Godišnica rata u Sloveniji i kraja Jugoslavije

Bio je to početak desetodnevnog oružanog sukoba u Sloveniji i, pokazalo se, nestanak SFRJ. Slovenija i Hrvatska dva dana ranije, 25. juna, proglasile su nezavisnost. Savezno vijeće Skupštine SFRJ istog dana, 25. juna, proglasilo je odluke o separaciji ništavnim.

Savezna vlada, odnosno Savezno izvršno vijeće, potvrdilo je isti stav i donelo odluku o slanju formacija koje je trebalo da ovladaju graničnim prelazima prema Mađarskoj, Austriji i Italiji, kao i da onemoguće postavljanje graničnih oznaka prema Hrvatskoj.

Odluka SIV-a o intervenciji zvanično je objavljena sutradan. 26. juna. Potpisnik je bio predsjednik SIV-a Ante Marković. Istog dana pripadnici TO i policije Slovenije preuzeli su granične punktove uklonivši obilježja Jugoslavije. Jedinice Pete vojne oblasti na čijem čelu se nalazio Konrad Kolšek popodne istog dana pokrenule su akciju.

Pripadnici JNA iz Ilirske Bistrice, njih približno 350, sa 11 tenkova, krenuli su put graniičnih punktova. Sutradan, 27 juna, upućeni su i pripadnici savezne milicije i carine, njih 730. Ukupno, JNA je anagažovala do 2.000 vojnika sa približno stotinu oklopnih vozila ili tenkova.

Naređenje je bilo da se oružje može upotrebiti samo izuzetno. Uoči separacije Slovenije i Hrvatske u Beogradu je 21. juna boravio Džejms Bejker, čelnik diplomatije SAD.

Naglasio je da Vašington neće tolerisati nikakvu promenu međurepubličkih granica niti upotrebu sile. Praktično to je značilo da se neće dobro gledati na intervenciju JNA. Slovenija je inače još 6. marta 1991. godine obustavila odlazak regruta u JNA, a 23. marta je zatražila da JNA napusti Sloveniju.

U vrijeme proglašenja otcepljenja ukupan sastav oružanih formacija Slovenije, dakle TO i policije, po izvršenoj mobilizaciji bio je približno 35.000 ljudi. Otcjepljenju je prethodio i sastanak predstavnika Slovenije i Srbije održan u Beogradu 24. januara 1991. godine. Slobodan Milošević i Milan Kučan su se tada saglasili "da Srbija neće praviti teškoće Sloveniji ako odluči da se odvoji saglasno pravu Slovenaca na samoopredeljenje do odvajanja".

Slovenačka TO zapriječila je puteve, odsjekla kolone vozila, opkolila kasarne i uopšte objekte JNA i odmah upotrebila oružje, počev od 27. juna, na čitavom prostoru Slovenije. Vojska se, inače, nije kretala u borbenom poretku nego u marševim kolonama. Pojedini pripadnici JNA koji su se predavali su pobijeni.

JNA je upotrijebila i avijaciju na više lokacja, a helikopteri JNA su takođe obarani. Zadatak zauzimanja graničnih prelaza od strane JNA je zapravo ostvaren tokom 27. juna, osim delom prema Austriji.

Međutim, napadi slovenačkih formacija su potom bili sve jači i učestaliji. Vrh JNA zatražio je 1. jula dozvolu da se sa ograničene operacije pređe na potpunu intervenciju, čemu bi sledila vojna uprava u Sloveniji. Rukovodstvo Srbije je odbilo da podrži takav prijedlog. Veliki konvoj tenkovskih i oklopnih jedinica koji je krenuo iz Beograda 3. jula bio je samo demonstracija sile.

Stacioniran je na više lokacija u Sremu. Zvanični Beograd je tvrdio da je u Sloveniji poginulo do 45 pripadnika JNA (44 izvesno), a Ljubljana da je poginulo 37 pripadika JNA, 18 Slovenaca i 6 stranaca.

Oružani sukob u Sloveniji trajao je od 27. juna do 6. jula. Sporazum na Brionima 7. jula 1991. godine, kojem su posredovala trojica diplomata EU - Đani de Mikelis, Žak Post, Van den Bruk, odredio je moratorijum na tri meseca.

Kada je potom Predsedništvo SFRJ 18. jula 1991. donelo odluku o, kako su se izrazili "premeštanju jedinica JNA sa teritorije Slovenije", iako je jedna od odredbi predviđala da se time "ne prejudicira buduće uređenje odnosa u Jugoslaviji, niti dovodi u pitanje njenu teritorijalnu cIJelokupnost". Bio je to kraj jugoslovenske države.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.