Edi Saša Đorđević za “Glas”: Pišem objektivno i bez kompromisa
Nažalost, bolnih dešavanja kroz vekove nam zaista nije manjkalo i smatram da o njima treba iznova i iznova govoriti, pisati i snimati. Otud ponovo nacionalna ratna priča, ovog puta iz Drugog svetskog rata kada smo najskuplje platili greške, lakovernost i zablude iz ranijeg perioda.
Rekao je ovo za “Glas Srpske” Edi Saša Đorđević, pisac, muzičar i glumac, objašnjavajući zašto se novim romanom “Ustaša” vraća istorijskim temama, ali i zašto se ovaj put za razliku od svoje “Trilogije o slobodi”, bavi nešto novijom istorijom srpskog naroda. Kako ovaj svestrani umjetnik i penzionisani oficir policije Republike Srbije sam kaže, možda i najbolnijim trenutkom naše istorije, iako nam tih bolnih momenta nije nedostajalo, posebno kada se uzme u obzir obim stradanja.
- Činjenice su vrlo jasne kada je pitanju ovaj period srpske istorije. Više je Srba pobijeno u NDH nego za sve vreme turske okupacije, a ona je bila direktna posledica nesrećnog stvaranja Jugoslavije i lošeg rešavanja problema u njoj - jasan je Đorđević.
GLAS: Sama radnja romana, koja se dešava u Krajini tokom burnih istorijskih potresa Drugog svjetskog rata i nastanka zloglasne NDH, dodatnu kompleksnost dobila je tragičnom sudbinom glavnog junaka Petra Bjelića, srpskog mladića, sina junaka i dobrovoljca u četnicima vojvode Vuka, kojeg splet okolnosti vodi na put bez izlaza. Zašto ste svog junaka stavili baš u takvu nesvakidašnju situaciju?
ĐORĐEVIĆ: Prvo, da kažem otkud baš Krajina i Lika, otkud Prijedor i okolina. Moja pokojna baba po ocu, Janja, devojačko Brdar, rodom je iz Brezičana, prijedorskog sela. Moj brat iz familije Zlatko Brdar, legendarni je major i ratni komandant 7. Odreda specijalne policije Republike Srpske, njegov sin Igor je policijski specijalac. Ponosan sam na obojicu koliko i na svoje delimično krajiško poreklo, zbog kojeg mi je i neizmerno drago što sam član Udruženja književnika Republike Srpske. Dalje, jedan od bitnih likova u romanu je četnički vojvoda Momčilo Đujić, a jedan od važnih događaja je ustaški Velebitski ustanak, tako da je i Lika našla svoje mesto u ovoj priči. A Petar Bjelić je u sebi nekako spojio muke mnogih ovdašnjih Srba koje je sudbina šibala i okretala tamo-amo bez obzira i milosti. Ja sam i inače nemilosrdan prema svojim junacima te Petrov hod po trnju nije iznenađenje za čitaoce koji poznaju moja dela.
GLAS: Koliko je generalno Drugi svjetski rat na ovim prostorima, kao jedna neumitna istorijska mašinerija, mljeo pojedince iz svih naroda, jer je sama ratna situacija sukoba nacizma i saveznika ovdje dodatno otežana brojnim nacionalnim, vjerskim i ideološkim podjelama, čiji su korijeni duboki vijekovima?
ĐORĐEVIĆ: Kad god imam priliku, govorim o podelama srpskog nacionalnog korpusa, iz kojeg su nastala, ili su makar pojačana, još četiri naroda. Delili smo se po veri, jer smo versko stavili pre nacionalnog. Delili smo se teritorijalno, smatrajući da nas život na određenom podneblju čini drugačijima od onih na drugom. Delili smo se dinastički, na obrenovićevce i karađorđevićevce, a ne treba zaboraviti ni crnogorsku dinastiju Petrovića. Delili smo se politički na komuniste i antikomuniste, na monarhiste i republikance i tako dalje. U takvom haosu samom po sebi, Drugi svetski rat se ovde primio mnogo bolje nego na drugim mestima. Ubijali su nas drugi, ali smo se trebili i međusobno, o čemu i govori “Ustaša”. U drugim narodima i među žrtvama i među zločincima, veliki dio činili su bivši Srbi, otuđeni od svoje braće. Prave žrtve drugih nacionalnosti su, u poređenju sa srpskim i poreklom srpskim, minimalne.
GLAS: Kada smo kod istorije, otkud kod Vas kao autora ta fasciniranost istorijskim romanom, koji žanrovski gledano, u srpskoj književnosti nije pretjerano zastupljen, osim tematike u poželjnom ideološkom ključu (iako se i to posljednjih godina donekle mijenja), bez obzira što smo istorije imali možda i previše za jedan narod?
ĐORĐEVIĆ: Zbog duga precima i zaostavštine potomcima, svaki Srbin mora da poznaje istoriju svog naroda. Slobodu smo skupo platili, toga mora svaki naš čovek biti svestan. Ukoliko ne bude tako, opet ćemo je izgubiti. Bog mi je dao dar da solidno pišem i ja ga samo koristim da ostavljam prošlost za budućnost. O istoriji su pisali i pišu mnogi, što zbog ljubavi, što zbog, tačno je, interesa. Ja se trudim da budem što objektivniji, ni po babu ni po stričevima i nemam mnogo kompromisa što se vidi i po naslovima nekih mojih romana.
GLAS: Herodot je istoriju nazvao “učiteljicom života”, kakvi smo kao narod, viđeni Vašim književnim i životnim iskustvom, bili učenici u tom nauku koji smo skupo plaćali proteklih vijekova?
ĐORĐEVIĆ: Smatram da smo pravi, uporni ponavljači. Ne u smislu latinske izreke da je ponavljanje majka znanja, nažalost. Kod nas je ponavljanje majka grobalja, masovnih grobnica, jama, crnih marama, siročadi, invalida, spaljenih kuća i naselja, izgubljenih teritorija...
GLAS: U romanima “Doktor” i “Umetnik”, pisanim nakon “Trilogije o slobodi”, dotakli ste se žanrova trilera i akcije na vrlo zanimljiv način. Otkud taj iskorak iz istorije i koliko ste zadovoljni tom promjenom stila i forme?
ĐORĐEVIĆ: Tim knjigama sam izbegao mogućnost da upadnem u kliše i budem prepoznat isključivo kao pisac istorijskih priča. Po reakcijama, čini se da sam uradio dobar posao, jer je jednima upravo neki od njih moje najbolje delo, a drugima neki od istorijskih. Za mene kao autora je to odlična stvar, loše bi bilo da je svima omiljen jedan te isti roman.
GLAS: Uključeni ste i kao scenarista u dva vrlo zanimljiva projekta: “Leptir” i “Majka”. U kojoj su fazi ti projekti i koliko ste zadovoljni kao pisac tih adaptacija?
ĐORĐEVIĆ: “Leptir” je scenaristička adaptacija objavljene, a “Majka” neobjavljene pripovetke. Prvi je postapokaliptična akciona drama, drugi gotovo horor. Kinematografija je veoma skupa umetnost i zbog toga već nekoliko godina predano i istrajno, sa dragim prijateljima i vrsnim umetnicima, radim na produkciji ovih filmova - TV serija i pripremama za njihovu ekranizaciju.
GLAS: U muzici ste dugo godina, ali ste roman “Janičar”, književni prvenac, izdali kao zreo čovjek. Kako je došlo do te lične prelomne tačke da se upustite u spisateljske vode i koji su autori uticali na Vas u formativnom periodu Vašeg umjetničkog razvoja?
ĐORĐEVIĆ: Želja da napišem roman postojala je kod mene odavno. Trebalo je da bude neka krimi-priča, ali se istorija ugurala preko reda, kao reakcija srpskog nacionaliste na popularnost turske televizijske serije “Sulejman Veličanstveni” u našem narodu. Tako je nastao “Janičar”, a posle njega više ništa za mene nije bilo isto, život mi se promenio. Nemam klasične uzore, ali volim mnoge, pretežno domaće pisce: Njegoša, Danka Popovića, Dragoslava Mihailovića itd.
GLAS: Za kraj, kakvi su umjetnički planovi za dalje, da li možemo očekivati novu istorijsku trilogiju ili ponovo mijenjate žanrove?
ĐORĐEVIĆ: U književnosti planiram nastavak romana “Ustaša” i on će se zvati “Emigrant”, a treba da nastavim i rad na romanu “Inspektor”, pravoj policijskoj priči. U muzici, “Patrias” nastavlja rad, a nedavno smo osnovali “Džiber”, instrumentalni i eksperimentalni bend koji svira autorski džez i bluz etno-rok, po čemu je dobio i ime. Dakle, pripremamo dva potpuno različita albuma. U kinematografiji, za opštinu Pljevlja pišem scenario za igranu seriju “Svitanje”, po motivima istoimenog romana počivše Milke Bajić Poderegin, dramu o životu Pljevljaka krajem 19. i početkom 20. veka i još koječemu. I, naravno, čekam nove uloge. Na kraju, svakodnevno se u teretani trudim da sačuvam dobro zdravlje bar još koju godinu, da pozavršavam sve što sam započeo i što nameravam da počnem.
Policija
GLAS: Osim književnosti, imate veoma zanimljivu biografiju, reklo bi se za jedan roman ili film. Penzionisani ste nedavno kao potpukovnik policije poslije više od trideset godina aktivne službe, glumite u serijama i filmovima, imate hard rok bend “Patrias”. Koliko Vam je zanimljivo razbijati stereotipe koji ljudi imaju o umjetnicima i policajcima?
ĐORĐEVIĆ: Recept je jednostavan: potrebno je mnogo ljubavi, energije, talenta i rada, uz nešto sreće. Odrasla kćerka (i sama je autorka dva romana, na engleskom jeziku), tri decenije karijere u kriminalističkoj policiji i nekim drugim delovima MUP-a, šest romana, dve pripovetke, dva albuma, dva scenarija, duodrama “Ustanik”, učešće u četrdesetak stranih i domaćih serija i filmova... Zaista imam šta da vidim kada pogledam iza sebe. Dobio sam i puno medijskog prostora za jednog provincijalca i iznenadnog gosta u svetu umetnosti, što je verovatno posledica tog neobičnog spoja svega i svačega. U početku je to ljudima bilo simpatično, danas me shvataju sve ozbiljnije, a ja se trudim da ih ne razočaram. Uživam u svemu što radim i jako se dobro zabavljam.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
