Knjigom o Srpskom pravoslavnom groblju “Sveti Pantelija” sačuvan dio minulih vremena Banjaluke

Većini, groblja su tužna mjesta, čija su zemlja i mermer natopljeni suzama, dok su drugima to mjesta, koja pričaju priče. Da groblja jesu baš ta mjesta prepuna priča, svjedoči i Radmila Kulundžija iz Banjaluke, autorka djela   “Srpsko pravoslavno groblje Sveti Pantelija - Priče iz Vasiljeve bašte”,  koja je stvorila jednu veliku knjigu, u kojoj je sakupljen prah prošlosti zarad novih priča u budućnosti.

- Spomenici nisu samo listovi kamene knjige, na kojima su ispisani tragovi života pojedinaca i cijelih porodica, oni su svjedočanstva istorije gradova, sela i naroda, ostavljena potomcima da budu temelji njihovog bivstvovanja - navodi autorka u predgovoru same knjige, naglašavajući posebno vrijednost koju groblja, u stvari, imaju za porodičnu, ali i kolektivnu istoriju.

Kako je Kulundžija rekla za “Glas Srpske”, građu za knjigu počela je da sakuplja još 2003. godine, kada je razgovarala sa protojerejem Ratkom Radujkovićem, koji je od 1984. godine, uz redovne svešteničke dužnosti, bio zadužen i za brigu o pomenutom groblju, te joj predložio da istraži njegovu istoriju.

- Prota Ratko je napomenuo da crkva ima malo dokumenata i drugih svjedočanstava o tome, jer su ustaše spalile crkvenu arhivu za vrijeme Drugog svjetskog rata. Uputio me je i na mog prvog sagovornika  o ovoj temi, sada već pokojnog dr Aleksandra-Ace Pišteljića, koji je imao zanimljive podatke o svojoj porodici, ali i o istoriji Banjaluke. Kada je prota Ratko otišao u penziju, saradnju sam uspostavila sa njegovim nasljednikom, protojerejem Draganom Maksimovićem - rekla je Kulundžija.

Arhiv Republike Srpske, muzeji, Narodna i univerzitetska biblioteka Republike Srpske, Matica srpska u Novom Sadu bila su mjesta istraživanja časopisa, knjiga, novina, dokumenata, fotografija, zapisa i traganja za potomcima koji bi mogli da ispričaju neke svoje priče o preminulima.

- Pokazalo se da su upravo najveći izazov, ali i posebno vrijedan izvor bile porodice, potomci preminulih, sahranjenih na ovom groblju. Istina, mnogi od njih nisu ni znali koliko su vrijedna svedočanstva koja su sačuvali o svojim precima - dodaje Kulundžija.

Prema njenim riječima, od sakupljenog materijala, načinjene su priče,   ispisane stranice knjige i stvoren svojevrsni mozaik  istorije Banjaluke.

- Čitamo ih u poglavljima, o episkopima i sveštenicima sahranjenim na ovom groblju, prosvjetnim radnicima, solunskim dobrovoljcima i banjalučkim “veleizdajnicima” (koji to nipošto nisu bili), emigrantima iz Rusije, banjalučkim trgovcima, štamparima i knjižarima, umjetnicima, vrijednim majstorima, pričama za kraj, koje su posebni medaljoni u ovoj knjizi - objašnjava Kulundžija.

Iako je ovo priča o groblju i preminulima, suština je u tome što je sve ispisano na stranicama knjige, u stvari i priča o životu, o precima, rođenjima, vjenčanjima i dobrotama ljudi, koji su ostavili trag u ovom gradu.

- Sve je u ovoj knjizi pretočeno u priče u kojima se čuva plemenita duša i tradicija srpskog naroda, ali i drugih naroda koji su sa njim živjeli u dobru i zlu vremenu. Mnoge gradske priče su ovdje dokumentovane i dopričane. Zato mislim da će ova knjiga biti zanimljiva, ne samo za porodice čiji su preminuli članovi ovdje počinuli, nego i mnogim drugima, jer sam se trudila i čini mi se uspjela da sačuvam bar djelić minulih vremena za nas sadašnje, i sve buduće generacije. Imamo se na koga ugledati, to između ostalog svjedoči i ova knjiga - zaključuje Kulundžija.

Na 415 strana pomenutog djela, prvi put je ispisana istorija ovog najstarijeg poznatog spomenika srpskog pravoslavnog naroda u Banjaluci.

- Istoriografija je ovim djelom dobila jedno savjesno urađeno djelo koje će morati da konsultuje svako ko želi da se upozna sa crticama iz života grada Banjaluke i Srpske pravoslavne crkvene opštine. Rad je napisan lijepim i jasnim stilom, što će sigurno doprinijeti da bude prihvaćen i čitan, ne samo u stručnim krugovima, nego i u široj čitalačkoj javnosti - navodi u recenziji dr Dragan Grujić, protoprezviter.

Djelom je obuhvaćeno više od 80 priča, ilustrovanih sa više od 400 fotografija i dokumenata, od kojih su mnogi prvi put objavljeni.

U Azbučniku na kraju knjige, ispisana su lična imena blizu 1.600 ljudi spomenutih u ovom djelu.

Stvaranje i ime

Daleke 1854. godine, parcelu za groblje “Sveti Pantelija” Srpskoj pravoslavnoj opštini Banjaluka darovao je Vasil Naumov, docnije Naumović, rodom iz Makedonije, pošto Banjaluka tada nije imala uređeno pravoslavno groblje. Tako je nastalo i ime Vasiljeva bašta. Takođe, za istoriju groblja značajna je i porodica Koprivica, najprije Mitar, koji je svojevremeno i osnovao pogrebno preduzeće. Njegova sestra Jovanka Koprivica naslijedila je preduzeće i imenovala ga “Pogrebno preduzeće sv. Pantelija”, 1938. godine. Nakon njene smrti, njen drugi brat profesor Milenko Koprivica, osnovao je Pogrebno društvo Sv. Pantelija i bio mu na čelu, te ga poklonio Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini.

Iz Uvoda

- Upokojenje i pogreb oduvijek su bili u centru pažnje zajednice kojoj je pokojnih pripadao. Ne postoji nijedan narod u cjelokupnoj istoriji koji je bez pažnje i brige ostavio tijela svojih upokojenih. Za sve njih ovo je bilo nepisano, sveto pravilo koje je podređivalo sahranjivanje obredima priličnim za taj događaj - naznačio je u uvodnom dijelu knjige protojerej Dragan Maksimović, naglasivši da je zemaljski život čovjekov omeđen je sa dva čvrsta graničnika: danom rođenja na jednoj i časom smrti na drugoj strani, te da je, na kraju krajeva grob čovjekova najduža i najupornija vjera.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.