Detektiv paranormalnog Dilan Dog slavi 35 rođendan: Obični heroj za dva milenijuma

Ova epizoda pod prevodilačkim nazivom “Zora živih mrtvaca”, samo godinu dana kasnije, u izdanju novosadskog “Dnevnika”,  izašla je i na prostoru bivše Jugoslavije. Time je ovaj melanholični i čudni junak likom sličan glumcu Rupertu Everetu, obučen u crvenu košulju, crni sako i plave farmerke (12 istih kompleta) započeo život kao jedan od najpopularnijih stripova sa obje obale Jadrana, čuvajući taj status bez većih problema i danas, što je uspjeh, koji je po njegovim riječima iznenadio i samog kreatora.

- Da budem potpuno iskren, nikada nisam ni pomišljao da bi ovaj strip mogao biti ovako uspješan. Čak ni danas ne mogu nekada vjerovati da smo ovo uspjeli uraditi.

- Kad me pitaju koja je tajna uspjeha ne mogu naći pravi odgovor, jer sam jednostavno zabezeknut - rekao je Sklavi u jednom intervjuu.

Na stranu, ironični humor, koji nije stran Dilanovom kreativnom ocu, što znaju svi čitaoci njegovog stripa, stvarno nije lako objasniti ogroman uspjeh ovog stripa, koji je u doba svog izlaska bio prilično radikalan u odnosu na ostatak “Boneli” izdanja, ali je munjevito izgradio svoju reputaciju, prvo u Italiji, potom na Balkanu a zatim i u ostatku svijeta.

Špageti horor

Dilan je stigao u procesu širenja tema u “Boneli” produkciji početkom 80-ih, kada je nakon uspjeha stripa “Marti Misterija” direktor Serđo Boneli odlučio da, u saradnji sa tada mladim scenaristom Sklavijem, publici ponude još jednog modernijeg junaka u odnosu na klasične vestern/avanturističke stripove, koji su dominirali njihovim izdanjima prethodne tri decenije. Sklavijev recept za ulazak na teritoriju horora i trilera kroz obrasce detektivskog romana, pratio je postmodernističku ili palp estetiku “Bonelija” na tragu filozofije špageti ili đalo vesterna i krimića. To u praksi znači uzimanje tuđih uticaja i njihovu rekonstrukciju u novom ključu kroz hipertrofirani vizuelni i emotivni prikaz. Dilan je nastao iz jednog od  njegovih starijih likova, Frančeska Delamortea, koji je bio glavni lik knjige koju je Sklavi ranije napisao, ali je način same realizacije ideje bio daleko revolucionarniji u odnosu na ostale “Boneli” likove.

- Dilana sam uvijek smatrao “otvorenim” stripom, ponekad eksperimentalnim, gdje sam mogao koristiti sve što mi je palo na pamet u tom trenutku. Bilo da je riječ o hororu ili sofisticiranoj komediji, o klasičnom humoru ili sentimentalnoj drami ili pak društvenim dešavanjima - rekao je Sklavi. Radnja samog stripa se odvija u Londonu, a glavni lik je kao što naziv stripa kaže Dilan Dog, detektiv paranormalnih pojava i bivši policajac Skotland Jarda. Takođe, on je bivši alkoholičar, uz to je vegetarijanac, pati od morske bolesti, boji se aviona i visina i veliki je ljubitelj horor filmova i literature. Hobi mu je sklapanje makete brodova i sviranje klarineta, a jedina melodija koju zna da odsvira je “Đavolji triler”. Oružje mu je starinski revolver “bodeo” iz 1889. godine, vozi “folksvagen bubu” koju je dobio kao nagradu za prvi riješeni slučaj. Za svoj rad je u početku naplaćivao 50 funti dnevno (plus troškovi), da bi kasnije tu cifru udvostručio. Bio je oženjen sa Lili Kolins koja je tragično nastradala, nije sklon dugim ljubavnim vezama, iako je zaljubljive prirode. Njegov arhineprijatelj je dr Ksabaras, navodno, njegov otac ili zla verzija istog. Najvjerniji prijatelj i pomoćnik je Gručo, koji je dvojnik Gruča Marksa slavnog komičara iz tridesetih godina. Uvijek spreman za očajne viceve i da dobaci Dilanu pištolj u ruke u ključnom trenutku. Nadalje, tu je i inspektor Blok, Dilanov šef iz policijskog doba, a i njegova očinska figura. Tu su i glupi policajac Dženkins, groteskna hiperbola svih viceva o policajcima i lord H. Dž. Vels, genijalni pronalazač, naučnik, lingvista i još mnogo toga.

Uspjeh

Strip je kod publike zasićene vestern/avantura klišeima postigao uspjeh, posebno kod srednjoškolaca, studenata, fakultetskih obrazovane populacije, i što je bilo veoma važno kod ženskog dijela publike, koji ranije nije bio sklon radovima “Boneli” produkcije. Prve teme su bile uobičajene za žanr horora kojem je strip pripadao: zombiji, serijske ubice, vještice, vukodlaci, sotona, vanzemaljci, vampiri. Vremenom se sve više vidi namjera autora da prikaže užas svakodnevice i strip često nudi filozofske ili psihološke analize pojava poput života, smrti, ljubavi, porodice, sreće i tragedije. Što je kroz kompleksan lik samog junaka, koji u sebi spaja čovjeka od akcije i naglašenog emotivca, policajca i sanjara, zavodnika i romantika, uz duboke tonove melanholije i sjete, koji u stalnom sukobu sa humorom stvaraju specifičan šarm, Dilana učinilo krajnje upečatljivim herojem i prototipom za neke druge stripove “Bonelija” poput Nika Rajdera, Natana Nevera, Dampira i drugih.  Poznati reper i pisac Marko Šelić Marčelo, koji je urednik “Dilana Do­g”a na srpskom jeziku u izdanju “Veselog četvrtka”, u intervju za “Danas” rekao je da je Dilanova tajna u nesavršenoj ljudskosti, koju mu je Sklavi usadio u prvim brojevima.

- Dilan se dopao čitaocima baš takav, nesavršen, od krvi i mesa. Zanimljiv je podatak da je to zahtevalo evoluciju, Dilan Dog iz prve epizode daleko je samopouzdaniji. A onda ga je Sklavi brzo očovečio. I sam serijal našao je svoje uporište, kako negde već napisah, sve je otpočelo kao tipičan horor, priče su se bavile postojanjem užasa, da bi se potom naglasak prebacio na nešto daleko dublje i interesantnije, na užas postojanja - kaže on.

Preciznoj opservaciji Marčela teško je šta dodati, ali treba pomenuti da je Sklavijev scenaristički rad maestralno nadograđen i učešćem velikog broja vrsnih crtača i scenarista koji su protekle tri i po decenije radili na ovom junaku. Od njegovih grafičkih koautora crtača Klaudije Vile i Anđela Stana (godinama radili naslovne strane) preko niza majstora vizuelnog poput Karla Ambrozinija, Bruna Brindizija, Đanpjera Kasertana, Nikole Marija, Korarda Roia,  Paola Armitanija i brojnih drugih umjetnika.

Promjene za novo doba

Pored Italije strip je izlazio u Hrvatskoj, Srbiji, Danskoj, Holandiji, Poljskoj, Španiji, Turskoj i SAD, a u jednom periodu, mjesečno je štampano više od milion primjeraka ovog stripa na raznim jezicima. Početkom milenijuma Sklavi se više povlači iz javnosti zasićen radom na Dilanu i stripu što se osjetilo na tiražima. Njegovo mjesto zauzima niz scenarista, ali bez obzira na relativne uspjehe pojedinačnih epizoda, osjetio se zamor materijala i sve veća bezidejnost u stripu i pad interesa publike. Vodeće uredničko mjesto, na prijedlog Sklavija 2013. godine, preuzima kontroverzni scenarista Roberto Rekoni, autor jedne od boljih epizoda u novom milenijumu “Mater Morbi”, koji unosi radikalne izmjene u kompletnu ediciju. Blok odlazi u penziju, uvode se likovi poput inspektorke Ranije Rakim i njenog šefa Karpantera, uvode se veliki neprijatelji poput bogatog sociopate Džonija Gosta, te pokreću spin of priče poput serijala “Planeta mrtvih”, “Kolor fest” itd. Dio stranih fanova je ove izmjene dočekao kao skrnavljenje, ali ne može se poreći da je Rekoni prodrmao pomalo učmali serijal i donio nove obožavaoce.  Dilan se kod nas pojavio u izdanju novosadskog “Dnevnika”, a do podjele Jugoslavije i izbijanja rata izašlo je 59 epizoda, koje i danas imaju posebno mjesto kod domaćih ljubitelja stripa. Izdavačku pauzu prekida hrvatska “Slobodna Dalmacija”, koja 1994. godine nastavlja neredovno izdavati Dilana na hrvatskom jeziku da bi ediciju 2002. preuzeo izdavač “Ludens”, koji i danas izdaje u Hrvatskoj. Takođe, 2008. godine beogradski izdavač “Veseli četvrtak” počinje izbacivati Dilana na srpskom jeziku, kako kroz redovnu seriju, tako i kroz specijalna izdanja.

Danas, Dilan Dog, taj obični junak za neočekivane situacije, dočekao je 35 rođendan, 422 epizode, 60 miliona prodatih primjeraka, živi na istoj adresi, spreman za nove poduhvate i nove ljubavi, spašavajući svijet od čudovišta svih vrsta, skromno i ne tražeći zasluge, spreman čak i da se odrekne honorara od 100 funti plus troškovi.

Drugi mediji

Dilan je dočekao dvije filmske verzije, nekoliko video-igara u Italiji,  te seriju koja je trenutno u produkciji.  Italijanski film “Cementery men” (“Dellamorte Dellamore”) uradio je Majkl Savi 1994. godine. U pitanju je slobodna adaptacija specijal epizode “Crni užas” (kod nas prevedena kao “Smrt, ljubav, smrt”), iz kojeg su zbog autorskih prava izbačeni Dilan Dog dijelovi, pa je više naslonjen na Sklavijev roman, nego na sam strip, a glavnu ulogu igra Rupert Everet. Drugi film je adaptacija “Dylan Dog: Dead t” (2011), za koji je dovoljno reći da je snimljen i da ga ne treba više pominjati. Trenutno “Boneli” priprema televizijsku seriju u produkciji Džejmsa Vana, od koje se mnogo očekuje, jer je kreativna kontrola u njihovim rukama.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.