Čije je naše pravo glasa

Njihove vrijednosti i interesi, kao i unutrašnji poredak i pozicija u odnosu na druga demokratska ili nedemokratska društva, u pravilu, svake četvrte godine izlažu se volji birača. Tada budućnost zajednice, koliko god to zvučalo idealistički ili naivno, zaista zavisi od uslova u kojima građani koriste svoje pravo glasa.

Shodno tome, osnovna vrijednost koju u demokratskom društvu mora zaštititi njegov javni poredak jeste pravo glasa. Neodvojivi sadržaj prava glasa, između ostalog, jeste i pravo birača da očekuju da izabrani zvaničnici onemogućavaju neprincipijelan i prikriveni strani uticaj na postizborne političke odluke domaćih institucija.

Uvod je ovo u aktuelnu temu koja se tiče Zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija. Radi čitalaca koji nisu imali priliku da pročitaju ovaj kratki zakon navešću da nacrt zakona predviđa osnivanje “Registra neprofitnih organizacija osnovanih u Republici Srpskoj koje finansijski ili na drugi način pomažu strani subjekti kao agente stranog uticaja” i uređuje uslove i način obezbjeđenja javnosti njihovog rada.

“Pod neprofitnim organizacijama podrazumijevaju se udruženja i fondacije, kao i strane i međunarodne nevladine organizacije osnovane i registrovane u Republici Srpskoj..., koje u cijelosti ili djelimično finansiraju druge države, njihovi organi ili njihovi ovlašteni zastupnici, međunarodne i strane organizacije, strani državljani ili registrovane nevladine organizacije koje se finansiraju iz inostranstva”.

Predlagač u nacrtu definiše političko djelovanje neprofitnih organizacija kao “učešće u predizbornoj kampanji političkih stranaka i kandidata, prikupljanje sredstava za političke stranke i kandidate, finansiranje kandidata, odnosno političkih stranaka i sprovođenje političke aktivnosti radi formiranja javnog mnjenja radi postizanja političkih ciljeva”, a političku aktivnost kao “svaku aktivnost prema organima, institucijama ili izabranim predstavnicima Republike Srpske ili predstavnicima Republike Srpske u institucijama Bosne i Hercegovine u smislu formulisanja, usvajanja ili izmjene propisa i politike Republike Srpske ili u smislu političkog i javnog interesa”. Usvajanjem ovog zakona neprofitnim organizacijama koje pomažu strani subjekti ne bi bilo dozvoljeno niti političko djelovanje niti obavljanje političke aktivnosti. Predlagač takođe navodi da se pod “političkim djelovanjem u smislu ovog zakona ne smatra djelovanje u oblasti nauke, kulture, socijalne i zdravstvene zaštite, sporta, zaštite potrošača, zaštite prava nacionalnih manjina i lica sa invaliditetom, zaštite životne sredine, borbe protiv korupcije, filantropije, volonterstva i informisanja”.

Osnovni instrument kojim se javnosti ukazuje pažnja na činjenicu da određeni materijali pripadaju neprofitnim organizacijama ovog tipa, a koji se objavljuju putem elektronskih medija, informacionih i telekomunikacionih mreža ili se na drugi način distribuišu iz njihove produkcije, jesu oznake takvih neprofitnih organizacija koje se moraju nalaziti na njima. “U slučaju da neprofitna organizacija djeluje suprotno odredbama ovog zakona, ministar podnosi zahtjev nadležnom sudu za zabranu obavljanja rada”, kaže se u nacrtu.

“U slučaju da neprofitna organizacija u svom djelovanju postupa suprotno Ustavu Republike Srpske i propisima Republike Srpske, odnosno kada djeluje kao agent stranog uticaja na štetu individualnih i drugih prava građana ili podstiče na nasilje, koristi govor mržnje ili podstiče vjersku ili drugu netrpeljivost s ciljem postizanja političkih ciljeva ili ukoliko Poreska uprava Republike Srpske utvrdi nepravilnosti u finansijskom poslovanju”, predviđeno je da “ministarstvo pokreće postupak kod nadležnog suda za zabranu obavljanja rada, kao i postupak protiv odgovornih lica u skladu sa Krivičnim zakonikom Republike Srpske”. Naravno, tu su i novčane kazne od 1.000 KM do 5.000 KM za prekršaj neprofitne organizacije ukoliko “ne obilježi promotivni materijal”, “ne podnese prijavu ili prilikom podnošenja prijave ili dopune prijave dâ netačan podatak u vezi sa upisom u Registar”, “ne dostavi dopunu prijave o izvršenim promjenama” i/ili “ne dostavi finansijski izvještaj”.

Neću se baviti ni pozitivnim ni negativnim mišljenjima koja su do sada javno iznesena o ovim rješenjima, bilo o onima koja se tiču učešća u političkom životu takvih organizacija ili markiranju njihovog uticaja u drugim oblastima. Baviću se samo jednim pitanjem kome stručna, politička i NVO javnost nisu poklonile pažnju - Da li u našim uslovima ovakvo zakonsko rješenje doprinosi zaštiti prava glasa, a time i demokratskog društva u kome živimo?

Umjesto odgovora nudim jedan broj pitanja. Prvo, da li druga demokratska i nedemokratska društva - stranci, već dugo i preko svake pristojne mjere utiču na pravo glasa naših građana? Drugo, da li je taj uticaj pozitivan ili negativan i imamo li za čim žaliti ukoliko ga ne bude? Treće, s kojim pravom stranci utiču na pravo glasa? Četvrto, da li naše vlasti utiču na pravo glasa u drugim zemljama, a da te zemlje tome ne pridaju potreban restriktivan tretman? Peto, zar je prihvatljivo da se novcem drugih država finansira političko djelovanje u našoj državi kojim se utiče na pravo glasa, a kasnije i na donošenje političkih odluka? Šesto, zašto bi našim građanima, koji se uvijek mogu udružiti u domaću NVO i uticati na politički život i političke odluke, bilo potrebno to da ih finansira neka strana vlada? Sedmo, da li, na kraju krajeva, naše društvo ima pravo da štiti pravo glasa svojih građana od takvih uticaja?

Od odgovora na ova pitanja zavisi da li je vlast dovoljno komunicirala sa građanima na ovu temu i, ako jeste, da li je odgovor građana takav da kazuje da smo zreli da se nazovemo istinskim demokratskim, održivim i slobodnim društvom.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.