Katedrala u Mostaru započeta na srpskoj zemlji, grad ne želi ni da plati niti da vrati

Duže od dvadeset godina u centru Mostara, odmah pored hotela "Ero", stoji rupa u kojoj su temelji katedrale Kristova Uskrsnuća.

Izgradnja katedrale je obustavljena, a jedan od razloga je taj što se katedrala počela graditi na zemlji srpske porodice Živković i jevrejske porodice Salomon.

Srna saznaje iz izvora bliskih Gradskoj upravi Mostara da je prije dvije godine Kantonalni sud u Mostaru donio je drugostepeno rješenje kojim je utvrdio obavezu gradu Mostaru da isplati porodici Živković iznos od 1.187.212 KM sa pripadajućim zakonskim zateznim kamatama.

Riječ je o sporu koji je vođen za vraćanje ili nadoknadu 2.289 metara kvadratnih ispod zgrade katedrale.

U prvostepenom postupku je bilo dosuđeno (prema procjeni vještaka) da je tržišna vrijednost 2.402.236 KM.

Međutim, prema žalbi grada Mostara, a po sudiji izvjestiocu Kantonalnog suda Mostar naknada je umanjena na iznos od 1.187.212 KM.

Umanjenje je učinjeno i pored nedvosmislenog nalaza vještaka ekonomske struke o tržišnoj vrijednosti nekretnine od 2.402.236 KM, a mjereno prema ugovoru o kupoprodaji tzv. "Stare bolnice" tržnom centru "Mepas-mol" koji se nalazi u neposrednoj blizini.

Prema ovakvoj preinaci prvostepene presude, "srpska i jevrejska" zemlja preko puta "Mepas-mola" je jeftinija "u pola cijene" u odnosu na tržišnu.

Ni tako prepolovljen iznos od 1.187.212 KM, Gradska uprava Mostara još nije isplatila i ne zna se kad će, mada je u budžetu za 2021. planirano 1.100.000 KM za te namjene.

Sudski sporovi za vraćanje ili plaćanje zemlje na kojoj je počela gradnja katedrale traju još od 2001. godine. Svaki sud od Opštinskog, Kantonalnog, Vrhovnog, te Ustavnog suda presudio je da se zemlja mora ili vratiti ili nadoknaditi porodici Živković, odnosno nasljednicima.

Ustavni sud BiH kroz nekoliko odluka je utvrđivao povredu prava na razuman rok, jer se kroz dvije decenije trajanja postupaka opstruišu svi zahtjevi porodice Živković na njihovo pravo "ili vrati ili plati".

Postupak je trajao kao upravni od 1999. godine.

Kantonalni sud 2010. godine po tužbi u upravnom sporu protiv rada uprave - presuđuje da se imovina Živkovića vrati ili nadoknadi, a da je grad Mostar obaveznik sprovođenja presude tj. plaćanja nadoknade.

Grad ulaže žalbu, ali je Vrhovni sud Federacije odbija. Pod započetim objektom katedrale oduzeto je 2.289 metara kvadratnih, a još toliko ili čak i nešto veća površina oduzeta je od iste porodice bez ikakvog postupka u tzv. "faktičnoj eksproprijaciji" i kupljena od strane "CroAuta", "Kroacija osiguranja" i Unikredit banke.

Stariji Mostarci se sjećaju predratne Garnizonske ambulante i velikog parkinga ispred nje.

I to je nekretnina familije Živković za koju se vodi poseban postupak, jer nije na isti način oduzeta kao ona za Biskupiju. JNA je tu nekretninu uzimala u zakup od porodice Živković.

Postoji čak i odluka Komisije za raseljena lica i izbjeglice da se ta imovina vrati Živkovićima, a pri izvršenju odluke te komisije – geometar iz grada Mostara, Odjeljenje katastra nekretnina, je konstatovao da ta parcela ne postoji na terenu, što čini očiglednim manipulacije sa evidencijama nekretnina.

Prema ovome, izgleda da je u Mostaru površina od oko 550 metara kvadratnih saksija ili šaka zemlje koja može nestati.

Ko je napravio problem? Nekadašnja opština Mostar Jugozapad u ratnoj 1994. godini vrši nelegalnu dodjelu Biskupskom ordinarijatu i pored opšte zabrane raspolaganja nacionalizovanim zemljištem.

Katolička crkva, odnosno Biskupski ordinarijat je za sporno zemljište u centru grada platio 167.000 njemačkih maraka.

Mediji su se posljednji put ovom temom bavili ozbiljnije 2008. pod naslovom "Ko koči gradnju nove katedrale".

Tada se podsjećalo da je izgradnja ove crkve započeta polaganjem kamena temeljca 12. februara 1996. nakon čega je izvršen iskop temelja i zemljani radovi do nulte kote tj. površine tla, računajući i temelje.

Nakon toga se stalo s radovima, a javnost je bila obasipana raznim informacijama o razlozima za prestanak radova. Naime, mediji su tada objavili da je za gradnju crkve Kristova Uskrsnuća 11. avgusta 1994. tadašnje Opštinsko vijeće Mostar izdalo urbanističku saglasnost, ali da to isto Opštinsko vijeće nije donijelo regulacioni plan za navedeno područje, niti je zatražena građevinska dozvola u zakonskom roku od godinu dana.

Takođe, nakon toga je Islamska zajednica u Mostaru odlučila graditi Islamski centar s džamijom i ostalim pratećim sadržajima na lokalitetu uz gradilište crkve, za koji je Gradskom vijeću podnijela zahtjev za odobrenje gradnje.

Kako Hrvati nisu željeli ni čuti za takvo nešto – sve je blokirano. Međutim, osim navedenih problema s izgradnjom crkve, pojavio se još jedan.

U javnosti se pojavljuje jevrejska porodica Salomon koja tvrdi da je 1994. tadašnja opština Mostar Jugozapad zemljište koje je nacionalizacijom oduzeto od njih dodijelila Katoličkoj crkvi, nakon čega je uslijedila tužba Salomona protiv opštine. Kako je nakon ukidanja gradskih opština sve preneseno na grad, tako je Gradska uprava, između ostalih, u nasljeđe preuzela i ovaj sudski spor.

Salomoni traže natrag 1.700 metara kvadratnih zemljišta na kojem se gradi katedrala. Osim toga, oni traže i ostatak zemljišta od ukupno 6.500 metara kvadratnih koje je grad dao drugim pravnim subjektima.

U medijima se tada ne spominje porodica Živković, niti ima službenih informacija iz Gradske uprave Mostara o ovom slučaju.

Postupak eksproprijacije nije pravilno sproveden, opština Jugozapad je u maniru socijalističkih propisa jednostavno donijela odluku o oduzimanju i dodjeli Biskupskom ordinarijatu, u postupku za koji vlasnici nisu ni znali da se vodi.

Pobuna Islamske zajednice Slučaj nove mostarske katedrale dugo je punio novinske stranice, jer se gradnji katedrale usprotivila Islamska zajednica u Mostaru tvrdeći da je to zemljište nekada bilo "Lakišića harem".

Nekadašnji poglavar Islamske zajednice u BiH Mustafa Cerić i mostarski muftija Seid Smajkić tada su pisali nadbiskupu vrhbosanskom kardinalu Vinku Puljiću i izrazili najoštriji protest, navodeći da je vijest o izgradnji katedrale "izazvala ogorčenje muslimana, te da se to ne doživljava samo kao čin političkog nasilja, već i kao direktno korištenje vjere i vjerskih ustanova za postizanje nehumanih i nepravednih ciljeva".

Kardinal Puljić u odgovoru naveo da je opredijeljen za mir i suživot, dodavši kako "prema postojećim knjigama u više od posljednjih sto godina nijedan vlasnik parcele nije bio musliman".

Gradsko vijeće Mostara 1999. donijelo je odluku o zabrani gradnje i nadogradnje u Centralnoj zoni Mostara do donošenja Regulacionog plana.

Gradsko vijeće 2002. formira Nezavisnu komisiju za ispitivanje problema sporne i bespravne gradnje u Centralnoj zoni grada Mostara, a ista je nekoliko mjeseci kasnije ustanovila da se radovi na katedrali odvijaju nelegalno i mimo zakonom predviđene procedure.

Shodno zaključcima formirane komisije i na osnovu sačinjenog nalaza, urbanističko-građevinski inspektor Odjeljenja za urbanizam grada Mostara nalaže investitoru (Biskupiji) i izvođaču radova obustavu dalje izgradnje i izvođenja radova, te otklanjanje utvrđenih nedostataka, pribavljanje odobrenja za građenje od nadležnog odjeljenja Gradske uprave.

To se ne događa, pa je i Opštinski sud donio rješenje o obustavi radova.

Na kraju je reagovao i OHR koji je naveo da su opštinske vlasti djelovale nezakonito, flagrantno kršeći zakone na način koji podsjeća na ratni period.

OHR je upozorio da se radovi moraju zastaviti, a da nadležni moraju odgovarati za nezakonita djela.

Nikada i niko do sada nije u bilo kojem krivičnom postupku procesuiran, pa čak ni disciplinski kažnjen, iako su očigledne radnje falsifikovanja, neizvršenja sudskih odluka, zloupotrebe položaja ili ovlaštenja i drugog.

Kako tada, tako i danas, dvadeset godina kasnije, slučaj nove mostarske katedrale stoji neriješen, a mostarski Srbi i Jevreji svoju imovinu ne mogu ni vratiti niti naplatiti.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.