Dragan Čavić piše za „Glas Srpske“: Između međunarodno priznate pravde i nepravde

Prvi skup Srpske demokratske stranke u Banjaluci održavao se u parku “Mladen Stojanović”. Došao sam na skup sa radnim kolegom. Prvi put vidim i čujem Jovana Raškovića, koji je već bio poznat u javnosti, a on kao predsjednika SDS-a u BiH predstavlja čovjeka koga prvi put vidim i čujem - Radovana Karadžića.

Nije skup ogroman, umjeren broj ljudi s pažnjom sluša šta govore. Radovan između ostalog kaže: “Ispravićemo istorijsku nepravdu koju su komunisti počinili, ponovo ćemo izgraditi saborni hram Svete trojice na mjestu gdje su ga ustaše srušile 1941. godine, a komunisti brže-bolje odmah nakon završetka 2. svjetskog rata napravili partizanski spomenik, između zgrade opštine i Banskog dvora.”

Zgledasmo se radni kolega i ja, izgovorio je ono što se nije smjelo ni pomisliti toliko decenija, a kamoli izgovoriti ili obećati na javnom skupu. Dođe i 1991. godina, raspad SFRJ, mobilizacija... Obukoh uniformu kao rezervni oficir JNA i u jesen te godine prvi put u životu učestvujem u ratu i u odbrani SFRJ od separatizma Hrvatske. U proljeće 1992. godine poče rat i u BiH. Vratismo se braniti svoje porodice i svoje gradove. Niko više nema petokraku kao znamenje. Negdje u to doba pred našu svečano postrojenu jedinicu dođe Ratko Mladić. Na ruci amblem sa trobojkom i natpisom Vojska Srpske Republike Bosne i Hercegovine. Ne prođe dugo, formira se Vojska Republike Srpske.

Nemir u ljudima

Peti korpus JNA više nije postojao. Nastao je Prvi krajiški korpus Vojske Republike Srpske sa generalom Momirom Talićem na čelu. Proboj koridora i krvavo ratno putešestvije je počelo i trajalo za mene do početka 1994. godine. Spomenik sa početka ove priče već je bio izmješten na mjesto gdje je i danas, a temelji Hrama Hrista Spasitelja već su bili podignuti i osveštani na mjestu koje je obećao Radovan Karadžić. Dejtonski mirovni sporazum na Aranđelovdan 1995. godine donio je toliko čekani mir. Ali nemir u ljudima nije nestao. Malo ko je vjerovao da će mir dugo preživjeti. A onda se stuštila ogromna strana vojska sa oznakama IFOR i mir je počeo živjeti.

Od 1991. godine, kada je počela politička borba za status srpskog naroda u BiH, do mira i Pariskog mirovnog sporazuma 14. decembra 1995. godine, protekle su gotovo četiri godine krvavog rata i nepokolebljive vojne i političke borbe za trajan status srpskog naroda u BiH. Oružana borba i političko državno konstituisanje Republike Srpske sa svim obilježjima države koja je imala teritoriju, narod i institucije zakonodavne, izvršne i sudske vlasti su dva paralelna procesa koja su Republici Srpskoj dali subjektivitet u međunarodnim pregovorima za uspostavljanje mira. Kutiljerov plan, njemačko-francuska inicijativa, Oven-Stoltenbergov plan, Vens-Ovenov plan, Ženevski i Njujorški princip, Dejtonski mirovni sporazum, Pariski okvirni sporazum o miru, sve su to međunarodne inicijative u kojima je Republika Srpska preko svojih predstavnika direktno učestvovala sa punim međunarodno prihvaćenim subjektivitetom strane u pregovorima. Aktivno učešće Republike Srpske u međunarodnom pregovaranju o konačnom mirovnom statusu u BiH temeljni je učinak za međunarodno priznanje Republike Srpske kao neospornog državnog konstituenta BiH na potpuno novim političko-pravnim i teritorijalno-administrativnim osnovama.

Vjekovno ponavljanje neuspjeha

Zato je ratni period 1992-1995. iznjedrio Republiku Srpsku sa međunarodnim priznanjem u svim aneksima Dejtonskog mirovnog sporazuma i spriječio vjekovno ponavljanje neuspjelih srpskih buna i ustanaka koje su u istoriji tako i zapisane - kao neuspjeli pokušaji u traženju prava srpskog naroda.

Ogromna je to pobjeda. Mnogi su nastanak Republike Srpske platili gubitkom života, neki su njen nastanak platili gubitkom slobode. Republika Srpska je svoj puni međunarodni subjektivitet i status države za koji joj je tokom rata nedostajalo međunarodno priznanje, Dejtonskim mirovnim sporazumom zamijenila za međunarodno priznati i garantovani status entiteta u BiH. Time je prvi put od završetka 2. svjetskog rata na tlu Evrope nastala potpuno nova administrativno-teritorijalna cjelina sa svim atributima države, sa potpunom zakonodavnom, izvršnom i sudskom vlašću na 49 odsto teritorije BiH i sa 1/3 administrativno-upravljačkih prava nad BiH.

Ovakvo međunarodno priznanje i garancija statusa Republike Srpske, za političke predstavnike Srba okvalifikovano je kao “međunarodno priznata pravda”, a za političke predstavnike Bošnjaka, ali dijelom i Hrvata prihvaćeno je kao “međunarodno priznata nepravda”. Sve što se od tada do danas događalo, 26 godina od uspostavljanja mira, u pravilu je utemeljeno upravo na ovakvoj političko-etničkoj percepciji.

Republika Srpska se sve ove godine gradila i jačala svoje administrativno-političke kapacitete, a istovremeno se borila protiv “države” BiH koju su međunarodni predstavnici sa i bez mandata u BiH, u koaliciji sa bošnjačkim političkim predstavnicima, nastojali ojačati pod izgovorom potrebe integracije BiH u EU.

Od visokih predstavnika u BiH u skladu sa Aneksom 10 Dejtonskog sporazuma ponašao se jedino prvi od njih Karl Bilt. Svi poslije njega (Karlos Vestendorp, Volfgang Petrič, Pedi Ešdaun, Kristijan Švarc-Šiling, Miroslav Lajčak i posljednji - Valentin Incko) izašli su manje-više iz mandata pripisanog Aneksom 10 i zloupotrebljavali funkciju za imperatorsko nametanje odluka koje su nedozvoljene u zemljama članicama Savjeta Evrope, OEBS-a  i UN. Oni su od BiH napravili zemlju slučaj, koja je u dobrom dijelu svog suvereniteta, radi potreba bošnjačkih političkih predstavnika, umjesto subjekta međunarodnih odnosa postala objekat tih odnosa.

Nijedan mjesec od završetka rata do danas nije bio lak u očuvanju stečenog statusa, ali u svoj toj težini političko-administrativnog preživljavanja Republike Srpske život je tekao.

Obnovljeni hram

Na Spasovdan 2009. godine osveštan je obnovljeni Saborni hram Hrista Spasitelja u centru Banjaluke, a blagoslovom i voljom preosveštenog vladike banjalučkog Jefrema bio sam jedan od kumova Sabornog hrama, čija potpuna obnova je trajala 19 godina. Kada sam prvi put čuo da će se hram obnoviti, Republika Srpska nije postojala ni kao ideja, a 19 godina poslije i Republika Srpska i hram postali su realnost i sastavni dio svjetovnog i duhovnog života.

Osnovna percepcija Republike Srpske i dalje je nepromijenjena kao i u prvoj godini poslije rata. Za političke predstavnike Srba ona je i dalje “međunarodno priznata pravda”, a za političke predstavnike Bošnjaka ona je i dalje “međunarodno priznata nepravda”. I ni na vidiku nema promjena u ovakvoj percepciji. Tri decenije postojanja Republike Srpske očigledno nije bio dovoljno dug period da ona kod bošnjačkih političara bude prihvaćena kao nepromjenjiva realnost.

Iako imamo ogroman razlog da slavimo tri decenije postojanja Republike Srpske, još više treba da slavimo opredijeljenost našeg naroda i njegovih političkih predstavnika da za srpski narod kao ustavno konstitutivni narod BiH postoji samo jedna mjera postojanja BiH. To je Republika Srpska.

Sretan ti trideseti rođendan, moja Republiko.

Dragan Čavić, predsjednik Srpske od 28. novembra 2002. do 9. novembra 2006. godine

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.