Kultni horor “Kad jaganjci utihnu” slavi 30. rođendan: Kako je Hanibal uplašio Holivud

Snimljen po istoimenom romanu kultnog pisca Tomasa Harisa, danas važi za jedan od najuspješnijih, najznačajnijih i najuticajnijih filmova svih vremena. Radnja prati mladu agentkinju FBI-ja Klaris Sterling, u tumačenju Džodi Foster, koja istražuje slučaj Bafalo Bila, serijskog ubice koji skida kožu svojim ženskim žrtvama. U jednom trenutku, kako bi se istraga pokrenula s mrtve tačke, njen šef Džek Kraford šalje Klaris u zatvor kod zloglasnog Hanibala Lektora, briljantnog forenzičkog psihijatra, koji je postao kanibalistički serijski ubica, u nadi da će u razgovoru s njim otkriti neki trag.

Izvanredno obrazovan Lektor, u maestralnom tumačenju Entonija Hopkinsa, prvo odbija da da bilo kakve informacije, ali na kraju pozove Klaris i u formi zagonetki joj govori o jednom od svojih bivših pacijenata. U zamjenu za detalje iz njene prošlosti, daje joj tragove koji je mogu odvesti do ubice. I tu počinje igra dva vrhunska uma, koja će zajedno riješiti ubistvo, ali i dati Lektoru priliku za bjekstvo. Spoj horor atmosfere, triler saspensa, psihološke drame i vrhunske glume u majstorskim rukama Demija i njegove autorske ekipe pretvorio se u remek-djelo devedesetih i film koji će postaviti nove standarde u žanru i filmskoj industriji.

Legendarni filmski kritičar Rodžer Ebert u svom prikazu filma napisao je da je tajna ovog ostvarenja u zamjeni perspektive pozitivca i negativca.

- Tajna filma “Kad jaganjci utihnu” jeste u tome da ne započinje kanibalom, već do njega gledalac stiže očima i umom mlade žene.  Ovo je film o Klaris, dok se doktor Hanibal Lektor krije u središtu priče, zlobno, ali nekako simpatično prisustvo - simpatično jer mu se sviđa Klaris i pomaže joj da uhvati zločinca na slobodi, i ta zamjena perspektive olakšava identifikaciju publike sa negativcem teškog kalibara - napisao je Ebert dajući filmu ocjenu četiri od mogućih pet.

Nošen sjajnim kritikama i odličnom rekcijom publike, film je počistio konkurenciju na “Oskarima” i pobijedio u pet najbitnijih kategorija - za najbolju fotografiju, glavnu glumicu, glavnog glumca, režisera i scenario. Tako je postao treći film kojem je to uspjelo nakon filmova “Dogodilo se jedne noći  i “Let iznad kukavičjeg gnijezda”. Uključujući onaj za najbolji film kao jedini horor koji je osvojio glavnu nagradu, jer je po svemu sudeći zloglasni Hanibal, osim publike, jednako uspješno uplašio Holivud i Američku akademiju za film.

Glumačka podjela bez slabog mjesta

Glumica Mišel Fajfer odbila je ulogu Klaris nakon što je pročitala scenario, uz obrazloženje da ima previše neprijatnih scena. Sa druge strane, za Džodi Foster to nije predstavljalo problem, jer je glumica željela nastup u mračnijem filmu kako bi napravila distancu od svojih prethodnih rola. U sceni u kojoj se Klaris upoznaje sa Hanibalom, Fosterova je zapravo upoznala i samog Hopkinsa, koji je 30 godina kasnije u zajedničkom intervjuu priznao da je imao malu tremu jer sarađuje sa oskarovkom. Hopkins je dobio scenario tokom rada na pozorišnoj predstavi u Londonu i u početku je mislio da je riječ o nekom filmu za djecu zbog naslova, ali kada je pročitao scenario, bez razmišljanja je pristao na ulogu, jer je po njegovim riječima to bio “najbolji scenario koji je pročitao u životu”.

Pripremao se za film tako što je proučavao dosije velikih serijskih ubica, te posjećivao zatvore i bio prisutan na suđenjima ubicama kako bi se bolje pripremio za ulogu. Kasnije je priznao da je imao uticaj na to kako će se Lektor ponašati i oblačiti. Jedna od njegovih ideja bila je i ta da se Lektor pojavljuje u bijelom jer je smatrao da bi to moglo uticati na ljude koji se često boje doktora i zubara koji su uvijek u bijelom. Njegova je odluka bila da što manje trepće, jer je želio da hipnotiše publiku, iako je kasnije priznao da nije stvar u treptanju, nego u tome koliko se krećete. “Mir ima posebnu moć koja utiče na ljude”, govorio je glumac.

Uprkos hvaljenoj ulozi, Hopkins se pojavljuje u ostvarenju tek nešto više od 20 minuta - dovoljno da njegovu ulogu Američki filmski institut proglasi najboljim filmskim negativcem svih vremena.

Zanimljivo je da je uloga Hanibala trebalo da pripadne Džinu Hekmanu, ali je glumac odbio zbog uloge u drami. Kasnije su producenti razmatrali da to bude Džon Litgou, koji je, da bude zanimljivije, u seriji “Dekster” nekih petnaestak godina kasnije sjajno odglumio serijskog ubicu. U igri je bio čak i slavni Šon Koneri, koji je odbio ulogu zbog previše “mračnog  i gnusnog scenarija” za njegov ukus. 

Lik ubice Džejma Gamba, poznatijeg pod nadimkom Bafalo Bil, inspirisan je trojicom stvarnih serijskih ubica: Tedom Bandijem, Edom Gejnom i Gerijem Hajdnikom i njihovim smrtonosnim pohodima po Americi tokom 20. vijeka.

Odnos između Lektora i agentkinje Klaris baziran je na stvarnom odnosu između Bandija i nekadašnjeg detektiva i profesora kriminalistike Roberta Kepela. Bandi je pomogao Kepelu oko jednog slučaja u vezi sa serijskim ubicom u gradu Grin River. Bandi je pogubljen 1989. godine, a psihopata oko čijeg je lova pomagao pronađen je 2001. godine.

Književni predložak

Roman koji je poslužio kao predložak za film drugi je dio u seriji romana o dr Hanibalu Lektoru, tačnije nastavak je knjige “Crveni zmaj”, a nakon njega objavljen je roman “Hanibal”! Roman je više bio baziran na elementima drame nego trilera, ali je scenarista odlučio da izostavi odnose Sterlingove sa pojedinim likovima koji su se pojavili u romanu “Hanibal”, kao i filmskoj adaptaciji Ridlija Skota. Naslov knjige i filma dolazi iz razgovora u kojem Klaris otkriva sekvence iz svog djetinjstva Hanibalu u zamjenu za informacije o Bafalo Bilu. Ona mu nevoljno otkriva detalje svog bjekstva sa farme rođaka zbog klanja jagnjadi i tihog zvuka preplašenih životinja koje i dalje čuje u snovima i kad mu govori pravi razlog povratka: “Mislila sam da bih mogla spasiti samo jedno”, rekla je, a nakon toga začuo se ključ kako pada na pod. Član ekipe slučajno je ispustio ključ izvan kadra kamere i bojao se da će to pokvariti snimanje, ali je Fosterova ostala mirna do kraja scene i ovaj zvuk je ušao u film, pojačavajući napetost i tragiku scene.

Poster umjetnost za sebe

Lobanja koja se nalazi na leđima moljca na posteru inspirisana je slikom “In Voluptas Mors” nastalom u saradnji između legendarnog slikara Salvadora Dalija i fotografa Filipa Halsmana, na kojoj je sedam nagih žena poredano tako da formiraju oblik lobanje. Bafalo Bil u filmu kidnapuje punije žene, izgladnjuje ih kako bi im se koža opustila ne bi li je on naknadno odrao i od nje napravio odijelo. Sa problemom u seksualnoj identifikaciji, ovim pokušava da doživi neku vrstu transformacije, poput leptira iz larve. Često u filmu viđamo egzotične leptirice, koje Bil skuplja, u različitim razvojnim fazama, a koje su u kombinaciji sa upečatljivom slikom lobanje i ženskim licem dobile mnogo dublji seksualno-devijatni simbolizam, izazivajući strah i jezu svakim pogledom na jedan od najupečatljivijih postera u istoriji Holivuda. Film je dobio nekoliko slabijih filmskih nastavaka, prosječnu seriju “Klaris”, u kojoj je glavnja junakinja detektivka Sterling, te prikvel seriju “Hanibal”, sa sjajnim Madsom Mikelsenom u ulozi Lektora, ali kvalitet Demijevog životnog remek-djela niko nije uspio da dostigne.

Komercijalni trijumf

U film je uloženo skromnih 19 miliona  dolara, a zaradio je čak 272,2 miliona dolara u bioskopima širom svijeta. To je sigurno koštalo živaca zloglasnog producenta Dina de Laurentisa, koji je dao besplatna prava na snimanje filma produkcijskoj kući “Orion”. Naime, on nije vjerovao da će film biti uspješan jer se temeljio na jednoj od knjiga “Crveni zmaj” iz Harisovog serijala, prema kojoj je i ranije snimljen film “Lovac na ljude” iz 1986. godine, a on je jedva pokrio pola uloženog budžeta, pa se želio riješiti “neisplativog” materijala.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.