KOLUMNA: Ustavom predviđeno pravo Srpske
Uredbe sa zakonskom snagom za vrijeme trajanja vanrednog stanja donijete su u skladu sa Ustavom Republike Srpske i tu ne postoje nikakve dileme.
Predviđeni uslovi su bili ispunjeni, a u postupku donošenja uredbi sa zakonskom snagom nisu prekršene odredbe Ustava Republike Srpske koje regulišu ova pitanja. Jasno je da Republika Srpska posjeduje izvorno pravo da donosi potrebne mjere u slučaju vanrednog stanja, što je regulisano članom 68. Ustava Republike Srpske. Isto tako, Narodna skupština ima ekskluzivnu nadležnost da proglasi vanredno stanje u Republici, što propisuje član 70. Ustava. Iz ovoga proizlazi da je situacija sa ustavnim osnovom za donošenje uredbi čista, jer je Narodna skupština, proglašenjem vanrednog stanja za teritoriju Republike Srpske, na osnovu člana 70. Ustava, implicitno omogućila primjenu člana 81. koji reguliše ovo pitanje.
Podsjećanja radi, vanredno stanje u Republici Srpskoj, odnosno institut vanrednog stanja predstavlja ustavnu kategoriju i regulisano je članovima 56, 68, 70. i 81. Ustava Republike Srpske. Samim tim što je ovaj institut neposredno regulisan Ustavom, a ne zakonom ukazuje na činjenicu da vanredno stanje predstavlja posebno stanje za cjelokupni državnopravni poredak i da se njegovim proglašenjem privremeno uspostavlja poseban ustavnopravni režim, čime se konsekventno pojedine odredbe Ustava mogu suspendovati.
To znači da vanredno stanje predviđeno Ustavom obezbjeđuje privremenu izmjenu, tačnije preraspodjelu nadležnosti u okviru sistema podjele vlasti. Na ovaj način izvršna vlast, odnosno predsjednik Republike može preuzeti legislativne nadležnosti od zakonodavne vlasti i privremeno uređivati društvene odnose, što je regulisano članom 81. Ustava.
Ovom odredbom, pod uslovom da su kumulativno ispunjena dva uslova - proglašenje vanrednog stanja i nemogućnost sastajanja Narodne skupštine - predsjednik Republike kao izvršna vlast preuzima legislativne nadležnosti od parlamenta.
U okolnostima epidemiološke situacije izazvane virusom “kovid 19” kumulativno su bila ispunjena oba navedena uslova, jer je sastajanje Narodne skupštine u redovnim (normalnim) okolnostima bilo onemogućeno, pri čemu je na snazi bilo i vanredno stanje na cijelokupnoj teritoriji Republike Srpske.
To znači da se stvorila predviđena mogućnost za primjenu člana 81. Ustava Republike Srpske i postupanja predsjednika Republike. Međutim, radi obezbjeđenja ustavnosti i zakonitosti i zaštite državnopravnog poretka, u stavu 1. ovog člana, propisano je da predsjednik Republike tek “...nakon što sasluša mišljenje predsjednika Narodne skupštine donosi uredbe sa zakonskom snagom...”. Takođe, u stavu 2. člana 81. definisano je da “...ove uredbe, odnosno odluke o imenovanju i razrješenju, predsjednik Republike podnosi na potvrdu Narodnoj skupštini čim ona bude u mogućnosti da se sastane” što je i urađeno na prošloj sjednici Narodne skupštine.
Ovom ustavnom odredbom se istovremeno potvrđuje zakonodavna nadležnost Narodne skupštine i privremenost nadležnosti koje predsjednik Republike preuzima u ovim okolnostima, kao i opšta obaveza Republike i svih njenih institucija u smislu obezbjeđenja zakonitosti i ustavnosti.
Posebno se mora naglasiti da su dvije stvari pogrešno protumačene u javnosti. Prvo, vanredno stanje nikako ne podrazumijeva suspenziju Narodne skupštine, što je i potvrđeno na prošloj sjednici na kojoj su razmatrane i potvrđene sve uredbe sa zakonskom snagom i na kojoj je ukinuto vanredno stanje. Te odluke je donijela Narodna skupština kao najviši zakonodavni organ Republike.
Drugo, vanredno stanje u Republici Srpskoj se proglašava na osnovu člana 70. Ustava, gdje je predviđeno da je to isključiva nadležnost Narodne skupštine, a tako određen institut vanrednog stanja se i primjenjuje aktivacijom člana 81. što se pokušava predstaviti kao sporna situacija. U ovom članu, stoji formulacija “...za vrijeme ratnog stanja koje proglase institucije Bosne i Hercegovine i vanrednog stanja...” tako da ništa nije sporno.
U skladu s prethodno navedenim, može se zaključiti da za vrijeme vanrednog stanja, donošenjem uredbi sa zakonskom snagom, institucije Republike Srpske nisu izašle iz Ustavom predviđenih okvira.
Piše: prof. dr Matej Savić, savjetnik predsjednika Narodne skupštine Republike Srpske
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
