Igor Cvijanović, pisac za “Glas Srpske”: Veza Nika Kejva i srpske publike je fenomen

Rekao je ovo za “Glas Srpske” profesor engleske književnosti na Univerzitetu u Novom Sadu, pisac, publicista i prevodilac Igor Cvijanović objašnjavajući da li je morao odvojiti mit od umjetnika i racionalno se pozabaviti  njegovim stihovima, kao što je on to učinio u svojoj knjizi “Nik Kejv i poetika prestupa”. Knjiga je nastala iz njegovog doktorskog rada na Filološkom fakultetu u Beogradu, o poeziji čuvenog australijskog rok muzičara i predstavlja krajnje lucidno i posvećeno istraživanje poetike Nika Kejva u svim fazama njegove karijere.

- Kejv je kompleksna ličnost - muzičar, pesnik, prozaista, kompozitor, glumac, hodajuća legenda rok muzike skoro pet decenija, ali i čovjek koji pažljivo, svesno i dosledno stvara mit o sebi od vizuelnog izgleda nalik junacima svojih pesma preko stalne mitologizacije umetnosti do današnjeg direktnog pretakanja sopstvenog života u vlastitu umetnost, tako da je manje ili više nemoguće odvojiti mit i čoveka iza njega.

GLAS: Koliko Vam je bilo teško suzbiti obožavatelja u sebi i dati prednost profesoru književnosti koji radi doktorsku studiju o poeziji omiljenog muzičara?

CVIJANOVIĆ: Nisam ni krenuo iz pozicije hardkor fana kada sam počeo pisati ovaj naučni rad koji je na kraju pretvoren u knjigu. Kejv meni i dalje nije omiljeni muzičar iako mi je jedan od najzanimljivijih i najdražih. Nisam imao problem te dodatne objektivnosti - pre će neko primetiti da sam previše subjektivan, jer nemam dilemu da li je on veliki pesnik bez obzira što je muzičar i do tog zaključka nisam došao samo zbog toga što volim njegovu muziku, već zbog što posedujem znanje i iskustvo da mogu argumentovano objasniti svoje stavove.

GLAS: Kejvovi stihovi prošli su kompleksan put od mračne i agresivne pank i gotik poezije preko snažnih, romantičarskih i biblijskih uticaja krajem 80-ih, tokom 90-ih do brutalno iskrene ispovjedne lirike posljednjih decenija.

CVIJANOVIĆ: Kada sam ja pisao knjigu,  njegova poslednja dva albuma “Skeleton Tree” i “Ghosteen” nisu bili izašli pa se nisam detaljnije bavio njima u knjizi iako je ideja bila, kada sam počeo pisati, da pronađem vezu između svih faza u njegovoj karijeri. Kada se sluša njegova muzika iz recimo 1981. godine i poslednjih nekoliko albuma teško je pojmiti da je u pitanju isti čovek, a kamoli isti autor. Ipak, kada se zagrebe dublje u njegovu poetiku, počinje se nazirati ta razvojna linija koja ga održava na istom pravcu poetski, kroz tekstualnu bazu ili poetsku osnovu, koja je uočljiva u skoro svim segmentima njegove karijere

GLAS: U knjizi ste njegovu poeziju podijelili u četiri tematske cjeline koje se, po Vašem mišljenju, na različite načine manifestuju u njegovim stihovima tokom cijelog opusa.

CVIJANOVIĆ: Problem je bilo kako njegove tekstove (stihove) staviti pod jedan kišobran. I tada sam shvatio da je pojam prestupa ili transgresije pogodan za to. Na osnovu njega sam pravio tematsku podelu u četiri osnovne grupacije prema fokusu na koji su stihovi usmereni. U ove četiri teme ili četiri poglavlja knjige ulaze “Balade o ubistvu”, koje se u velikoj meri oslanjaju na tradiciju anglosaksonskih balada o ubistvu i američke folk i bluz muzike, “Transgresivne ljubavne pesme”, “Apokalipsa i grad” te “Mitologija i literarna parodija”, unutar koji se formiraju četiri tipa stihova “Pesme slave i hvale”, “Pesme besa i očaja”, “Erotske pesme” i “Pesme napuštenosti i gubitka”, koje zajedno čine kičmu na kojoj se odražava poetski opus. Kejv kao umetnik celu karijeru obitava na presecima muzike, književnosti i popularne kulture i reklo bi se da je u njegovom slučaju više nego prikladno što srpska leksika, za razliku od engleske, ne poznaje razliku između pesme kao poetske tvorevine i pesme kao muzičke celine

GLAS: Zanimljiva je i  transformacija  njegove ličnosti, od opasne i autodestruktivne pojave, često u sukobu s publikom i medijima, do tihog čovjeka koji vodi blog i razgovara sa publikom odgovarajući na sva pitanja.

CVIJANOVIĆ: Čuveni su njegovi obračuni sa kritikom i publikom koja nije dobro prihvatala njegovu muziku. Međutim, godine su učinile svoje i on je našao način, možda ne da pobedi vlastite demone, već da se na umetnički način izrazi o njima putem poezije, muzike, filmova i glume. Fascinantno je posmatrati kako tokom karijere teške i bolne teme pretvara u vrhunsku umetnost koja pleni lepotom, bez obzira koliko je mračna njena inspiracija.

GLAS: Uticaji u njegovoj poeziji su široko postavljeni, od gotskih i romantičarskih umjetnika 19. vijeka, preko bluz i folk umjetnika do rok poeta poput Dilana, Keša ili Koena. Kakve ste Vi umjetničke tragove otkrili u studiji njegove poezije?

CVIJANOVIĆ: Meni je lično, osim pomenutih i očekivanih književno-muzičkih uticaja ljudi poput Džona Miltona, Vilijema Blejka, Leonarda Koena, Džonija Keša, Boba Dilana ili Igija Popa i Džima Morisona, bilo zanimljivo otkriće da su brojni moderni prozaisti i pesnici izvršili velik uticaj na njegove stihove, od Vladimira Nabokova, preko Flenerija O' Konora ili Kormaka Makartija do Breta Istona Elisa. Ponekad sam čak i ja bio iznenađen, ne toliko imenima, već prepoznavanjem nekog umetnika koji je i meni drag, a otkrijete da istu sklonost delite sa drugima ljudima, uključujući i samog Kejva.

GLAS: Da li imate racionalno objašnjenje njegove popularnosti kod domaće publike, koje u nekim momentima prevazilazi njegovu popularnost u svjetskim okvirima, posebno kad su koncerti u pitanju?

CVIJANOVIĆ: To je zanimljiva veza. Srđan Srdić, jedan od urednika “Partizanske knjige”, ima teoriju da jedino Nik Kejv i “Ajron mejden” ka­d god dođu u Srbiju rasprodaju sve karte, što nije daleko od istine. Nemam racionalno objašnjenje, to je duga veza koja traje od početka njegove karijere, oblikovana kako ranim licencnim izdanjima njegove muzike preko prvih Kejvovih koncerata, koji su ostavili trag na domaću postpank scenu i publiku do ranih prevoda njegove poezije na srpskom jeziku.

GLAS: Koliko je sklonost temama poput smrti, nasilja i bola, kojim oblikuje naša istorija i mitologija, uticala na tu vezu Srba i Kejva?

CVIJANOVIĆ: Ima tu nečeg. Ovaj prostor je turbulentan, blago rečeno, nema puno ljudi koji nemaju neku mračnu porodičnu priču o nasilju i smrti. Možda je to jedna vrsta arhetipskog, instinktivnog prepoznavanja sličnih interesa i tema. Sa druge strane postoji jedna vrsta iskrenosti, neposrednosti i energičnosti u muzici Nika Kejva, koja je dobro prihvaćena i prepoznata u našem mentalitetu. Nisam siguran da postoji neko racionalno objašnjenje te veze Kejva i srpske publike, ali neka spona postoji i snažno deluje na relaciji između njegove umetnosti i nas kao konzumenata iste, pretvarajući je u pravi fenomen.

GLAS: Bob Dilan je dobio je Nobelovu nagradu za književnost, brojne su studije o rok poeziji poput Vaše knjige, ali čini se da u akademskim književnim krugovima i dalje postoji otpor prema rok poetici, da ne kažemo tiho potcjenjivanje.

CVIJANOVIĆ: Postoji jedna vrsta otpora od strane akademskih krugova prema rok poeziji, ali postoji i izražen interes sa druge strane. Možda je “Nobel” za Dilana bio zvanična potvrda akademskih radova o rok poeziji, ali i kod nas se začinje jedna vrsta tradicije vrhunskog pisanja o rok poetici. Postoje knjige o poetskom opusu Džonija Štulića i Milana Mladenovića, čak na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu postoji teza ili studija o tekstovima bendova poput “Bitlsa”, “Fu Fajtersa” i “Mjuz”.

GLAS: Kada ste već pomenuli Novi Sad, po svemu sudeći rokenrol poezija ima snažno uporište u glavnom gradu Vojvodine?

CVIJANOVIĆ: Novi Sad ima jaku rok tradiciju decenijama, sa nekoliko snažnih poetskih ličnosti koje su delovale u okvirima rok scene. Jedan od razloga za tu sklonost akademskih autora iz Novog Sada prema rok poeziji ima sigurno posvećen rad profesora Zorana Paunovića, koji godinama predaje književnost ne praveći razliku između rok poezije i akademske poezije. Kada sam predložio temu svog doktorskog rada, njemu je to bila logična stvar, kao i meni.

Favoriti

GLAS: Imate li lične favorite u poeziji Nika Kejva i koji su vam omiljeni albumi/ili faze u njegovom opusu?

CVIJANOVIĆ: To se menja iz godine u godinu, kao i sa svim bendovima ili knjigama koje čitate ili slušate u određenom periodu i doživljavate ih na različite načine u nekom drugom periodu. Volim da istaknem, kao meni jako drag album, njegovu ploču “Nocturama” iz 2003. godine koju je kritika uglavnom sasekla, a meni je to bi­o važan album i i dalje jako drag. U poslednjoj fazi imam nekoliko jako dragih momenata poput pesme “Hollywood”, sa poslednjeg albuma, ali volim i njegovu ranu fazu južnjačke gotike u kojoj se krije nekoliko poetskih i muzičkih remek- dela, koji u celini sa njegovim romanom “And The Ass Saw The Angel” grade unikatnu umetničku viziju dostojne vizije iz recimo Foknerovih romana.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.