Despot Kovačević za "Glas": Naš region ostaće Erdoganov prioritet
Republika Turska osnovana je prije 100 godina. Od tada je zemlja doživjela tranziciju s jednostranačkog na višestranački sistem, vojni udar 1960. te godine uličnih borbi, nakon čega je uslijedio još jedan državni udar i mnoge nestabilne koalicione vlade devedesetih godina prošlog vijeka, da bi 2002. na vlast došao Redžep Tajip Erdogan. Kako bi ova, nekadašnja imperijalna i osvajačka, sila mogla izgledati u budućnosti, pogotovo nakon nove pobjede Erdogana na posljednjim predsjedničkim izborima?
Prema riječima docenta na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Beogradu Despota Kovačevića, Turska se sa Erdoganom i njegovom Strankom pravde i razvoja (AKP) na čelu u posljednjih 20 godina podigla na nivo jake države koja ima značajnu ulogu u regionalnim i svjetskim međunarodnim odnosima. Ipak, kako kaže, u tih 20 godina bilo je i velikih kriza.
- Tursku i Erdogana uzdrmale su u prethodnim godinama i demonstracije građana, ali i pokušaji državnog udara, kao i veliki zemljotresi koji su se desili u bliskoj prošlosti. Erdoganov režim, koji se temelji na konzervativnim osnovama, imao je svoje odgovore na ove krize koji su bili često izvan okvira demokratskih mehanizama i sa značajnom sekuritizacijom društva i države. Posebno je važno istaći da je Turska kao članica NATO-a imala veoma dinamične odnose sa Ruskom Federacijom, da bi često ti odnosi imali svoje zaokrete. Ipak, Turska je danas značajno jača ekonomija nego pre Erdogana, ali su demokratski kapaciteti društva ograničeni uz jasno okupljenu alternativu koja, za sad, ima uspehe na lokalnom nivou - kaže Kovačević.
GLAS: Koliko je on uspio u svojim dosadašnjim naumima da povrati nekadašnju imperijalnu moć Turskoj?
KOVAČEVIĆ: U populističkim nastupima tokom kampanja Erdogan ističe staru snagu Turske kao krajnji cilj. Ipak, takve ideje imaju samo delimične domete i ne vode se na isti način kao vekovima pre. Turska je imala svoje velike projekte razvoja i osnaživanja meke moći, a primeri su često vidljivi i u projektima koji su sprovođeni na zapadnom Balkanu. Pozivanje na identitetske teme, veliku istoriju i težnju ka obnovi imperije možemo istaći kao političku formulu Erdoganove Turske koja i dalje dominantno funkcioniše.
GLAS: Koliko su posljednji predsjednički izbori, na kojima je on ponovo pobijedio, rezultat i jedne pogrešne zapadne politike prema Turskoj?
KOVAČEVIĆ: Odnos Zapada i Turske je veoma kompleksan. Postoje jasne granice razmimoilaženja koje su omeđene članstvom Turske u NATO-u. S druge strane, Erdoganova ideja suverenističke politike Turske često ima verbalne i praktične korake koji se mimoilaze s NATO-om, ali nisu krajnje suprotstavljeni. Turska je svesna svoje pozicije i pokušava da zauzme aktivnu ulogu u različitim regionima, pa i na zapadnom Balkanu. Proaktivnost je posebno bila vidljiva u idejama Turske da posreduje u rusko-ukrajinskom sukobu. Ne može se tvrditi da je današnja Turska proizvod "pogrešne" zapadne politike, ali da bi te politike trebalo da budu upodobljene, a povremeno nisu, vidljivo je često u kriznim situacijama. Jedan od boljih primera jeste i migrantska kriza, gde je Turska preuzela značajnu ulogu sa naglašavanjem odgovornosti Zapada.
GLAS: Šta očekujete od njega kada su u pitanju balkanski prostori, prije svega, kada je u pitanju Srbija, ali i BiH?
KOVAČEVIĆ: Erdoganova uloga u regionu je velika. Čini nam se da je to jedini lider kojeg podržavaju i političko Sarajevo i politička Banjaluka. Takav odnos nema puno lidera, a Erdogan gaji i dobre odnose sa liderima iz Beograda. Tema kosovske nezavisnosti je velika tačka sporenja za strane u ovom odnosu, ali eventualni razvoj ranije najavljivane ideje srpsko-bošnjačkog dijaloga imaju potencijal upravo u posredovanju predsednika Turske. Uloga Turske u regionu bila je vidljiva i u strateškim dokumentima Turske, kao i u Davutogluovim idejama. Region je Turskoj jedna od prioritetnih tačaka u spoljnoj politici, pa treba očekivati važnu ulogu i u budućnosti.
GLAS: Koliko je u sadašnjim okolnostima realno očekivati da dođe do oživljavanja EU perspektive za Tursku?
KOVAČEVIĆ: EU perspektiva je fraza u koju ne veruju ni u EU ni u Turskoj. Otvoren, a zamrznut proces se vidi na nizu politika. Ipak, mora se istaći da evropske integracije, ako se ne razvijaju, one se karakterišu kao stagnirajuće, dok to u praksi često znači smanjenje potencijala za razvoj i ono najvažnije - nepoverenje građana u proces. Decenijske integracije bez ikakve perspektive su jasna slika za obe strane.
GLAS: Da li očekujete da se nešto promijeni u spoljnoj politici Ankare prema Moskvi, ali i Vašingtonu?
KOVAČEVIĆ: Predviđanja su veoma teška, jer Turska pokušava da ima savršen balans koji ne odgovara Vašingtonu. Ipak, proaktivna uloga u novim okolnostima u vezi sa ratom u Ukrajini daje Turskoj prostora da ima mirotvornu ulogu. Zaoštravanje odnosa na relaciji Zapad - Rusija teralo bi Tursku da se opredeli, ali ranije spomenuti okviri u kojima je Turska ne dozvoljavaju velika i krajnja odstupanja od NATO politika.
Ataturk
GLAS: Da li je Erdogan i u kolikoj mjeri odustao od ideja koje je svojevremeno imao tvorac današnje Turske Kemal Ataturk?
KOVAČEVIĆ: Politike dva velika turska lidera se razlikuju u vrednosnom smislu iako su podrške tim politikama na visokom nivou. Danas se može tvrditi da svi oni koji nisu za Erdogana su zapravo na idejama i vrednostima koje je razvijao Ataturk. Razlike su vidljive i na simboličkom nivou u političkoj prezentaciji oba režima, kao i krajnjim ciljevima.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
