Borivoje Milošević, istoričar: Negiranjem srpskog prave bošnjački identitet

Istoričar i profesor na Filozofskom fakultetu u Banjaluci Borivoje Milošević kaže kako nema pravo da bilo kome osporava podizanje pojedinih memorijala, ali i da ima obavezu, kao istoričar, da ukaže na sve otvorenije i učestalije pokušaje krivotvorenja pojedinih istorijskih činjenica.

- Osvrnimo se na period vladavine kralja Tvrtka Prvog Kotromanića. U konkretnom slučaju nije ispoštovano ni pismo na kojem je pisao, niti titula kako se zvanično predstavljao kralj Tvrtko. Izostavljeni su oni dijelovi njegove titule koji nikako ne idu u prilog političkim projekcijama Sarajeva. Uostalom, tokom rata u BiH jedan od drevnih hrišćanskih simbola ljiljan, korišćen je na zastavama muslimanskih snaga. Najsvježiji je primjer negiranja srpskog i pravoslavnog karaktera Čajničkog četvorojevanđelja i optuživanje Srpske pravoslavne crkve za njegovo navodno uzurpiranje. Nedavno smo svjedočili i pokušaju da se kuća znamenitog srpskog trgovca i dobrotvora iz Brčkog Ljubomira Krsmanovića, u kojoj su bile smještene mnoge srpske kulturne ustanove, proglasi za neki “turski konzulat”. Dakle, radi se o kontinuiranom pritisku, koji neće prestati i na koji srpska zajednica treba da ima spreman odgovor u vidu ozbiljnog i predanog naučnog rada i većeg ulaganja u obrazovanje, nauku i kulturu. Istine radi, donekle smo i sami krivi za ovu situaciju, jer smo se predugo nesvjesno odricali svega što se nalazi van granica Srpske, ne shvatajući da se time odričemo Žitomislića, Saborne crkve u Mostaru i drugih svjedočanstava našeg istorijskog kontinuiteta na ovom prostoru – kaže u intervju za “Glas Srpske” Milošević.

GLAS: Šta se krije iza ovih pokušaja otimanja srpske kulturno-istorijske baštine i zašto je period srednjeg vijeka odabran za tako nešto?

MILOŠEVIĆ: Zbog velike vremenske udaljenosti, maglovite prošlosti i malog broja istorijskih izvora koji se često ne tumače u kontekstu vremena u kojem su nastali. Tako je stvoreno plodno tlo za najrazličitije mahinacije i proizvoljna tumačenja prošlosti.

Najraniji srednjovjekovni istorijski izvori, iako pominju Srbe, nemaju navoda o Bosancima ili Bošnjacima kao posebnom narodu. Stoga je jasno da u dijelu bošnjačke političke i naučne elite postoji potreba vlastitog samopotvrđivanja istorijske prisutnosti na ovom prostoru. Radi se o potrazi za vlastitim identitetom koji se više puta mijenjao kroz prošlost. Dolazak Osmanlija u Bosnu i Hercegovinu dodatno je usložio sveukupne prilike. U bošnjačkoj javnosti se izbjegava termin “islamizacija”, umjesto kojeg se upotrebljava “prihvatanje islama”, negira se postojanje danka u krvi, pokušavaju se obesmisliti srpski oslobodilački pokreti u 18. i 19. vijeku, a Osmansko carstvo se pokušava predstaviti u nerealnom i uljepšanom svjetlu.   

GLAS: Bakir Izetbegović, lider SDA, nedavno je dao intervju za televizijsku mrežu Al Arabija. Tom prilikom istakao je da se na prostoru današnje BiH kroz istoriju niko nije izjašnjavao kao Srbin ili Hrvat, već kao “Bošnjanin ili Bošnjanin različitih vjera”. On smatra da prije kraja 19. stoljeća u BiH nije bilo ni Srba ni Hrvata, nego samo Bošnjaci.

MILOŠEVIĆ: Ovo nije nova teza. Među bošnjačkim političarima i istoričarima postalo je uobičajeno negiranje srpskog nacionalnog identiteta za koji tvrde da je nastao tek krajem 19. vijeka, pri čemu se prosto zaobilaze istorijski izvori koji svjedoče o viševjekovnoj srpskoj prisutnosti na ovom tlu. Po toj logici, Bošnjaci su autohtoni narod u BiH, a Srbi i Hrvati, ukoliko nisu ovdje doseljeni, proizvod su velikosrpske i velikohrvatske propagande koja je dolazila iz Beograda ili Zagreba, posebno posredstvom pravoslavne i katoličke crkve. Čak i u naučnim monografijama, koje pretenduju da budu ozbiljne, tvrdi se da su jedino Bošnjaci, kao navodni potomci islamizovanih bosanskih bogumila, vjekovni stanovnici pokrajina, a Srbi i Hrvati “došljaci”, “gosti” ili “uljezi”. Time se sve ono što je rođeno ili stvoreno van granica današnje Bosne i Hercegovine, a srpskog je porijekla, naziva srbijanskim, čime se pokušava narušiti jedinstven srpski duhovni prostor i osakatiti srpska kultura, književnost posebno. Srpska kultura jeste bogata, ali ne toliko da bi se njome hranile političke ambicije pojedinih susjednih naroda.

GLAS: Bošnjački istoričari i političari često govoreći o Bosni zaboravljaju da pomenu i Hercegovinu. Zašto?

MILOŠEVIĆ: Zbog svoje jasne srpske kulturne i duhovne pripadnosti, potvrđene u mnogobrojnim istorijskim izvorima, materijalnim ostacima i popisima stanovništva. Radi se o prostoru koji je u teritorijalnom smislu pripadao srpskoj srednjovjekovnoj državi, prostoru na kojem je nastala jedna od najstarijih i najuglednijih eparhija Srpske pravoslavne crkve i podneblju na kojem se, prema mnogim lingvistima, govorio najčistiji srpski jezik.

Skraćivanje imena Bosna i Hercegovina u samo Bosna, nije posljedica praktičnosti u svakodnevnom govoru i životu, već ima jasnu političku pozadinu. Hercegovina nije južna Bosna, kao što ni Dalmacija ne može biti južna Hrvatska, već prostor bremenit svojim istorijskim specifičnostima, kulturom, mentalitetom. Očigledno je da među Bošnjacima postoje mnogi koji smatraju da ime oblasti u kojoj Bošnjaci čine manjinu u odnosu na Srbe i Hrvate, naprosto treba amputirati čak i iz državnog imena.

GLAS: Utisak je, takođe, da je kod pojedinih bošnjačkih intelektualaca još prisutna ideja da se nacije mogu pisati ili brisati u kabinetima, u zavisnosti od političkog trenutka, na isti način kako je to svojevremeno činio austrougarski okupator. Koliko Vas ovo danas podsjeća na taj period?

MILOŠEVIĆ: Prema shvatanju bošnjačke političke elite postdejtonska BiH treba da bude neka verzija Kalajeve države, na čijim će se granicama podići visoki politički i kulturni zidovi, koji bi Srbe odvojili od svojih sunarodnika iz Srbije i Crne Gore. Osnovni smisao austrougarske okupacije Bosne i Hercegovine 1878. godine leži u potrebi Beča da se po svaku cijenu spriječi sjedinjenje pokrajina sa Srbijom, što je bio javno proklamovan cilj srpskih ustanika za vrijeme ustanka 1875-1878. godine.

Jezik je nazivan bosanskim, srpska ćirilica je bila proglašena “bosančicom”, a nadgrobni spomenici iz srednjeg vijeka – “stećci” proglašeni su svjedočanstvom postojanja posebne crkve bosanske.

Nametanje vještačkog bosanskog nacionalnog i kulturnog identiteta Srbima zapadno od Drine doživjelo je težak istorijski poraz već krajem 19. vijeka, ali se ideja iz političkih razloga povampirila s kraja 20. vijeka. Ipak, Srbi su nacija sa vlastitim snažnim identitetom, kulturom i tradicijom, koja nije stvorena za zelenim stolom ili odlukom donesenom na nekom političkom kongresu.

GLAS: Zašto je pojedinim zapadnim silama, gledano kroz istoriju, bilo bitno da nikada ne dozvole da srpski faktor bude jak na prostorima Balkana, te su, između ostalog, sprovodili i podržavali identitetski inženjering?

MILOŠEVIĆ: Moramo razumjeti da je zainteresovanost velikih sila za strateški veoma važan prostor Balkana istorijska konstanta. Pri tome postoje stalni interesi kojima se potom prilagođavaju potencijalni saveznici. Među Srbima godinama unazad postoji izvjesna konfuzija i nemogućnost da se razlikuje nesumnjiva srpska pripadnost evropskom kulturno-istorijskom nasljeđu i pojam Evropske unije, kao političko-ekonomskog konstrukta. Etnička i vjerska šarolikost stanovništva dodatno je komplikovala prilike na Balkanu, posebno na južnoslovenskom prostoru i omogućavala velikim silama da se politikom podjela, ucjena i pritisaka umiješaju u ovdašnje prilike.

Nespremni da saviju kičmu pred moćnicima i odreknu se prava koja su data drugim narodima, perfidnom zamjenom teza Srbi su označeni kao “remetilački faktor”, pod dodatnim pritiskom zbog svojih dubokih istorijskih veza sa Rusijom, zbog čega su predstavljeni kao kanal kojim se navodno širi ruski maligni uticaj po Balkanu.

Direktorka pri Evropskoj službi za spoljne poslove Angelina Ajhorst nedavno je poslije sastanka sa članovima Parlamenta BiH, navela da EU i SAD ostaju posvećeni BiH, njenoj jedinstvenosti i suverenitetu, a zatim je dodala: “Zemlji mira i prosperiteta i jedne jedinstvene teritorije, jedne zemlje i jednog naroda”. Ova poruka ukazuje da dio međunarodne zajednice neće odustati od insistiranja na unitarnoj BiH, što podrazumijeva osakaćivanje prava i interesa Republike Srpske.  

Vještačke nacije

GLAS: Jednom prilikom ste rekli kako Srbi ne mogu pristati na prodaju magle. Gdje te magle još ima, osim u BiH?

MILOŠEVIĆ: Ako izuzmemo prostor postdejtonske BiH, onda svakako Crna Gora i Kosovo i Metohija. Nekadašnji glavnokomandujući američkih kopnenih snaga u Evropi general Frenklin Ben Hodžis nedavno je poručio da zemljama regiona treba pružiti zaštitu od pritiska Rusije, apostrofirajući pri tome SPC kao glavnu smetnju ostvarivanju američkih interesa na Balkanu. Uglavnom iz neznanja i olakog prihvatanja svega što dolazi sa strane, za Srbe iz južne srpske pokrajine ustalio se naziv “kosovari”. Međunarodna zajednica je takođe prihvatila isti termin za sve stanovnike KiM uvodeći ovaj pojam s ciljem da se Srbi, Crnogorci, Turci, Muslimani, Romi, Egipćani, Goranci i drugi vremenom stope u novu vještačku naciju. Žalosno je što je ovaj termin olako prihvatio i dio srpske javnosti, posebno mediji. Termin “kosovar” niti je u duhu srpskog jezika, niti je istorijski utemeljen. Politički pritisci na Srbe u Crnoj Gori, ignorisanje njihovih prava i potreba, nasrtanje na imovinu i nastojanje da se pocijepa jedinstvo Srpske pravoslavne crkve, jasno ukazuju kako je u toj državi na djelu pokušaj postepene asimilacije Srba.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.