Album “Mrtva priroda” benda “Riblja čorba” 40 godina kasnije: Nedostižni trijumf narodnog rokenrola

Treći album u karijeri benda, sa svojih nevjerovatnih 650.000 prodatih primjeraka, bio je jedan od kreativno-komercijalnih vrhunaca ne samo beogradske grupe već i domaće rok muzike, ali i tačka od koje će krenuti silazna putanja benda, koji se u tom trenutku etablirao kao vodeći sastav domaćeg rokenrola.

Zvuk socijalističkih gubitnika

Grupa je te godine imala već jedan odličan album, drugi u karijeri, “Pokvarena mašta i prljave strasti”, koji je dosegao produkcijski i muzički vrhunac u datim okvirima, uspješno spojivši žestoki hard rok zvuk i uticaje akustičnog roka sedamdesetih, u specifičan autorski izraz, koji je predstavljao idealnu muzičku pratnju za proživljenu i strastvenu uličnu poetiku tekstopisca i pjevača Bore Đorđevića. “Riblja čorba” je tokom 1981. godine od lokalnog beogradskog sastava postala autentični narodski bend i ultimativni rok heroj jugoslovenskog lumpenproleterijata od Vardara do Triglava.

Onog sloja stanovništva koji je jednom nogom ili, bolje rečeno, gepekom svog “stojadina” i “fijata” svake nedjelje bio u rodnom selu, a drugom u urbanim ulicama socijalističkih gradova tokom radnih dana. Njihovu publiku činila su bezimena imena samoupravne radničke klase, hiljade i hiljade stolara, bravara, tokara, zidara, taksista, konobara, pekara, apotekara, kojima je naglašeno urbani zvuk bendova novog talasa bio previše radikalan, dok su Borino hrapavo režanje i urlanje iz stomaka uz silovitu i energičnu hard rok svirku grupe, ako ništa drugo bili prirodni saundtrak uz par vinjaka nakon završene šljake. Svi ti gubitnici munjevite tranzicije iz ruralne u urbanu industrijsku sredinu, koji nisu uspjeli ostvariti socijalistički san, već su ostali niže kvalifikovana radna snaga samoupravnog sistema, pronalazili su se u Borinim stihovima brzo i lako kao pogled u ogledalo, dok je silovita muška estetika svirke i dramatičnih emocija pronalazila put do srca publike, koja je na neki način odskakala iz prirodne baze njihove publike.

Esencija glavnog toka

Nenad Pejović u svom osvrtu na 30 godina “Riblje čorbe” pisanom za portal “Popboks” lucidno je primijetio da je u ovom periodu grupa bila esencija srpskog rok mejnstrima.

- “Riblja čorba” se proslavila hard rok zvukom koji nije direktno korespondirao sa zvukom novog talasa ili novog talasa britanskog hevi metala. Čvrstinu i prljavost ranih pesama benda su predstavnici tzv. građanskog “paket aranžman” roka protumačili kao opanak-rok, dok su Bajagini ska i rege pop doprinosi estetici benda oduvek delovali kao opšte mesto u doba kada su svi, od “Lačnog Franca” do “Zane”, koketirali sa jamajkanskim ritmovima. Ipak, u moru grupa koje su početkom osamdesetih stvarale između ova dva pola ono što će do danas opstati kao srpski mejnstrim jeste upravo “Čorba” - napisao je Pejović.

Ovoj tvrdnji nema se šta osporiti, jer “Čorba” u ovom periodu nije imala ambicija da bude bilo šta drugo nego ono što jeste - klasični rok bend koji u sebi spaja najbolje momente muzičke istorije, uz diskretnu kopču sa aktuelnim dešavanjima na sceni, naravno, stilom prilagođeni jeziku i prostoru, koji su osjećali kao svoju inspirativnu bazu. Sam bend je nakon koncertne turneje tokom proljeća i ljeta 1981. sa 59 rasprodatih nastupa bio svirački maksimalno uigran i mudro se odlučio, vođen tada još demokratskim principima odlučivanja unutar grupe, za dalji napredak umjesto igre na sigurno. Autorska sloboda u komponovanju muzike proširila je zvučni spektar grupe kroz sve veći kreativni doprinos Miše Aleksića, Rajka Kojića i posebno Momčila Bajagića Bajage, dok se Borina tekstualna tematika proširila u odnosu na prva dva albuma kroz provokativniji politički angažman i još direktniji humor, blizak onima kojima je rok bio misaona imenica. Samo im je bio potreban čovjek koji će to uobličiti kao dovoljno komercijalnu cjelinu.

Bend, nezadovoljan producentskim doprinosom Enca Lesića na prethodnom albumu, idealnog saradnika pronašao je u vidu Džona Mekoja, basiste “Jan Gilan benda” i cijenjenog producenta tog vremena. Prisustvo čovjeka sa ogromnim tehničkim i muzičkim iskustvom za pultom ispostavilo se kao ključni potez pošto je Mekoj izvukao iz grupe u studiju ono što ni oni sami nisu vjerovali da posjeduju u sebi. Raspoložen bend, dobre pjesme, vrhunski producent, zainteresovana publika i jaka podrška izdavačke kuće bili su elementi koji su svaki na svoj način doveli do toga da “Mrtva priroda” postane najveći trijumf u karijeri grupe. Malo je albuma u istoriji jugoslovenskog roka kao što je ovaj na kojem je svih deset pjesama postalo hi­t i to su hitovi kojima je uspjelo da bez većih problema izdrže test vremena.

Serija hitova bez greške

Mudro izabravši disko-rok zezalicu “Volim, volim, volim žene” za prvi singl, koji je erotizovanim stihovima i zaraznim navijačkim refrenima privukao sve slojeve publike, album je izbombardovao publiku ubitačnim nizom numera. Bajagin pover pop “Ja sam se ložio na tebe”, još jedan ubitačni singl “Pekar, lekar, apotekar” ili Borina ironična provokacija socijalističkog uređenja i morala “Na zapadu ništa novo” bili su ključni iskorak ka širem sloju publike, bez gubljenja starih fanova. Ostatak posla su odradile potresne i proživljene balade koje su jednako lako lomile ženska i muška srca širom SFRJ dok su slušala gorke riječi numera “Neću da ispadnem životinja” i “Ne veruj ženi koja puši drinu bez filtera”. Zlatna sredina ploče ostala je u rukama čvrstog hard rok zvuka baziranog na zvuku njihovih uzora “Dipl parpl”, “Fri” i “Led Cepelin”, poput ubitačne “Odlazak u grad”, rasne hard rok stvari, sa galopirajućim vibrato tempom ritam-sekcije i razornim rifom Rajka Kojića. Na sličnom tragu vozi moćna “Pobeći negde”, nezvanična himna svih gubitnika beogradskih ulica, dok je “Prevara” još jedna Borina dramatična ljubavna ispovijest iz duše za koju su jednako dramatičnu pratnju napisali bubnjar Vicko Milatović i basista Mišo Aleksić. Da bi se tenzija visokog intenziteta hitova spustila na zemlju poslužila je kantri zezalica o duvanju marihuane “Vetar duva, duva, duva”, koju njen autor Đorđević nije želio na albumu, ali je ostatak grupe pobijedio u glasanju, dajući albumu neophodan momenat opuštenosti i ljudskosti. Ukratko, album “Mrtva priroda” prosto je bio osuđen da bude vrhunac u karijeri grupe. Problem je što sa vrha može u samo jednom pravcu, prema dolje!

Labudova pjesma

Bend već prilično iscrpljen od dva studijska snimanja i jedne velike turneje, ponovo je krenuo na rekordno rasprodatu turneju kako bi potvrdio status komercijalnog čuda, što će se ispostaviti kao prilično brzoplet i nesmotren potez. Turneja, nesrećno nazvana “Ko preživi - pričaće”, potcijenila je razmjere uspjeha grupe, što je uz slabu organizaciju i loše obezbjeđenje dovelo do tragedije na zagrebačkom koncertu, gdje je u ogromnoj gužvi smrtno nastradala 14-godišnja Željka Marković. Ovaj nesrećni događaj dodatno je donio neželjeni publicitet grupi, koja se ubrzo našla na meti dežurnih zaštitnika socijalističkog uređenja koji su iskoristili priliku da napadnu Boru zbog stihova iz hita “Na zapadu ništa novo”, što se uz podršku SUBNOR-a pretvorilo u hajku i zabrane koncerata. Iako je stvar nekako zataškana, međuljudski odnosi su bili poljuljani, lider je počeo upadati u seriju pogrešnih odluka, dok je pritisak uspjeha ozbiljno narušio kreativnu hemiju između članova grupe. Sljedeći album “Buvlja pijaca” bio je dalji iskorak u komercijalnom smjeru, ali uspjeh prethodnika ostao je nedostižan, a bend počinje kliziti ka raspadu originalne postave i stalnim kreativnim padovima, uz rijetke momente kreativnog uzleta do danas.

Danas od originalne postave u grupi nastupaju samo Bora i Vicko, nažalost, Rajko i Mišo su preminuli, Bajaga odavno vodi uspješnu solo karijeru, reputacija benda i njegovog lidera daleko je od statusa iz zlatnih dana, ali jedna stvar je i dalje konstanta kada je u pitanju karijera “Riblje čorbe” - “Mrtva priroda” je i dalje jedan od najboljih i najkomercijalnijih albuma u istoriji domaćeg rokenrola.

Tajna uspjeha

Aleksandar Žikić, beogradski novinar i publicista, u knjizi “Fatalni ringišpil - Hronika beogradskog rokenrola” tvrdi da je tajna uspjeha bila u tome što su pjesme grupe tada funkcionisale svuda.

- Posmatrano iz tržišnog ugla, “Riblja čorba” je odmah bila spremna za ulaz u onaj najuži krug grupa čije pesme funkcionišu svuda. Ne uvek istim intenzitetom, niti na isti način, ali svuda. Osim ukupnog demistifikovanog stava, tome su najviše doprineli Borini tekstovi i neposredan, ali sugestivan način interpretacije, u kome je mnogo važnije bilo pravo osećanje nego pravi ton - piše Žikić.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.