Prekogranični praznik

Zahvaljujući popularnosti ovog filma sama fraza "Dan mrmota" postala je opštepoznata u mnogim jezicima i označava situaciju kad se jedan te isti dan na isti način ponavlja u nedogled. Pominjem deveti januar i petnaesti februar, zato što reakcije na ova dva datuma, prvenstveno iz Sarajeva, ali i nekih drugih sredina iz godine u godinu sve neugodnije podsjećaju na svojevrstan "Dan mrmota".

Nametanje sramote

Osporavanje devetog januara kao Dana Republike Srpske iz perspektive odluka Ustavnog suda BiH legalistički može i imati smisla. Međutim, nejasno je iz koje perspektive se pokušava osporiti obilježavanje i proslava Sretenja, kao Dana državnosti Republike Srbije, jer nema pravne institucije koja to spori. Već čujem štreberske prigovore koji navode kako niko ne osporava proslavu Sretenja u Srbiji, ali da osporava proslavu u Republici Srpskoj. I to zapravo uglavnom jeste tačno. Jedan od najuglednijih sarajevskih štampanih medija piše ovih dana ovako: "RS večeras obilježava Dan državnosti države koje nije dio. Predsjednik RS Milorad Dodik i vlast u RS su večeras organizovali sinhronizovani vatromet povodom Dana državnosti Srbije, drugim riječima, u brojnim gradovima i opštinama u ovom bh. entitetu upriličen je vatromet u isto vrijeme kad i u gradovima diljem Srbije. Vatromet je bio u Banjaluci, Prijedoru, Doboju, Istočnom Sarajevu, Trebinju, Zvorniku, Bijeljini, Novom Gradu, Milićima, Vlasenici, Derventi."

Jedan od prilično opskurnih portala, međutim, objavljuje istu vijest, ali kao prvu i najdominantniju riječ u naslovu stavlja prilog "Sramotno".

Ponavljanje

Iako prošle godine nije bilo vatrometa, Dodiku su pojedini zamjerali već i to što se za Sretenje pojavio u Beogradu. Evo uostalom citata agencijske vijesti od 15. februara prošle (2023) godine: "Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik izjavio je da je Dan državnosti Srbije i praznik Srba u Republici Srpskoj (...) Dodik je rekao novinarima u Beogradu da kad Srbija obilježava Dan državnosti to obilježavaju svi Srbi u svijetu, jer je to datum u kome je srpski narod prvi put nakon 400 godina ponovo rehabilitovao svoju državnost, ali i okvir u kome su Srbi mogli da organizuju svoj identitet i bore se za svoja prava, prenosi Srna. 'Ovo je jednako praznik i nas u Republici Srpskoj. (...) Sa Srbijom obilježavamo kao naš zajednički praznik i 15. septembar, Dan srpskog jedinstva, slobode i nacionalne zastave’, rekao je Dodik, koji je u Predsjedništvu Srbije prisustvovao svečanom uručenju odlikovanja povodom Dana državnosti Srbije. Dodik je istakao da je apsolutno važno te praznike zajednički obilježavati i ukazao da dobra praksa zajedničkog obilježavanja svih važnih praznika u Srbiji i u Republici Srpskoj relaksira ne samo odnose među političkim elitama, nego i među građanima, koji to žele da vide."

I opet, postoje Dodikove izjave i stavovi i te­ kako podložni racionalnoj kritici, ali ovdje nema ničega takvog. Republika Srpska je ravnopravan entitet unutar Bosne i Hercegovine, srpski narod je konstitutivni narod u BiH, a nekima smeta ono što po pravilu imaju i nacionalne manjine. Da i ne govorimo o desetinama hiljada ljudi u Republici Srpskoj koji su istovremeno i državljani Srbije. To je kao ona glupa mantra o fudbalskom navijanju. Nikom nije nenormalno da Bošnjaci u Novom Pazaru ili u Štutgartu navijaju za reprezentaciju Bosne i Hercegovine, a svako malo se neko ritualno zgražava zbog toga što Srbin iz Doboja ili Hrvat iz Žepča navija za Srbiju odnosno Hrvatsku.

Dugo trajanje

U svom prošlom tekstu unutar ove iste rubrike pisao sam o srpskim dobrovoljcima iz Bosne i Hercegovine u Vojsci Srbije tokom Prvog svjetskog rata. To, međutim, nije presedan. Već i u vrijeme Prvog srpskog ustanka, među ustanicima ima i Srba iz Bosne i Hercegovine. Vladimir Stojančević, primjera radi, piše ovako: "U desetogodišnjem ratovanju na Drini u sastavu srpske vojske učestvovao je i borio se, kako je poznato, veliki broj prebeglica iz Bosne, zatim iz hercegovačkih krajeva, a među njima nalazio se i veći broj vojnih komandanata kojima su Karađorđe i Sovjet podarili zvanja i titule ustaničkih srpskih vojvoda. Čak je u nekoliko pograničnih srpskih šanaca posada bila sastavljena, mahom, od Srba - izbeglica sa leve obale Drine. Njihova imena poznata su iz mnogih rasprava i istoriografskih priloga o Prvom srpskom ustanku, posebno u poznatom Milićevićevom 'Pomeniku znamenitih ljudi'. Posebni značaj u odbrani fronta na Drini tokom celog trajanja ustanka imao je Stojan Čupić, starinom Pivljanin, proslavljeni mačvanski srpski vojvoda, a od većih jedinica srpske vojske dobrovoljci Zeke buljubaše, komandanta 'golaća' (ili 'golih sinova') koji su, gotovo svi, kao i on sam, bili prebeglice iz susednih bosanskih krajeva u Srbiju, koji su se naročito istakli u poslednjoj odbrani Srbije na Zasavici septembra 1813. godine." To su ti procesi, kako se to kaže, dugog trajanja.

Matica

Poznato je i često komentarisano kako Srbija, kao zemlja koja je barem u balkanskim okvirima pionir antikolonijalne i antiimperijalističke borbe, nije žurila da obnovi državnu nezavisnost. Srbija je zaista Jugoslaviju shvatila kao ekstenziju vlastite nezavisnosti. Cinici odavno govore da je Srbija postala nezavisna tako što ju je Crna Gora napustila. U tom smislu, "kult" praznika poput Sretenja u Srbiji je u (n)ovim generacijama nešto svježe. Srbi izvan Srbije, iz Austro-Ugarske i Osmanskog carstva i krajem devetnaestog i početkom dvadesetog vijeka u Srbiji su gledali svoju maticu. U tom smislu, nikom sa nesrpske strane ovakva situacija ne bi smjela da bude iznenađenje, kao što istovremeno nikom sa srpske strane ta ista situacija ne treba i ne smije biti razlog da se bilo kome izvinjava. A za obje strane bi bilo dobro da se odbaci retorika "Dana mrmota" i da svi budu svjesni da to što je nešto nekom "sramotno" nekog drugog ni na šta ne obavezuje.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.