Kako su borci “16. garave” omeđili granice Srpske

Za 1.727 ratnih dana i noći kroz ovu brigadu prošlo je više od 12.000 boraca, više od 2.000 je ranjeno, a život za odbranu i stvaranje Republike Srpske dalo je 437 boraca ove jedinice. Narod ju je, s punim pravom i potpuno zasluženo, ovjenčao slavnim imenima kao što su udarna, narodna, legendarna, ali i poslije tri decenije najpoznatija je kao “16. garava”.

I ove kao i svih poratnih godina njeni nekadašnji pripadnici na prigodan način će obilježiti početak ratnog puta. Programom obilježavanja punih 30 godina od početka ratnog puta predviđeno je,  nakon jučerašnjeg polaganja vijenaca na spomen-česmi na groblju “Sveti Pantelija” u Banjaluci i spomeniku komandantu 1. Krajiškog korpusa generalu Momiru Taliću u Piskavici kod Banjaluke, da se danas održi postrojavanje, doček ratne zastave, služenje parastosa, polaganje vijenaca i susret preživjelih boraca, porodica poginulih i nestalih, kao i gostiju uz vojnički ručak i prigodan kulturni program u u selu Mašići kod Gradiške odakle je 16. Krajiška krenula u ratni pohod, prešla rijeku Savu i otišla na ratište u Zapadnoj Slavoniji.

Za organizaciju je kao i ranijih godina zadužen Organizacioni odbor koji u suštini ima ulogu udruženja bivših pripadnika ove proslavljene brigade. Iako je Organizacioni odbor sa prvobitnih pedesetak članova na kraju spao na njih nekolicinu, to nije umanjilo njihov entuzijazam i želju da gaje kulturu sjećanja na vojnički častan i slavan put “16. garave” i da ne prepuste zaboravu sve one koji su dali život za slobodu koju danas uživamo. Pored toga što su pregazili više od 20 ratišta i što su svojom čizmom omeđili granice Republike Srpske, ono čime se posebno ponose njeni nekadašnji pripadnici jeste to što nijedan vojnik i oficir 16. Krajiške brigade nikada nije ni osumnjičen, a kamoli optužen i osuđen za ratne zločine.

Ono što je potpuno nepoznato, a što u današnje vrijeme djeluje, najblaže rečeno, jako čudno jeste da je prvi komandant ove brigade bio potpukovnik JNA Ismail Omić. On se kratko zadržao na toj funkciji i komandant je bio samo dok brigada nije prešla Savu i stupila na zapadnoslavonsko ratište, nakon čega je za komandanta je postavljen Milan Čeleketić. Po povratku brigade sa zapadnoslavonskog ratišta radi njenog uključivanja u najslavniju bitku Odbrambeno-otadžbinskog rata - proboj koridora - za njenog komandanta na kratko je imenovan pukovnik Novica Simić koji je vrlo brzo unaprijeđen na mjesto komandanta Istočno-bosanskog korpusa VRS, a komandu nad 16. brigadom preuzeo je pukovnik Vukadin Makragić. Njega je u ljeto 1993. godine na toj funkciji zamijenio dotadašnji načelnik štaba pukovnik Vlado Topić koji je na čelu brigade bio do pred sam  kraj rata kada je komandu preuzeo njegov dotadašnji načelnik štaba pukovnik Dragan Vuković.

Jedan od svjedoka i najboljih hroničara ratnog puta proslavljene brigade je potpukovnik Nedeljko Madžar, pomoćnik komandanta za moral, vjerske i pravne poslove koji je na toj funkciji bio praktično od prvog do posljednjeg ratnog dana.

- Sve ovo što radimo je zato što ne želimo da dozvolimo da se prepusti zaboravu časni put jedinice i njena uloga u odbrani i stvaranju Republike Srpske. Na to nas posebno obavezuje 437 života i više od 2.000 rana naših saboraca - kaže Madžar.

On nije želio posebno da izdvaja nijedno ratište na kojem je bila ova brigada, ističući ipak da učešće u proboju koridora u ljeto 1992. godine zauzima posebno mjesto u životu svakog njenog učesnika, bez obzira na to iz koje je jedinice bio.

- Koridor života svojim životima su trasirala 44 pripadnika naše brigade i za to im dugujemo vječnu zahvalnost. Podsjećanje na 16. septembar 1992. godine, kao dan kada je jedinica krenula u svoj ratni put u stvari je odavanje počasti i sjećanje na sve one koji su učestvovali na tom putu, a posebno na one koji su dali svoj život - ističe Madžar.

Kao još jednu, široj javnosti potpuno nepoznatu, činjenicu on izdvaja i to da su pripadnici 16. Krajiške motorizovane brigade kao jedinice JNA prve pozive za mobilizaciju dobili krajem juna 1991. godine.

- Na taj poziv odazvalo se 90 odsto njenih pripadnika i to je nešto što govori kakav je karakter ljudi koji su bili raspoređeni u tu jedinicu. To je bilo vrijeme kada je u Hrvatskoj uveliko trajao rat, ali ljudi su se odazvali tom pozivu bez obzira na nacionalnost ili vjeroispovijest - objašnjava Madžar.

Njegov saborac i jedan od ratnih komandanata Zdravko Petrović kaže da je takav odziv bio zato što su ljudi još vjerovali da neće potpuno da se zarati, ističući da je samo nekoliko mjeseci kasnije, preciznije 16. septembra te godine, odziv na mobilizaciju bio mnogo manji.

- Oni koji su se tada odazvali, bili su svjesni da se ne odazivaju na vojnu vježbu - zaključuje Petrović.

On ističe da su svi pripadnici 16. Krajiške ponosni na doprinos koji su dali u stvaranju Republike Srpske i što na tom putu nisu ukaljali obraz i vojničku čast, ističući da mnogi sigurno nisu zadovoljni položajem koji danas imaju u društvu. Ipak, on ističe da većinu tješi činjenica da su sačuvali obraz i čast i odbranili svoj narod od pogroma kakav je doživio u Drugom svjetskom ratu.

- Borci 16. Krajiške, kao i svi borci Vojske Republike Srpske zaslužuju mnogo više poštovanja. Pri tome ne mislim na veće boračke dodatke i materijalne privilegije, već na poštovanje cijelog društva prema njima zbog djela koje su ostavili iza sebe, a to je Republika Srpska - zaključuje Petrović.

Pavković

Rezervni potpukovnik VRS Nedeljko Madžar objašnjava da je 16. Krajiška motorizovana brigada kao formacijska jedinica JNA formirana 1988. godine.

- Njen idejni kreator je kasniji načelnik Generalštaba Vojske Jugoslavije general Nebojša Pavković - kaže Madžar.

On dodaje da je kroz ovu brigadu prošlo više od 12.000 boraca iz devet krajiških opština i to iz Banjaluke 6.560, iz Gradiške 1.663, Laktaša 1.284, Prnjavora 1.158, Čelinca 471, Srbca 408, Kneževa 333, Kotor Varoša 193 i Prijedora 191 borac.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.