RECENZIJA “Atena” (2022): Marketing propale revolucije

Branislav Predojević 05.10.2022 08:59

Problemi sa kojima se sreće angažovana politička drama “Atena” su problemi sa kojima se sreću i filmovi svakog drugog žanra, a to su priča i karakteri, ukomponovani u jasnu autorsku viziju.

U slučaju filma mladog francuskog režisera Romana Gavrasa ovi kinematografsko-autorski problemi imaju dodatnu, ličnu težinu, jer iza njega stoji sjenka njegovog oca, grčko-francuskog režisera Koste Gavrasa, jednog od najvećih imena tzv. angažovanog filma, što neminovno nameće poređenja koja, nažalost, ne idu u korist Gavrasa mlađeg.

Talentovani režiser sa bekgraundom uspješnog autora muzičkih spotova (Kanje Vest, Mija...) i reklama za modne brendove, svoj treći dugometražni film u karijeri predstavio je na festivalu u Veneciji, a potom ga pustio u distribuciju na “Netfliksu”. Za razliku od psihološke drame “Naš dan će doći” i krimi-komedije “Svijet je tvoj”, u njemu slijedi porodičnu tradiciju angažovanog autora, koja u ovom slučaju konkretno balansira na tankoj granici političke drame i trilera sa radnjom smještenom u ekplozivno predgrađe Pariza.

Scenario koji je pisao sam Gavras u saradnji sa Elijom Balkadirom i Lađijem Lijem prati sudbinu braće Karima, Moktara i Abdela u haosu koji eksplodira u komšiluku poznatom kao Atena nakon brutalnog ubistva njihovog najmlađeg brata Idira. Braća su alžirskog porijekla, od kojih je Abdel odlikovani vojnik francuske vojske, Moktar diler droge, a Karim buntovni predvodnik mlade generacije u zajednici, svi ogorčeni rasističkim ubistvom Idira od strane policije, ali sa različitim viđenjem izlaza iz porodične tragedije.

I kada se u prvim minutima filma obraćanje snaga zakona i reda uz Abdela, koji poziva na razum i dostojanstvo, uz pomoć Karima i njegovih sljedbenika pretvori u otvorenu pobunu uz paljenje policijske stanice, pljačku i barikade na ulicama Atene, Gavras nameće nemilosrdni tempo demonstrirajući svoje muzičko i reklamno iskustvo pakovanja priče u vizuelno-kinetičku eksploziju slike i zvuka. Vrtoglavi pokreti kamere iz ruke, glumci non-stop u pokretu, žestoki dokumentaristički prikazi nasilja i bacanje Molotovljevih koktela i cigli u stilu produžene reklame za uličnu revoluciju, uz pažljivu stilizaciju učesnika, doslovno napada čula publike maksimalnim intenzitetom savršeno dočaravajući bijes i frustraciju siromašnih stanovnika francuskih predgrađa upetljanih u beskonačni vrtlog kapitalističkog izrabljivanja, državnog nasilja, sistematskog rasizma, vjerskog fundamentalizma i uličnog kriminala.

I dok nas Gavras lomi lavinom slika i zvukova, suptilnošću policijskog metka, njegova porodična drama polako klizi u očekivanu tragediju, ali se pri tome i njegov film raspada po autorskim šavovima, jer kao nusprodukt nemilosrdne pripovjedačke brzine stradaju prvo karakteri, a potom i motivacija njegovih junaka. Jednostavno rečeno, brzo postajemo nezainteresovani za njihovu sudbinu, jer njihovi likovi ostaju na nivou početnih skica “dobar, loš i zao brat”, dok nas kroz ekran melje koktel nasilja, rafalnih dijaloga, mutnih telefonskih snimaka i mračnih kadrova punih dima i suzavca, neosvijetljenih podzemnih prolaza i klaustrofobičnih hodnika betonskih višespratnica. Da bude gore, Gavras u ionako kompleksnu radnju postepeno dodaje i pretenciozno postavljene motive kapitalnih društvenih problema Francuske, od pritajenih islamskih vjerskih fundamentalista do bijelih desnih ekstremista, prebacujući odgovornost za uzroke ulične revolucije na njihova leđa, što automatskih fokus njegove priče prebacuje na površni aktivistički politički angažman, a furiozni Molotovljev koktel sopstvenog filma pretvara u bezopasnu dječiju petardu. Istina, i ona može nanijeti povredu u nesmotrenim rukama, ali se petardama revolucija ne pravi, što bi neko sa francuskim državljanstvom svakako trebalo da zna.

Gavrasovo glorifikovanje i fetišizovanje ikonografije ulične revolucije u “Ateni” dovedeno je do vizuelnog apsurda, a neki kadrovi Karima i njegovih istomišljenika izgledaju doslovno kao reklame za luksuzne modne brendove ili video-spot čiji kadrovi plijene vizuelnom ljepotom, ali njegovi likovi djeluju kao zalutali statisti u filmu koji pretenduje da bude mračna politička tragedija sa ljudskim licem, a završava se kao promotivni spot za nestranačke lijeve aktiviste. Uz nekoliko mrtvih Arapa za koje nikog nije briga, uključujući i autora i publiku.