Prije 80 godina proglašena je NDH: Četiri godine terora i najstrašnijih zločina

Na radiju je narodu pročitan poziv dotadašnjeg potpredsjednika jugoslovenske vlade Vlatka Mačeka da se pokori njemačkoj vojsci i podrži ustaše - regularnu vojsku fašističke NDH.

Ustaše su odmah počele teror nad Srbima, Jevrejima i Romima. Do jeseni 1941. godine u Srbiju je protjerano oko 200.000 Srba.

Pravoslavni Srbi su, uz blagoslov Vatikana i Rimokatoličke crkve u Hrvatskoj, prisilno prekrštavani, a najdrastičniji oblik terora nad Srbima, Jevrejima i Romima bili su masovni pokolji.

Najpoznatije stratište bio je koncentracioni logor Jasenovac u kome je ubijeno na stotine hiljada ljudi.

Ta najveća "fabrika smrti" u Drugom svjetskom ratu ili "balkanski Aušvic", kako ga nazivaju ugledni jevrejski istoričari, "radila" je punom parom od ljeta 1941. do kraja aprila 1945. godine.

Na području NDH otvarani su i logori za djecu - jedini takve vrste u Drugom svjetskom ratu. Samo sa područja Kozare stradalo je više od 19.000 srpske djece - što od ustaškog metka i noža, što od gladi i bolesti u mnogim logorima i bolnicama.

Cijela NDH bila je "premrežena" dubokim jamama u koje su bacani ubijeni Srbi - od Hercegovine do Like, Korduna i Banije.

Na čelu NDH nalazio se Ante Pavelić i njegove ustaše - ova fašistička organizacija osnovana je 1929. godine uz pomoć fašističke Italije, koja je obezbjeđivala centre za obuku, te finansijsku i političku pomoć.

Podrška je dolazila i od pristalica Hrvatske stranke prava, koju je osnovao Ante Starčević krajem 19. vijeka.

Program NDH, koji je formulisao Mile Budak, bio je da se Hrvatska "očisti" od Srba "ubijanjem jedne trećine, protjerivanjem druge trećine i asimiliranjem preostale trećine".

Oružane snage NDH činila je regularna vojska i hrvatsko domobranstvo, a u sklopu tih snaga postojale su kopnene, vazdušne i pomorske snage.

Ubrzo nakon proglašenja NDH, ustaški režim pokazao je svoju mračnu narav. Došlo je do postupnog isključivanja Srba iz javnog života, zatim njihovog progona, te masovnih likvidacija.

Po uzoru na Hitlerov Treći rajh, vlasti u NDH su u maju i junu 1941. godine donijele niz rasnih zakonskih odredbi koje su bile usmjerene protiv Jevreja i Roma - zakonska odredba o državljanstvu, zakonska odredba o rasnoj pripadnosti, zakonska odredba o zaštiti arijevske krvi i časti hrvatskog naroda, te zakonska odredba o zaštiti narodne i arijevske kulture hrvatskog naroda.

U strahu od ustaškog režima, veći dio srpskog stanovništva priključio se partizanskom pokretu, a dio i četničkom.

Suočeni sa širenjem pobune, njemački vojni predstavnici u NDH upozorili su Pavelića da likvidacije u logorima nanose štetu njihovim interesima, pa je on 1942. godine donekle ublažio progon Srba, te ih proglasio "Hrvatima pravoslavne vjere" i pokušao da osnuje "Hrvatsku pravoslavnu crkvu".

Smijenio je i pukovnika Eugena Didu Kvaternika, najodgovornijeg za sprovođenje terora, te raspustio Ustašku nadzornu službu, na čijem je čelu bio Kvaternik.

Najozloglašenija ustaška jedinica bila je "Crna legija", osnovana u Sarajevu 1941. godine i nazvana tako zbog crne boje uniformi svojih pripadnika. Komandant "Crne legije" bio je Jure Francetić, a njegov zamjenik Rafael Boban.

Ta jedinica poznata je po nemilosrdnom djelovanju i zločinima počinjenim nad mahom Srbima, Jevrejima i Romima.

Zbog strašnih zločina, njemački vojni predstavnici tražili su od Pavelića da rasformira tu ustašku jedinicu ili da ukloni Francetića sa njenog čela. Pavelić je to učinio, ali je Francetića potom imenovao za komandanta svih "stajaćih djelatnih zdrugova" ustaške vojske.

I dio pripadnika "Crne legije", sa ostalim jedinicama oružanih snaga fašističke NDH, u maju 1945. godine završio je na Blajburgu.

Okrutnost

Okrutnost ustaša pri činjenju zločina sablaznula je i same naciste. Četiri godine trajanja NDH bile su doba terora, koncentracionih logora, vješanja, klanja i strijeljanja skoro svih koji nisu bili po mjeri tadašnjih vlasti.

Nakon što je postalo jasno da je Njemačka izgubila rat ustaška je vlada pobjegla iz Zagreba 6. maja 1945, neposredno prije ulaska partizanskih jedinica (8. maja). Većina preostale ustaške i domobranske vojske, dospjela je do Austrije, te se 15. maja 1945. predala britanskim vojnim predstavnicima, koji su ih isporučili partizanima.

Slavka Kvaternika uhvatili su Amerikanci 12. jula 1945. godine i odveli u zatvor Zemaljskog suda u Salzburgu, potom u istražni zatvor u Gmundenu i u koncentracioni logor kraj Salcburga, te 9. septembra 1946. godine izručili Jugoslaviji. Osuđen je na smrt 6. juna 1947. godine  i strijeljan u Zagrebu 13. juna iste godine.

Pavelić je uspio pobjeći u Austriju, nakon čega se prebacio u Rim gdje ga je Vatikan dugo skrivao. Nakon toga je, služeći se lažnim pasošom, prešao u Argentinu. Na njega su pripadnici UDBA izvršili atentat 1957. koji je preživio, nakon čega se seli u Španiju gdje umire 28. decembra 1959. u Madridu.

Iako su istorijske činjenice kada je u pitanju nastanak, funkcija i zaostavština Nezavisne države Hrvatske nepobitne, istorijski revizionizam koji je uslijedio nakon raspada bivše Jugoslavije doveo je do toga da se početkom devedesetih godina prošlog vijeka iz političkih krugova Hrvatske, ali i BiH pokuša relativizovati uloga NDH u strahovitim zločinima tokom Drugog svjetskog rata. Zabrinjavajuće je što i danas, 80 godina nakon njenog osnivanja postoje oni koji glorifikuju NDH.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.