio Franc, najčešće štajersko ime. Slovo C na kraju smo promijenili u Z, onako, zabave radi”.

I druga slovenačka velika atrakcija koristila je interjezičku igru. Laibach je, naime, njemački naziv za Ljubljanu kao što je Klagenfurt ime grada koji Slovenci nazivaju Celovec.

Stripovi

Po riječima Marka Brecelja, “Buldožer” je dobio ime po stihu Tea Volića:

“Svako mora voljet nekog, pa makar to bio i buldožer”. Zagrebačko “Prljavo kazalište” dobilo je ime po nazivu stripovskog teatra u jednoj epizodi “Alana Forda”. O značenju imena grupe “S.T.R.A.H.” postoje dva različita tumačenja. Koja iz “Discipline kičme” kaže da ime znači “Svako To Razume Ako Hoće”, dok ljubitelji stripa znaju da u “Čeličnoj Pandži” postoji tajna organizacija S.T.R.A.H., a njeno ime znači “Sabotaže, Teror, Rat, Atentati, Haos”.

Kad je riječ o “Šarlu akrobati”, Koja, koji je bio basista grupe, kaže da se ona prvo zvala “Pablo akrobata”, a da je zatim on ime Pablo promijenio u Šarlo.

Džibonijev predratni metal bend zvao se “Osmi putnik”. To je zapravo odlično ime jer se bazira na jugoslovenskom prevodu naslova filma Ridlija Skota “Alien”, odnosno “Osmi putnik”. Kažu da je “Galija” dobila ime po niškoj kafani gdje su se sastajali članovi grupe, “Bulevar” po Bulevaru revolucije, a da je SMAK u stvari “Samostalni Muzički Ansambl Kragujevca”. Grupe “Time” i “Drugi način” same su programski na omotima svojih prvih ploča objasnile genezu svojih imena. Na prvom albumu grupe “Time” iz 1972. Pero Gotovac je napisao: “Nije sasvim slučajno što glazbeni sastav ove ploče nosi ime Time. Ovom engleskom riječju oni označavaju vrijeme današnje, vrijeme suvremeno, vrijeme mladih. Pridodamo li tome i činjenicu da u glazbenom pop rječniku riječ time označava ritmičku i agogičku pregnantnost izvedbe, slučajnost je gotovo isključena”.

Na prvom albumu “Drugog načina” po imenu “Samoća” što je izišao 1975. godine, između ostalog, stoji: “Ovo može biti priča bilo koga od vas jer svačiji je život ipak samo niz postaja od kojih se jedna sigurno zove Samoća! Gledajući na drugi način to znači da u samoći zapravo niste sami. Zato vam ovim albumom poručujemo: sretnete li samoću, pokušajte je shvatiti na drugi način”. “Korni grupa” je dobila ime po nadimku Kornelija Kovača. Đorđe Balašević najprije je nastupao u grupi “Žetva”, pošto se s njima nije rastao baš u prijateljskom duhu svoj je novi bend prozvao “Rani mraz” po ruskoj poslovici: “Ako se nadaš dobroj žetvi, čuvaj se ranog mraza”. Grupa “U škripcu” krštena je od strane njenih osnivača samosažaljivo jer su bili bez novca i instrumenata. “Mizar” je dobio ime po zvijezdi nade iz arapskog predanja. “Duh Nibor” je anagram od Robin Hud. “Žuta minuta” je dobila naziv po izrazu iz psihologije kojim se označuje iznenadni nastup nekontrolisanog ponašanja.

Ovo je, naravno, samo jedna od mogućih etimoloških priča o jugoslovenskoj popularnoj muzici. Mada početak i kraj nisu lišeni simboličnosti - od “Azre” do “Žute minute”, od “A” do “Ž”, dakle, od nevinosti do ludila.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.