Zapisi iz arhiva Republike Srpske (39): Izvještaj prote Dušana M. Mačkića (I dio)

 Završen je 22. oktobra 1941. u Vranjevu, u Banatu, gdje je proto Mačkić dospio nakon što su mu predstavnici Ustaškog stožera saopštili 10. jula 1941. da je uhapšen zajedno sa porodicom. Zaplijenjena mu je sva imovina, o čemu se u Arhivu Republike Srpske čuva zapisnik. Noću 12. jula sa porodicom je interniran u logor u Capragu, a 1. avgusta prognan u Aranđelovac. U njegov stan u Aleji kralja Tomislava 2 (ulaz iz haustora u kojem je donedavno bilo KUD "Veselin Masleša") useljeni su pozorišni glumci.

Porijeklo

Proto Mačkić je rođen 14. januara 1891. u Donjem Ratkovu, u zaseoku Mačkićima, odnosno u Gredi, kako su ovaj zaselak okolni težaci zvali po tamošnjoj pećini. Donje Ratkovo je za vrijeme samostalnosti Bosne bilo dio župe Banjice, prozvane po rječici Banjici koja izvire ispod Mačkića pećine, legla sokolova i orlova krstaša, opjevane u epskoj narodnoj pjesmi: "Bog ubio Mačkića pećinu / te se u njoj izlegao or'o / odnese mi kvočku od pilića...".

Pod pećinom, više vrela Banjice, ustavili su se davno Dušanovi preci bježeći iz Makedonije od Turaka i tu vatru spirili.

Dušan je rođen od oca Miloša i matere Mare, od roda Marčeta sa Čađavice. Miloš je sin protojereja Vukosava, paroha donjoratkovačkog. I Vukosavov otac Vaso i đed Pavle bili su parosi donjoratkovački. Pored dvoje ženske djece, Vukosav je imao trojicu sinova: Đorđa, posljednjeg paroha donjoratkovačkog iz ovog plemena, Jovana, koji je poslije reljevske bogoslovije u Rusiji svršio duhovnu akademiju i pravne nauke, da bi potom stupio u službu kod Gradske opštine sarajevske, gdje je i umro, te već pomenutog Miloša, koji je ostao kod kuće kao težak.

Iz plemena Mačkića je još jedna sveštenička porodica, od koje su paroh i arhijerejski namjesnik ključki Đorđo Mačkić i sin mu Nikola. Sveštenik je bio i Đorđin otac Mile. Nikola (1905 - 1941) je jedan od osnivača i sekretar bijeljinske biblioteke "Filip Višnjić", gimnazijski profesor u Bijeljini i Tuzli, sekretar SPKD "Prosvjeta", urednik zadnjeg broja njenog "Kalendara". Život je okončao 1941. u kragujevačkom masakru, zagrljen sa đacima svoga Vb, energično odbacivši čak i pomisao da kao državljanin NDH spasi glavu.

Dušan je u Ključu završio srpsku osnovnu školu. Gimnaziju je počeo u Sarajevu, a završio pred Balkanski rat 1912. u Beogradu. U Reljevu je svršio bogosloviju i potom 1. juna 1916. postavljen za kancelistu Crkvenog suda u Banjaluci.

Oženio se 15. oktobra 1916. Vidom Radošević iz Nove Gradiške, čiji je ujak dr Nikola Vuksanović (1869 - 1926), sreski veterinar u Novoj Gradišci, a iza toga inspektor koljarstva za cijelu državu. Iz ovog braka rodila se 21. jula 1917. kći Dušanka, koja je pred sami rat završila prava u Beogradu, a kasnije bila pravobranilac u Novom Sadu.

Za đakona ga je rukopoložio mitropolit banjalučki Vasilije 11. januara 1917, a za prezvitera 17. oktobra 1921. Za paroha banjalučkog Dušan dolazi 1. januara 1922. Za službovanja u Banjaluci bio je počasni član Crkvenog suda, član Eparh. upravnog odbora, osnivač i predsjednik Srpske zemljoradničke zadruge, potpredsjednik Svešteničkog udruženja, potpredsjednik Odbora za podizanje saborne crkve, predsjednik Srpskog pjevačkog društva "Jedinstvo" i član svih srpskih i mnogih drugih kulturnih, prosvjetnih, viteških i drugih društava.

Odlikovan je 1924. ordenom Sv. Save petog stepena, sa pravom nošenja crvenog pojasa. Za arhijerejskog namjesnika banjalučkog postavljen je 1933, a za protoprezvitera, sa pravom nošenja nadbedrenika, 1938. Umro je 1969. u Novom Sadu.

Zbog obimnosti daju se samo izvodi iz uvodnog i završnog dijela izvještaja, u nadi da će na dovoljan način predstaviti njegov karakter. Izvještaj predstavlja značajan narativni izvor za izučavanje banjalučke prošlosti. (Nastaviće se)

Zoran S. Mačkić, arhivski savjetnik Arhiv Republike Srpske

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.