Srbi u Maglaju vijekovima imaju jak identitet

“Na to ukazuju istorijski podaci, kao i sačuvani ili uništeni ostaci pravoslavnih objekata, od kojih neki sežu daleko kroz vijekove”, naveo je Vidaković, koji je monografiju radio sa parohom maglajskim Vladimirom Kukićem.

Vidaković ističe da ova monografija predstavlja ozbiljnu istoriografsku studiju koja počiva na relevantnim dokumentima i izvorima, da ima za cilj da razbije trivijalne manipulacije istorijskim činjenicama i prikaže realnu sliku.

“Maglaj je u periodu Austrougarske bio kotar i sjedište srpskog protoprezviterata i obuhvatao područja od Zenice do Tuzle, i kao takav bio centar mnogih dešavanja”, rekao je Vidaković.

On je naveo podatak da su 1886. godine Nižu realnu gimnaziju u Maglaju pohađala 23 srpska učenika, od kojih tri djevojčice, a da ih je učio i pravoslavni sveštenik, koji je predavao ruski jezik i filozofiju.

Vidaković kaže da je u arhivima pronađen podatak iz 1928. godine da je na donatorskoj večeri za porodicu čija je kuća izgorjela u Travniku, glavni darodavac bio Srbin - pravoslavac Josif Simić, tadašnji trgovac koji je u svom vlasništvu imao većinu posjeda u Maglaju i koji je sa viđenijim trgovcima bio član Zbora bosanskih prvaka u Sarajevu.

Prema Vidakovićevim riječima, Srpski kulturni klub, koji se nalazio na mjestu sadašnje zgrade opštine Maglaj, prva je ozbiljna i velika kulturna institucija u Maglaju koju je 1931. godine osnovao sveštenik Jovan Jeftić, a tek naredne godine formirano je muslimansko kulturno društvo, pa onda i hrvatsko.

U arhivama se pominje organizovanje sabora kao mjesta okupljanja i zabave Srba, a, prema sačuvanim podacima, prve apoteke, hotele i druge značajnije objekte u Maglaju držali su i Austrijanci, Česi, Slovaci, kao i uspješni ljudi iz drugih naroda.

Vidaković je ukazao i na bogat duhovni život Srba, napominjući da je Crkvena opština 1890. godine za potrebe bogosluženja od Vojne komande Austrougarske dobila na korištenje baraku bivše bolnice u samom centru grada, da je plac za gradnju kupljen 1892. godine od Jevrejina Avrama Musafije, a kasnije proširen kupovinom manjeg komada od Atifa Hadžiavdića.

“Izgradnja crkve u Maglaju počela je 1904. godine, a 1909. godine je osveštana”, rekao je Vidaković i napomenuo da je ova monografija rađena povodom 110 godina od osveštanja Crkve Svetog proroka Ilije u Maglaju, za vrijeme tadašnjeg sveštenika Vladimira Pejovića.

Vidaković je napomenuo da je Crkva Svetog proroka Ilije tokom Prvog svjetskog rata bila pretvorena u konjušnicu, u Drugom svjetskom ratu oskrnavljena i djelimično porušena, a potpuno uništena tokom ratnih sukoba devedesetih godina prošlog vijeka.

Obnova hrama počela je 2003. godine, da bi 2013. godine bio proglašen nacionalnim spomenikom BiH.

Vidaković je rekao da su na maglajskom području nekada bila i dva pravoslavna manastira - u Krsnom polju i Čakalovcu, za koja se vjeruje da su izgrađena u periodu kada je sagrađen manastir Ozren u Petrovu, a koji je zadužbina kralja Dragutina Nemanjića, koji je kao sremski kralj od 1284. do 1321. godine upravljao oblastima Usora i Soli.

On kaže da je naselje Krsno polje dobilo, a i dalje nosi naziv po nekadašnjem krstu Manastira cara Konstantina i carice Jelene, za koji se ne zna kada je porušen, a koji se nalazio na nekoliko desetina metara visokom zvoniku i bio vidljiv izdaleka.

Vidaković kaže da je prilikom prikupljanja građe za izradu monografije pronađen podatak koji negira da je od ruševina manastira izgrađena džamija Kuršumlija, jer je građena sredinom 1500. godine, a manastir u Krsnom polju je postojao još 1668. godine.

O manastiru Kujundževača kod Čakalovca postoji podatak da su njegovi monasi zajedno sa spisima i dokumentima prebjegli u Bugarsku. O postojanju manastira svjedoči zapis da je nekadašnji amvon sa objekta ugrađen u temelje Crkve Svetog proroka Ilije u Maglaju.

Na istorijsko postojanje Srba i drugih naroda i dalje ukazuju parcele u katastarskim knjigama koje i dalje nose naziv “bugarska” ili “grčka crkva” iako je riječ o naseljima na kojima sada žive Bošnjaci.

Vidaković je rekao da je monografija na recenziji i da se očekuje da bi početkom septembra mogla biti promovisana zajedno sa pratećom izložbom arhivskih fotografija, te odgovarajućim kulturnim sadržajem.

Prema njegovim riječima, sav prihod od prodaje monografije biće uplaćen za živopis i freskopis Crkve Svetog proroka Ilije u Maglaju.

Davor Vidaković je doktor socioloških nauka i predaje na Pravnom fakultetu u Lukavici, a Vladimir Kukić je diplomirani teolog i protonamjesnik u Maglajskoj parohiji.

Monografija, prema Vidakovićevim riječima, počiva na relevantnim dokumentima i izvorima, između ostalih, glasilo Mitropolije dabrobosanske “Istočnik” - brojevi za period od 1885. do 1910. godine, ilustrovani list “Nova iskra” Univerzitetske biblioteke “Svetozar Marković” u Beogradu, arhive Srpske pravoslavne crkve u Beogradu i Eparhije zvorničko-tuzlanske, te dokumenti Zemaljskog muzeja iz Sarajeva, kao i crkvene knjige Maglajske parohije od 1886. godine.
Kao izvori korišteni su i istraživački radovi, putopisi i zapisi, ustupljene geografske karte iz Italije i Francuske, te svjedočenja savremnika događaja.
 

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.