Prvi naučni skup srpskih i albanskih istoričara

Na skupu su učestvovali istoričari, politikolozi, sociolozi i antropolozi iz Albanije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Hrvatske, Italije, Sjedinjenih Američkih Država i Srbije. Tokom skupa predstavljen je dosadašnji rad timova već uključenih u projekat "Facing the Past, Searching for Future"; date su smjernice daljeg rada, a svoj rad su počela i tri nova tima. To su tim sastavljen od istoričara iz Albanije, Crne Gore i Srbije, koji će se baviti istraživanjima iz prošlosti jugoslovensko-albanskih političkih odnosa u 20. vijeku; tim sastavljen od srpskih i hrvatskih istoričara koji će se baviti problematikom istorije žrtava na području Hrvatske i Srbije u 20. vijeku i tim sastavljen od istoričara iz Hrvatske, Italije, Kanade, Slovenije i Srbije koji će se baviti političkim mitovima od devedesetih godina 20. vijeka do danas s ciljem prepoznavanja ključnih mitova koji su doveli ne samo do ratova i mržnje na ovim prostorima, već koji i danas igraju značajnu ulogu u procesima demokratizacije ovih društava kao i njihovih napora u kretanju ka evroatlantskim integracijama.

Najveću pažnju privukao je tim sastavljen od albanskih i srpskih istoričara, pošto je prvi put formiran, a danas njegovo postojanje predstavlja ne samo ozbiljan korak ka spremnosti istoričara da zajednički pristupe istraživanju prošlosti, veći i signal njihovim političarima da je istorijska nauka spremna da ojača staze kojima se kreću Albanija i Srbija u pravcu dobrosusjedskih odnosa.

Istoričarka iz Tirane, Sonila Boci istakla je kako su albanski i srpski istoričari odlučili da pristupe obradi teme "Istoriografija – nasuprot sjećanju na prošlost u 20. vijeku", s tim što su odlučili da za sljedeći sastanak iznađu glavne teze u albanskoj i srpskoj istoriografiji koje će biti u vezi sa albansko-jugoslovenskim odnosima.

Istoričar iz Beograda Ljubodrag Dimić je dodao kako su istoričari iz te dvije zemlje imali konstruktivan razgovor.

- Čuli smo i razumeli jedni druge. Ovo je prvi susret albansko-srpskih istoričara. Dogovorili smo da napravimo i razmenimo spiskove literature i imena istraživača koji se bave tim temama, da priberemo građu, da dođemo do zajedničkog zbornika o srpsko-albanskim odnosima u 20. veku. Krenućemo verovatno sa periodom od 1918. godine. Pozivamo i druge kolege da nam se pridruže, s tim da bi bilo dobro da to budu kolege sa Kosova i Metohije - rekao je Dimić.

U drugom dijelu skupa naučnici su vodili konstruktivnu raspravu u vezi sa problemima pisanja zajedničkih izvještaja, pojmom "pomirenja" i stanjem u istorijskoj nauci u regionu. Tom prilikom istakli su nekoliko problema sa kojima bi mogli da se susretnu tokom rada u okviru projekta koji bi kao konačni cilj trebalo da ima zajedničke izvještaje timova o ključnim problemima vezanim za istoriju 20. vijeka na prostoru Jugoslavije i Albanije.

Raspravljajući o iznalaženju načina da se nepristrasno piše o prošlosti, politikolog iz Beograda Mile Bjelajac postavio je pitanje da li je moguće izmijeniti poglede na prošlost, posebno zbog toga što su istoričari pristrasni, oni u sebi sadrže karakteristike nacionalnog identiteta i da li je moguće išta mijenjati zato što smo učeni "ostrašćenoj ili ideologizovanoj istoriji".

Istoričarka sa Filozofskog fakulteta u Beogradu Mira Radojević je upozorila na problem limitiranosti izvora, problem mitomanije i neophodnost temeljnih arhivskih istraživanja. Ljubodrag Dimić je insistirao na tome kako pisanju teksta treba da prethodi kategorijalno lociranje aparata kojim ćemo da se služimo, jer se ne razumijemo, jer upotrebljavamo različite pojmove za "iste stvari".

- Bitan je i odnos između činjenice i interpretacije, jer ako se ostane samo na jednom, istorija će biti samo sirovi materijal i zbog toga treba pronaći jednu ozbiljnu meru da bi interpretacija bila ozbiljna i konačno, na koji to način mi menjamo sopstveno mišljenje, verovatno kroz suočavanje sa dokumentima suprotne strane, a do toga se jedino može doći kroz dijalog. Istina je prva stanica na putu do pomirenja, a ako ima više istina, sve ostalo je iluzorno - naglasio je Dimić.

Rasprava je potom usmjerena na pitanje važnosti i ispravnosti upotrebe termina "pomirenje" ne samo u imenu Centra već i humanističkog cilja koji je sebi u zadatak.

Tom prilikom profesor Kolumbija univerziteta u Njujorku Elazar Barkan je istakao da je priroda istoričara takva da često prošlost percipira na individualan način. Postoje istorijske komisije koje daju izvještaje na kojima radi više ljudi. Pisanje zajedničkih izvještaja ima poteškoće zbog toga što nastaje nakon vremena u kojem su dvije ili više strana imale sukobe.

Istoričar sa Filozofskog fakulteta iz Banje Luke  Darko Gavrilović je napomenuo da je "Dijalog hrvatskih i srpskih povjesničara – istoričara" bio početak gdje je svako imao svoj naučni integritet i radio je za sebe, predstavljajući svoj rad i noseći sa sobom svoju misao, a zajednički izvještaji su zajednički napor da se napiše zajednički rad, ali koji nije jednoumlje.

- On pruža mogućnost svakom naučniku da kaže ono što misli, pa bilo da se slaže sa onim što stoji u zajedničkom tekstu ili ne. Radeći na ovom projektu želimo da vidimo gde smo i koliko smo blizu jedni drugima, ali i koliko udaljeni. Pisanje zajedničkog teksta približiće nas istini, a odvajanja u male i uske nacionalne istoriografije, zatvoriće nas, izolovati; znanje će ostati sabijeno u uskim ulicama nacionalnog.

Akademik Đorđe Borozan istakao je značaj termina "pomirenja", naglasivši da je bitno istaći namjere.

- Naša je namera da se suočimo sa prošlošću. Imamo i naučni i drugi doživljaj o toj prošlosti. Moramo učiniti napor da tu prošlost koliko god možemo otklonimo od politike i da je učinimo što naučnijom i racionalizovanom. Ja u tome vidim smisao i svrhu i samo na taj način želim da učestvujem - kazao je Borozan.

Pomirenje

- Svi dolazimo sa sopstvenim istorijama, ali postoje različiti nivoi straha od mogućnosti da se stvori uniformisani narativi. Pomirenje je religijski koncept, ali ja ne vjerujem u isključivo pravo religije da se koristi. On je sličan istorijskoj istini. Pomirenje je proces sličan nečemu čemu težimo, ali nikad ne stižemo. Razlika između dijaloga i pomirenja su ambicije. Ono što ste svi objašnjavali danas u velikoj mjeri je pomirenje. Najviše što možemo da očekujemo od pomirenja je da imamo saosjećanje i uvažavanje, a da prihvatimo različite perspektive, a ne da govorimo u ime žrtava i njihovih shvatanja - rekao je profesor Kolumbija univerziteta u Njujorku Elazar Barkan.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.