Holivud stigao na Balkan, ali ne i u BiH

Produkcija inostranih filmova u državi i regionu raznoliko je raspoređena i raširena, a u proteklih nekoliko godina je u usponu,  te su tako Srbija,  Hrvatska i Crna Gora u odličnoj poziciji što se popularnosti određenih lokacija i ponude tiče, dok to baš i nije slučaj sa BiH.

Prema podacima Filmskog centra Srbije, u protekle tri godine u Srbiji je snimano mnogo filmova i serije inostrane produkcije, među kojima su najpopularnija uglavnom američka i britanska ostvarenja.

Džoni Dep je u Beogradu snimao film “Minamata”, čija radnja je smještena u Tokio i Njujork šezdesetih godina, Rami Malek je snimao film “Papijon”, a ove godine, Kevin Spejsi je boravio u Beogradu zbog snimanja serije čija radnja još nije poznata. Rejf Fajns je snimao režiserska ostvarenja “Koriolan” te “Bijelu vranu” (koja je snimana i u Rijeci) a tokom ove godine, pažnju je privukao i film “Crawl” koji je režirao Aleksander Aža. Film je sniman u Beogradu prošle godine.  U Beogradu su ranije filmove snimali i Pirs Brosnan (“Novembarski čovjek”) i Kevin Kostner (“Three Days to Kill”), a snimana je i serija “Mekmafija” sa Džejmsom Nortonom u glavnoj ulozi.

Prema podacima Filmskog centra Srbije, među podržanim projektima u periodu od 2016. do 2018. godina, između ostalog našla su se i ostvarenja poput  “The Shallows”, “Extinction”, “The Islander”, “Ibica” (koji je sniman i u Splitu) “Bijela vrana”, te “A Series of Unfortunate events” i “Bosh”. Tokom ove godine, u međunarodnim ostvarenjima snimanim u Srbiji našla se i druga sezona serije  “The Outpost”.

Među popularnim lokacijama u Hrvatskoj su Rovinj (“Hitman's Bodyguard”), Vis (“Mama mija”), i naravno Dubrovnik u kojem je snimana serija “Igra prestola”, te Pag. Prema podacima Hrvatskog audio-vizuelnog centra, tokom prošle godine oko 150 projekata je snimljeno samo na području Zagreba, a od 2012. do danas u Hrvatskoj je 67 svjetskih produkcija snimalo serije i filmove u Hrvatskoj.

Što se BiH tiče, posljednji veliki inostrani projekat bio je film “U zemlji krvi i meda” s Anđelinom Džoli, te film s Penelope Kruz “Venuto al mondo”, čiji dijelovi su snimani u Sarajevu.

Osim Beograda, popularne lokacije u Srbiji su Petrovaradin, Smederevska tvrđava, Zlatibor, Tara i Stara planina.

- Srbija je država koja je u principu dostigla sve formalne zahteve kad je reč o pružanju usluga stranim produkcijama. Uvela je podsticaje za one koji proizvode filmove serije i reklame od privatnog novca i time subvencioniše ovu oblast na isti način kao i okolne zemlje. Samim tim uklapanjem u standarde olakšala je posao stranim producentima koji kada dođu da planiraju snimanje u ovoj regiji znaju da su svuda manje-više isti uslovi. Kad je reč o nekim naročitim prednostima Srbije, pre svega možemo istaći solidne filmske radnike koji znaju posao i znaju jezik, četiri godišnja doba koja omogućuju da se kod nas snimaju i leto i zima, i generalno otvorena vrata svih objekata i državnih organa za potrebe stranih producenata - kazao je za “Glas Srpske” glumac, scenarista i filmski kritičar Dimitrije Vojnov, koji je dodao i da, osvrnemo li se na geografske karakteristike, Hrvatska svakako bogatija, zbog mora i tradicije pružanja ovakve vrste usluga. 

Što se pružanja usluga tiče, Vojnov naglašava da je takav način saradnje sa stranim produkcijama čisto pitanje ekonomije.

- Pružanje usluga stranim produkcijama je pre svega,  kako samo ime kaže, “usluga” i ona se na našu produkciju reflektuje utoliko što oni pretenduju na iste filmske radnike kao i naši autori što povećava cenu rada i neke od njih čini nedostupnim za naše filmove. Jedna od ključnih zabluda koje su stvorene u medijima jeste pretpostavka da snimanje stranih filmova kod nas ima ikakve veze sa kulturnom politikom. To je čisto ekonomska stvar i o efektima toga mnogo pre treba da govore ljudi zaduženi za trgovinu i turizam - dodao je Vojnov.

Kada je riječ o čitavoj BiH, odnosno, konkretno, o Republici Srpskoj, što se inostrane, ali i domaće produkcije tiče, situacija nije na nivou na kojem bi mogla i trebalo da bude.

Prema Strategiji razvoja kulture 2017-2022, u Republici Srpskoj sredstva za razvoj filma trenutno iznose svega 100.000 KM, što za ozbiljnu produkciju nije dovoljno. U državama regiona situacija je drugačija, u Hrvatskoj je taj iznos 8. 460.000 evra, u Srbiji 4.820.000 evra i Makedoniji 4.700.000 evra.

Kada je riječ o zakonskim odrednicama, prema Zakonu o kinematografiji u Srbiji predviđena je saradnja sa inostranim produkcijama, a u skladu sa sredstvima obezbijeđenim u budžetu Republike Srbije, do 20% ukupno utrošenih sredstava za snimanje filma, dok, prema Zakonu o kinematografiji Republike Srpske (članovi 14. i 15) u Srpskoj situacija što se toga tiče malo drugačija.

- Ukoliko inostrani producent snima kinematografsko djelo samostalno, rješenjem o odobrenju za snimanje kinematografskog djela, utvrđuje se i visina naknade, koju je inostrani producent dužan da uplati za korištenje lokacije na teritoriji Republike za snimanje kinematografskog djela na račun javnih prihoda Republike - navodi se u 5. stavu ovog zakona.

Montažer, animator, producent, profesor na Akademiji umjetnosti Univerziteta u Banjaluci i vlasnik produkcijske kuće “AEON” iz Banjaluke Mladen Đukić navodi da postoje veći problemi što se navedenog tiče, a vezan je za podsticaje u samoj produkciji.

- Veći problem je taj što ne postoje podsticaji da domaći producenti servisiraju usluge stranim produkcijama. To ima u Srbiji, Hrvatskoj i svim zemljama u Evropi, a posljednja zemlja koja nema poreske olakšice koje bi to omogućile je BiH. To se neće uraditi u neko dogledno vrijeme, zato što je naš poreski sistem komplikovan. To se mora uraditi na nivou BiH. Kolege iz Srpske i Federacije godinama pričaju o tome. Produkcije bi mnogo više dolazile kad bi se taj sistem uveo - kazao je Đukić za “Glas Srpske” i dodao da stopa poreskih olakšica u regionu iznosi od 20% s tendencijom rasta.

Na ovaj način funkcioniše kinematografija u Evropi, i BiH je jedina evropska država u kojoj ne postoje navedene poreske olakšice.

- Problem je kompleksnost poreskog sistema BiH. Dva pitanja koja postave strani koproducenti je koliko para ulažete iz osnovnih fondova i koji vam je sistem povrata poreza. Sistem povrata poreza je pokazatelj na kojem nivou su država i investicije u kulturi. Kad čuju kakva je situacija, već u startu vide da država nije spremna za saradnju - naveo je Đukić i dodao da njegova produkcijska kuća trenutno radi tri servisa, od kojih je jedan veliki projekat za Rumuniju, te da bi uvođenje dobrog sistema otvorilo mnoga vrata za saradnju.

Drugačije vrijeme

Dimitrije Vojnov je naglasio da se tehnika rada na filmu, naravno, znatno promijenila u odnosu na ranija vremena, u vremena studija u kojem se snimalo, te da je to, u stvari pozitivno.

- Sada se film snima u najvećem broju slučajeva digitalnom tehnologijom i ta vrsta fizičkog grupisanja u prostoru više nije neophodna jer deo procesa kao montaža može da se radi i kod kuće, bilo gde u svetu. Nisam siguran koja bi bila svrha nekog novog velikog studija. Studiji kod nas već postoje, a najavljuje se i gradnja nekih novih. Za studije je mnogo bitnije da imaju uslove za neke druge stvari, prilaz, logistiku, struju, vodu, grejanje, da budu u relativnoj zvučnoj nezagađenosti i tome slično. Kako se sve veći novac ulaže u ovu oblast, ne strepim za njenu infrastrukturu - dodao je Vojnov.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.