Amerika i 11. septembar 2001: Dan kada se sve srušilo poput kule od karata

Više od 1.800 ljudi potpisalo je ovo pismo, u kojem je Bajden pozvan da skine oznaku tajnosti sa dokumenata koji su do sada na sebi nosila oznaku “top sikret”, a za koja oni vjeruju da pokazuju umiješanost Saudijske Arabije u ovaj podmukli teroristički napad. Porodice žrtava smatraju da su saudijski zvaničnici unaprijed znali za ovaj napad, a nisu učinili ništa da ga zaustave. Prošlog mjeseca je ispitano nekoliko bivših saudijskih zvaničnika, ali je i na njihova svjedočenja stavljena oznaka tajnosti, što je dodatno naljutilo porodice žrtava, koje smatraju da Ministarstvo pravde i FBI svjesno nastoje da prikriju pravu istinu o napadima, a za šta su optužili i Džordža Buša, Baraka Obamu i Donalda Trampa, koji su svi redom odbijali da otpečate arhive, uz obrazloženje da bi time bila ugrožena nacionalna bezbjednost SAD. 

Pritisak porodica, pred obilježavanje godišnjice, natjerao je ipak aktuelnog američkog predsjednika da razmotri tu mogućnost, te je naložio tajnim službama da razmotre mogućnost skidanja oznake tajnosti sa određenih dokumenata. Čitav posao “provjere” trebalo bi da traje bar šest mjeseci.

Strogo povjerljivo

Da li će se ikada saznati prava istina o ovom događaju? Šef Predstavništva Republike Srpske u SAD Obrad Kesić smatra da se radi o iznuđenom političkom manevru Bajdenove administracije, te da je zato i skeptičan da će nadležne službe otvoriti svoje arhive i skinuti oznaku tajnosti sa mnogobrojnih dokumenata, a koji bi mogli rasvijetliti čitav ovaj tragični događaj, ali i eventualnu ulogu BiH u ovom terorističkom činu.

Pojedini mediji svojevremeno su objavili da je Halid Šeik Muhamed, kojem su Americi sudi kao navodnom organizatoru ovog terorističkog akta, jedno vrijeme imao prebivalište u BiH, na adresi opštine Stari grad, a kasnije i u Zenici. Navodno su čak dva lica koja su otela avion, Navas el Hazmi Halid i Almi Har Tik imali dvojna državljanstva - saudijsko i BiH.

- Kada bi se skinula oznaka tajnosti sa tih dokumenata, verovatno bi se otkrilo i kako je Amerika podržavala i naoružavala deo ovih terorista dok su oni gradili svoje ćelije širom Evrope, ali i arapskog sveta, a što joj se kasnije vratilo poput bumeranga. Zbog toga sam ubeđen da ni ovi spisi neće ugledati svetlo dana u dogledno vreme - kaže Kesić.

Slično mišljenje dijeli i politički analitičar Srđa Trifković, objašnjavajući da ako je i bilo neke zavjere, zataškavanja i prikrivanja dokaza na “visokom nivou”, onda će ti isti koji i dalje kontrolišu američku “duboku državu” to ponovo onemogućiti.

- Možda samo skinu oznaku i veo tajnosti sa “biografija” pojedinih napadača, a koji su imali, kako se ispostavilo, duboke veze sa Saudijskom Arabijom, jer je čak 15 od 19 terorista samoubica bilo iz ove države. Lobisti ove islamske države do sadu su u Vašingtonu uspešno to sprečavali, ali nakon pritiska javnosti, a pogotovo nakon brutalnog ubistva novinara Džamala Kašogija, a koje je, kako se ispostavilo, odobrio saudijski princ Mohamed bin Salman, verujem da bi Vašington ipak mogao promeniti ploču i zauzeti nešto čvršći stav - istakao je Trifković, navodeći da bi sigurno bilo interesantno saznati kako se srušila jedna od zgrada u kompleksu Svjetskog trgovinskog centra, a koja je nije bila pogođena avionom.

Crni dan

Da bi se uopšte shvatilo šta se tog dana desilo, kako je i zašto došlo do ovog terorističkog napada, te kako se to odrazilo na demokratiju, unutrašnju i spoljnu politiku, povećan stepen mržnje, te restrikciju sloboda, neophodno je prvo vratiti se u 90-e. Ono što većina ljudi zaboravlja jeste da je značajnih terorističkih napada inspirisanih islamističkim ubjeđenjima bilo još tokom ovih godina. Pokušaj rušenja Svjetskog trgovinskog centra 1993. godine, a pet godina kasnije i simultani bombaški napadi na američke ambasade u Keniji i Tanzaniji, prilikom kojih je poginulo 200 ljudi. Do njih je došlo nakon što se Bin Laden, nekadašnji avganistanski “učenik”, koga su u Vašingtonu osposobili za borbu protiv Rusa, okrenuo i proglasio sveti rat - džihad protiv SAD. I nije se dugo čekalo. Teroristički napad 11. septembra 2001. promijenio je sve naglavačke u Americi, ali i svijetu. Sve se srušilo poput kule od karata, od političkog sistema, do građanskih sloboda. Od demokratije nije ostalo gotovo ništa.

Četiri aviona koja su letjela tog lijepog i sunčanog dana nad istočnim dijelom SAD upotrijebljeni su od strane terorista kao džinovski navođeni projektili koji su udarili u zgrade simbole Njujorka i Vašingtona. Dva aviona prvo su udarila u kule bliznakinje Svjetskog trgovinskog centra u Njujorku. Prvi u sjevernu, a drugi u južnu kulu. Kada je udario prvi avion, procjenjuje se da je u kulama bilo 17.400 ljudi. Zgrade su se potom zapalile, zatočivši na hiljade ljudi na višim spratovima i obavivši čitav grad gustim dimom. Za manje od dva sata obje kule od 110 spratova srušile su se u ogromnom oblaku dima, pepela i komada betona. Treći avion uništio je zapadno krilo Pentagona, sjedišta američke vojske nadomak Vašingtona, glavnog grada države, a četvrti avion se srušio u polje u Pensilvaniji, nakon što su putnici pružili otpor teroristima. Vjeruje se da su otmičari namjeravali da napadnu zgradu Kapitola u Vašingtonu. Sveukupno je stradalo 2.977 ljudi. U kulama bliznakinjama najviše - 2.606. Bilo je potrebno više od osam mjeseci da se raščisti “nulta tačka” - mjesto na kojem su se srušile kule bliznakinje. Na toj lokaciji sada se nalaze spomenik i muzej. Kako se kasnije otkrilo, otmice je izvelo devetnaestoro ljudi, od kojih je većina bila porijeklom iz Saudijske Arabije. Svaka grupa je imala nekog ko je prošao pilotsku obuku, koju su završili u letačkim školama u širom Amerike. Obavještajne službe su tada saopštile i da je ove terorističke napade iz Avganistana isplanirala ekstremistička islamistička mreža “Al-Kaida”, koja je, predvođena Osamom bin Ladenom, krivila SAD i njihove saveznike za ratne sukobe u muslimanskom svijetu. Tadašnji američki predsjednik Džordž V. Buš pod pritiskom javnosti pokreće globalni rat protiv islamskog terorizma, te napada do tada nepokoreni Avganistan, a onda, par godina kasnije, i Irak.

Predsjednik Buš je tada poručio da rat protiv terorizma počinje sa “Al-Kaidom”, ali i da se tu neće završiti dok svaka teroristička grupa na svijetu ne bude pronađena, zaustavljena i pobijeđena.

Patriotski zakon

Prema riječima univerzitetskog profesora iz Beograda i stručnjaka za ekstremizam i terorizam Marije Đorić, za 11. septembar se može slobodno reći da predstavlja “majku svih događaja”, s obzirom na to da je stvorio jedan novi koncept borbe protiv terorizma. Tada je počelo da se govori o svjetskoj borbi protiv terorizma, prvi put jedna država objavila je rat nekoj terorističkoj organizaciji, a terorizam je postao i globalni fenomen “par ekselans”.

- Reč je bila o tektonskom pokretu u međunarodnim odnosima, koji je sa jedne strane intenzivirao borbu protiv terorizma na globalnom nivou, ali u velikoj meri i okrnjio ljudska prava i slobode - istakla je ona, dodajući da su posljednji događaji iz Avganistana pokazali koliko je ta borba protiv terorizma bila uistinu efikasna.

Nakon ovog događaja, Amerika iz godine u godinu bilježi rast antimuslimanskog nasilja. Iako su političari i zvaničnici ponavljali da je islam mirna religija, čija su učenja preokrenuli teroristički ekstremisti, mnogi ljudi u Americi i širom svijeta izjednačavali su ove napade sa islamom i pokazali bijes prema svakome ko je izgledao kao musliman. To je, prema riječima sagovornika “Glasa”, i danas više nego prisutno u ovoj zemlji, izazivajući duboke podjele u američkom društvu.

- Ove podele su sve veće. Ali tu su i one političke. Demokrate su zaratile sa republikancima, globalisti sa antiglobalistima. Pored toga, sve veće je i nepoverenje građana u državu i njene institucije, posebno prema vojsci, a što je prvi put da se dešava nakon Vijetnamskog rata. Ali, ono što je jako interesantno jeste odnos mladih prema Patriotskom zakonu, koji je bio veliki udar na građanske slobode, ali i na ideju o slobodnom društvu kao kamenu temeljcu dotadašnje američke demokratije. Većina građana je tada prihvatila ovaj zakon zbog velikog straha od terorizma. I od tada, pa do danas, sve više ljudi smatra da je on neophodan, a takav stav je posebno prisutan kod mladih ljudi, koji su za još veću cenzuru i uskraćivanje pojedinačnih sloboda. Apsurd je da veliki broj obrazovanih mladih ljudi podržava ovaj akt. Oni pomalo liče na nekadašnje “marksiste”, koji su govorili da krajnji cilj opravdava sredstvo, tako da sada u Americi imamo ogromnu degradaciju demokratije i ličnih sloboda - kaže Kesić, dodajući da Vašington ni nakon toliko godina nije izvukao pouke iz ovog događaja, jer politički establišment, koji kontrolišu globalisti, ne može i dalje da prihvati da se svijet promijenio, te da Amerika više nije jedina supersila u svijetu. 

Inače, pomenuti kontradiktorni Patriotski zakon usvojen je samo šest nedjelja nakon 11. septembra, dok su se vlasti trudile da poprave obavještajne propuste koji su poznatim teroristima omogućili da uđu u SAD i izvrše najsmrtonosniju zavjeru u američkoj istoriji. Ovaj kontroverzni akt odobrio je, naime, krupne promjene u načinu na koji su domaće obavještajne agencije poput FBI-ja mogle da vrše nadzor. Dugogodišnja pravila koja su imala za cilj da zaštite Amerikance od “nerazumne potrage i zapljene” olabavljena su ili izbačena u ime nacionalne bezbjednosti. Na primjer, Patriotski zakon dao je obavještajnim agencijama moć da pretražuju zapise pojedinca i istoriju pretraživanja interneta bez sudskog nadzora. Agenti su mogli pretraživati kuću bez obavještavanja vlasnika i prisluškivati telefonsku liniju bez objašnjenja zašto to čine.

Ono što je posebne uznemirilo i zabrinulo američke zvaničnike nakon ovog napada jeste i da su teroristi “Al-Kaide” ne samo uspjeli da na komercijalne letove unesu oružje, već su ušli i u kokpit aviona. Prije 11. septembra ljudi nisu morali da imaju karte da bi “lutali” aerodromom ili čekali na izlazu. Nije se provjeravala ni putnikova lična karta prije ulaska u avion, a jedina stvar koju su ljudi morali da uklone kada prolaze kroz bezbjednosni dio su stvari iz džepova. Čak ni prtljag nije bio skeniran. Sve se to promijenilo nakon ovog napada. Američkim putnicima predstavljeni su novi bezbjednosni protokoli - karte i lična karta postali su obavezni kako bi prošli kroz skrining, cipele su se izuvale, a postavljene su i mašine koje skeniraju cijelo tijelo.

Uzroci i posljedice

Trifković je mišljenja da, i pored svih ovih “mjera”, Amerika nikada nije bila ranjivija nego sada, jer je otvorila granice za veliki broj izbjeglica iz islamskog svijeta, a među kojima sigurno ima i dobar dio potencijalnih regruta za nove akcije pomenutog tipa.

- Ono čemu se nadam jeste da će taj virus intervencionizma kojim je zaražena američka elita biti konačno diskreditovan nakon povlačenja iz Avganistana, te da ubuduće neće biti više njihovih ratnih avantura širom sveta koje nikome nisu donele dobro - naveo je Trifković.   

Predrag Petrović iz Beogradskog centra za bezbednosnu politiku kaže da su Vašington skupo koštale ove geopolitičke igre, a koje su se nakon napada na Avganistan prenijele i na Irak  i Siriju.

- Taj pokušaj da vojnom silom poraze “Al-Kaidu” doveo je do pojave drugih terorističkih grupa poput IS-a. Generalno gledajući, Amerika je u proteklih 20 godina izgubila dosta na svom kredibilitetu, i oni će to teško povratiti, jer su druge velike sile, a pre svega Rusija i Kina, to iskoristile. Rat protiv ekstremnih i radikalnih islamskih terorista, pokazalo se, ne treba voditi bombama i dronovima, već iskorenjivanjem siromaštva i poboljšanjem životnih uslova u kritičnim zemljama - kaže Petrović.

Đorićeva je dodala da je ona mišljenja da se teroristi prevashodno stvaraju, a ne da se takvi rađaju, te da će svijet u budućnosti posebno imati probleme sa povratnicima sa ratišta koje treba deradikalizovati, što je uvijek neizvjesno kada je riječ o konačnom ishodu.

- Zbog toga se ja uvek zalažem za prevenciju, pa tek onda, ako treba, za sankciju. Religijski terorizam, kakav danas zastupaju organizacije poput Islamske države, ima svoje korene u kolonijalnoj prošlosti, fundamentalizmu, lošoj evropskoj integraciji migranata, ali i krizi identiteta. Međutim, u njegovoj bazičnoj formi se nalazi osećaj besa i nezadovoljstva. Krajnje je vreme da krenemo da rešavamo uzroke, a ne posledice terorizma - poručila je ona. 

Suđenje organizatoru napada

Američka vojska je tek 2011. godine konačno locirala i ubila Bin Ladena u susjednom Pakistanu. Navodni planer napada od 11. septembra, Halid Šeik Muhamed, uhapšen je u Pakistanu 2003. godine i od tada se nalazi u američkom pritvoru u zalivu Gvantanamo. Sudski proces protiv njega i još četvorice optuženih nastavljen je uoči obilježavanja dvadesetogodišnjice napada. Muhamed je optužen za zavjeru, napad na civile, ubistvo, otmicu aviona i terorizam, a ukoliko budu proglašen krivim, mogla bi mu biti izrečena i smrtna kazna.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.