Događaji po kojima ćemo pamtiti 2016. godinu: Srpska na referendumu sačuvala Dan Republike

Stanovnici RS 25. septembra su prvi put nakon rata izašli na referendum, a imali su mogućnost da sa "da" ili "ne" odgovore na referendumsko pitanje koje je glasilo: "Da li podržavate da se 9. januar obilježava i slavi kao Dan Republike?"

Sve je počelo još u novembru 2015. godine kada je Ustavni sud BiH, odlučujući o apelaciji bošnjačkog člana Predsjedništva BiH Bakira Izetbegovića, utvrdio da dio Zakona o praznicima RS kojim je propisano da se 9. januar obilježava kao Dan Republike nije u skladu sa Ustavom BiH jer se tog datuma proslavlja krsna slava Sveti Stefan. Ta odluka je donesena preglasavanjem srpskih i hrvatskih sudija, odnosno glasovima bošnjačkih i stranih sudija.

Dan RS, ipak, je svečano proslavljen 9. januara u prisustvu najviših zvaničnika RS i Srbije, a sve stranke iz Srpske potom su predložile u Parlamentu BiH zakon o Ustavnom sudu BiH. Zakon je predviđao da strane sudije u Ustavnom sudu budu zamijenjene domaćim i da bude onemogućeno preglasavanje sudija iz bilo kojeg naroda, ali ga nisu podržali bošnjački parlamentarci.

Iz RS je potom zatraženo od Ustavnog suda da preispita odluku o Danu Republike i da nakon toga donese novu odluku kojom će prethodnu, koja je ocijenjena političkom a ne pravnom, staviti van snage. Ni ti zahtjevi nisu urodili plodom pa je Narodna skupština RS polovinom jula donijela odluku da referendum bude održan 25. septembra. Odluku su jednoglasno izglasali poslanici iz stranaka sa sjedištem u Srpskoj, dok je protiv bila koalicija "Domovina".

Ustavni sud BiH je samo nekoliko dana prije referenduma donio mjeru kojom se privremeno obustavlja odluka o raspisivanju referenduma. Ta mjera nije prihvaćena i narod je 25. septembra iznio svoj stav o 9. januaru kao Danu Republike.

Pravo glasa na referendumu imalo je 1.219.399 građana, a glasalo je 680.116, odnosno 55,77 odsto. Obilježavanje 9. januara kao Dana Republike podržalo je 99,81 odsto građana koji su izašli na referendum, a "ne" na glasačkom listiću označio je 1.291 građanin, odnosno 0,19 odsto.

Istog dana kada su objavljeni rezultati referenduma iz Tužilaštva BiH je saopšteno da je formiran predmet zbog neizvršavanja odluke Ustavnog suda, a poziv za saslušanje prvo je upućen predsjedniku RS Miloradu Dodiku. On se, međutim, zbog ugrožene bezbjednosti u Sarajevu nije odazvao ponudivši da bude ispitan u RS. Dodik nije saslušan, ali su u Sarajevu izjave tužiocu dali članovi Republičke komisije za sprovođenje referenduma i šefovi poslaničkih klubova u Narodnoj skupštini RS.

Parlament RS je 25. oktobra na posebnoj sjednici usvojio Zakon o Danu RS kojim je definisano da se 9. januar utvrđuje kao Dan Republike koji se obilježava i praznuje kao sekularni praznik. Na taj zakon Bošnjaci su stavili veto, ali je Ustavni sud RS na kraju odlučio da nije povrijeđen vitalni nacionalni interes Bošnjaka.

Ustavni sud je 1. decembra, opet odlučujući o Izetbegovićevoj apelaciji, poništio rezultate referenduma, ali su zvaničnici RS uprkos tome poručili da će Dan RS i dalje biti proslavljan.

Ubjedljiva pobjeda SNSD-a, dramatičan pad SDS-a

Na izborima 2. oktobra izabrana je nova lokalna vlast.

Vladajuća koalicija u RS koju čine SNSD, DNS i SP odnijela je ubjedljivu pobjedu nad opozicionim Savezom za promjene. SNSD je pobijedio u trci za gradonačelnike i načelnike u 32 lokalne zajednice, SDS u 16, DNS u pet, dok su socijalisti pobijedili u četiri opštine, SRS u dvije, a PDP i NDP u po jednoj.

Prvi put je za načelnika Srebrenice izabran srpski kandidat i to Mladen Grujičić iza koga su stale sve srpske stranke u ovoj opštini. Njegov izbor u više navrata su pokušali da ospore njegov protivkandidat Ćamil Duraković, koga su podržale bošnjačke stranke, ali je Grujičićeva pobjeda potvrđena.

Izborni proces je, mahom, prošao u mirnoj i demokratskoj atmosferi, osim u Stocu gdje su izbori prekinuti i gdje ni do danas nisu održani. Izbori su donijeli i nova imena u Narodnoj skupštini RS nakon što su poslanici izborili nove pozicije u lokalnim zajednicama.

Objavljeni rezultati popisa, RS ih ne priznaje

Agencija za statistiku BiH objavila je 30. juna rezultate popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u BiH iz 2013. godine, a Srpska te rezultate nije priznala.

RS je zauzela taj stav jer je direktor Agencije za statistiku BiH Velimir Jukić mimo zakona i bez saglasnosti predstavnika RS donio odluku o metodologiji obrade podataka popisa. Tom odlukom je predviđeno da oko 196.000 ljudi iz spornih popisnica bude tretirano kao stalni stanovnici BiH iako godinama žive u inostranstvu. Zahvaljujući tome broj Bošnjaka je premašio 50 odsto ukupne populacije BiH.

Narodna skupština RS je polovinom jula donijela Zakon o obradi i objavljivanju rezultata popisa koji je sproveden 2013. godine u RS, a svoje rezultate RS je objavila 30. decembra. Prema njima na području Srpske živi ukupno 1.176.372 stanovnika, od čega je 82,95 odsto Srba, 12,69 odsto Bošnjaka i 1,25 odsto Hrvata.

Karadžić osuđen na 40 godina zatvora

Prvi predsjednik RS Radovan Karadžić osuđen je 24. marta u prvostepenom postupku u Haškom tribunalu na 40 godina zatvora za ratne zločine u BiH počinjene od 1992. do 1995. godine.

Tročlano sudsko vijeće proglasilo je Karadžića krivim za genocid nad muslimanskim stanovništvom u Srebrenici, zločine u Sarajevu, uzimanje talaca i zločine u više opština. Karadžić je oslobođen krivice po prvoj od 11 tačaka optužnice koja se odnosila na genocid nad hrvatskim i muslimanskim stanovništvom u još sedam opština. Sudija iz Trinidada i Tobaga Melvil Berd je u izdvojenom mišljenju naglasio da postoji osnovana sumnja da je granata na sarajevsku pijacu Markale, za koju je u zvaničnoj verziji optužena srpska strana, ispaljena sa položaja pod kontrolom muslimana.

­­­­­­­­­­­­

BiH napravila korak ka EU

Predsjedavajući Predsjedništva BiH Dragan Čović predao je 15. februara u Briselu zahtjev za prijem BiH u EU.

Zvaničnici RS i FBiH su nakon toga usaglasili mehanizam koordinacije, koji je neophodan za evropski put BiH, a cijela ovogodišnja evropska priča zaokružena je 9. decembra kada je u BiH stigao upitnik Evropske komisije. Upitnik sadrži 3.242 pitanja, a Evropska komisija očekuje da BiH dostavi odgovore u roku od šest mjeseci. Priprema odgovora je najznačajniji izazov za administraciju, imajući u vidu složenost procesa jer oni moraju biti potpuni i imati saglasnost svih nivoa vlasti u BiH.

Preminuo Željko Kopanja

Legendarni novinar, direktor "Nezavisnih novina" i većinski vlasnik "Glasa Srpske" Željko Kopanja preminuo je 8. avgusta od posljedica srčanog udara u 62. godini.

Rođen je u Kotor Varošu 21. oktobra 1954. godine. Završio je ekonomiju, a novinarsku karijeru započeo je u banjalučkom "Glasu", današnjem "Glasu Srpske"'. Za vrijeme rata radio je kao novinar beogradskog nedjeljnika "Telegraf". Po završetku rata osniva nedjeljnik i dnevni list "Nezavisne novine", a kompanija koja ih izdaje postaje većinski vlasnik "Glasa Srpske", dok u sklopu nje posluju i radio-stanice Nes radio i Kastra Nes.

Zbog nepodilaženja političkim uticajima Kopanja je u godinama poslije rata počeo da dobija prijetnje smrću, a 22. oktobra 1999. godine na njega je izvršen atentat kada mu je pod automobil postavljen eksploziv i ostao je bez obje noge. Istraga nije dala konkretne rezultate i počinioci nikada nisu pronađeni.

RS dobila novi autoput i najmoderniju termoelektranu

Prva dionica autoputa Banjaluka - Doboj od Doboja do Prnjavora puštena je u saobraćaj 11. septembra, a nosi naziv "9. januar".

Dionicu dugu 36,6 kilometara otvorili su predsjednik RS Milorad Dodik i premijer Srbije Aleksandar Vučić. Konzorcijum firmi "Integral inženjering" i "Granit" započeo je njenu gradnju u novembru 2012. godine, a finansirana je kreditom Evropske banke za obnovu i razvoj u iznosu od 185 miliona evra. Izgradnja druge dionice autoputa "9. januar" od Banjaluke do Prnjavora u dužini od 35,3 kilometra počela je u jesen 2014. godine, a u planu je da bude završena do kraja 2017. godine.

Termoelektrana "Stanari" počela je 21. septembra komercijalnu proizvodnju električne energije. Izgradnja najmodernije termoelektrane u Evropi koštala je 1,1 milijardu maraka. Investitor je "EFT grupa" sa sjedištem u Velikoj Britaniji, a glavni izvođač radova po sistemu ključ u ruke bila je kineska kompanija "Dongfang elektrik korporejšn", koja je termoelektranu izgradila i opremila za samo 43 mjeseca.

Visokorizični skupovi prerasli u pobjedu demokratije

Opozicija u RS održala je 14. maja u Banjaluci protest, a vladajuća koalicija u isto vrijeme miting podrške Srpskoj.

Na oba skupa, koji su proglašeni visokorizičnim i za koje se strahovalo da bi mogli prerasti u sukobe, bile su desetine hiljada pristalica dva bloka, ali je sve prošlo bez najmanjeg incidenta.

Opšta ocjena bila je da su pobijedili RS i demokratija, jer su skupovi protekli dostojanstveno, a narod pokazao visoku nacionalnu svijest i jasno poručio da nije za sukobe, već za politički dijalog i jedinstvo.

Afere potresle pravosuđe

Pravosuđe BiH nastavili su da potresaju skandali.

Glavni tužilac Tužilaštva BiH Goran Salihović suspendovan je 28. septembra do okončanja disciplinskog postupka, koji je protiv njega pokrenut zbog sumnje da je zloupotrijebio službeni položaj i ovlašćenja. Za vršioca dužnosti glavnog tužioca imenovana je Gordana Tadić.

Promjena je bilo i u Sudu BiH na čije čelo je, uprkos neviđenim pritiscima SDA da bude imenovan Bošnjak, izabran Ranko Debevec iz reda ostalih. Uoči izbora njenog nasljednika protiv predsjednice Suda BiH Meddžide Kreso je otvoren disciplinski postupak zbog kontakta sa osumnjičenima u slučaju koji je otvoren protiv predsjednika SBB-a Fahrudina Radončića.

Tužilaštvo i ministar bezbjednosti BiH Dragan Mektić tokom cijele godine imali su otvoren sukob koji je kulminirao krajem novembra kada je Tužilaštvo zatražilo zaštitu od Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH.

Hapšenja zbog Bobar banke

Pripadnici Agencije za istrage i zaštitu BiH uhapsili su 31. marta u akciji "Lavina" direktorice Agencije za bankarstvo i Investiciono-razvojne banke RS Slavicu Injac i Snežanu Vujnić i još osam osoba zbog sumnje da su oštetili Bobar banku i bankarski sektor za oko 123 miliona KM.

Osim njih dvije, uhapšeni su i bivši generalni direktori Bobar banke Petar Cacanović, Ana Mirosavljević i Dragan Radumilo, bivši direktori sektora za korporativno bankarstvo i za upravljanje rizicima Igor Prodanović i Batrić Đurišić, bivši članovi Nadzornog odbora te banke Sonja Kurtuma i Saša Tomić i bivši interni revizor Bobar banke Zdravko Dubov.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.