“Sunčana strana ulice” slavi 40. rođendan: “Azrin” dvostruki pucanj u srce domaćeg rokenrola

Eksplozija panka i novog talasa izbacila je samo u prvoj polovini te godine besmrtan niz albuma, poput legendarne kompilacije “Paket aranžman”, istoimeni prvenac grupe “Haustor”, čuveni živi album “U Kulušiću - Live” grupe “Film”, prvi i ujedno posljednji album “Šarla akrobate”, album “Bistriji ili tuplji čovek biva kad”, debi “Električnog orgazma” i mini LP I “Idola”.

Redom vrhunska izdanja, koja su akumulirala ogromnu energiju, koja se kuvala u podrumima i klubovima SFRJ, u prethodne dvije, tri godine isporučivši novu, mnogo autentičniju vrstu rok zvuka pred domaću publiku i kritiku, a potpuno u skladu sa ostatkom svijeta.

Ipak, ploča koje će u sebi najbolje sublimirati energiju i bunt novog talasa, najplemenitije dijelove strane i domaće rok tradicije, ekspresivan muzičko-poetski izraz ključnog autora Branimira Džonija Štulića te savršeno uhvatiti duh vremena i precizno pogoditi puls publike jeste drugi, dvostruki album “Azre” - “Sunčana strana ulica”.

Muzika, stihovi, kritika i publika

Za razliku od nabrijanog i garažno-pankerski žestokog prvenca “Azra”, čijom produkcijom (Drago Mlinarec) Džoni nije bio zadovoljan, drugi album ponudio je daleko kompleksnije zvuk, za koji je kao producent bio zadužen sam Štulić. Temelj zvučne slike ponovo je postavljen na bazično-motoričnom zvuku gitare-bas-bubanj trojke Štulić - Hrnjak - Lajner, ali je obogaćen uplivom duvačkih i akustičnih instrumenata, pratećim vokalima i daleko mekšim pristupom u produkciji, što je proširilo komercijalni potencijal. Sam album sadržao je 24 pjesme, od kojih samo jedna “Pit i to je Amerika!” nije autorsko djelo Džonija, već je snimljena na tekst glumca Mile Rupčića. U proširenom studijskom sastavu uz Lajnera i Hrnjaka u studiju su bili prisutni još Miroslav Sedak - Benčić (saksofon), Franjo Vlahović (Truba, trombon), Nikola Santro (trombon) i Mladen Juričić (usna harmonika). Na omotu se nalazi rad slikara Davor Mindoljevića, inače Džonijevog dobrog prijatelja u to vrijeme.

Kritika je album proglasila najboljim 1981. godine, dok ga je publika samo u toku iste godine kupila u tiražu od 50.000 primjeraka, što je za dvostruku ploču to bio apsolutni rekord.

Dragan Kremer, jedan od doajena domaće kritike tog vremena, u tekstu pisanom za “Džuboks” uporedio je ovaj album sa čuvenim izdanjem “London Calling”, pank grupe “The Clash”.

- “Sunčana strana ulice” neosporno je jedno od vrhunskih ostvarenja domaćeg novog talasa, a i rokenrola u Jugoslaviji. Po položaju koji u tim oblastima zauzima može se slobodno uporediti sa “London Calling”. Sličnosti nisu beznačajne: obe ploče donose svojim tvorcima proširivanje izraza, instrumentalizacije, vraćanje u šezdesete, a bogatstvo tekstova je istinski isplaniran, a ipak spontan angažman nabijen emocijama - pisao je Kremer.

Ova laskava poređenja lucidno su uhvatila suštinu “Azrinog” djelovanja i rezultata ostvarenih na ovom albumu. Džoni jeste preko panka i novog talasa došao na scenu, ali on je suštinski dijete roka šezdesetih, sa korijenima u britanskoj invaziji i folk roku, istina spreman da iskoristi sve moderno što mu se uklapa u poetsku poruku njegove pjesme. Da li je to praštavi rokabili, prljavi ritam i bluz, rasplesani bijeli rege i ska ili melodični akustični folk, potpuno je nevažno, oni su nošeni vulkanskom Džonijevom energijom uz virtuoznu asistenciju ritam-sekcije pretvoreni u unikatan i jedinstven zvuk “Azre”.

U tom kontekstu potpuno je jasno kako “Sunčana strana ulice” djeluje toliko kompaktno i zaokruženo, bez obzira na žanrovsku i stilsku raznolikost. Svejedno da li je u pitanju mutna akustična minijatura “041”, nabrijana pankerska paranoja “Užas je moja furka”, provokativna pop pjesma na ivici lascivnog “Fa fa fa” ili sjetna rege vinjeta “Kipo”, fokus energije i strasti usmjeren je od strane istih ljudi na isti cilj.

U ljubavnim pjesmama “Ne reci mi dvaput”, “Između nas”, “Gospodar samoće”, “Sunčana strana ulice”, Džoni je nježan na vokalima, muzički se oslanja na akustiku i novouvedene duvačke instrumente, dok na političkim numerama “Kurvini sinovi” ili “Poljska u mom srcu” doslovno urla u mikrofon, a bend svirački ne štedi žice i palice.

Očekivano proširenje tekstualnih tema, eksperimenti prema mejnstrim zvuku, uz britke i provokativne intervjue u kojima je Džoni rešetao sve i svakog, dodatno dižući prašinu u javnosti, proširili su Džonijev mit kod publike sa kulta na (ne)željeni status vođe generacije, dok su “Azru” stavili na Olimp domaćeg roka.

Istina, jedan dio kritike nije bio sklon sirovom zvučnom šarmu, Džonijevom pretjerivanju i dokumentarističkom stilu tekstova, ali kako je to novinar i pisac Ivan Ivačković u svojoj knjizi o karijeri “Azre” “Između krajnosti” primijetio, što ga je kritika više kudila, “Azrine” ploče su se bolje prodavale. Sa pozicije na vrhu logično moglo se samo dolje. I svaki novi album “Azre” do kraja osamdesetih, bez obzira na ukuse i mišljenja, bio je u manjoj ili većoj mjeri silazna putanja njegovog autora u odnosu na “Sunčanu...”

Pjesnik jedne zemlje koje više nema

Tajna kreativnog uspjeha ovog albuma možda se krije u činjenici da je od svih albuma u opusu “Azre” najbolje u sebi pomirio lokalno i globalno, lično i opšte. Sa jedne strane Džoni je smjelo progovorio o nizu problema, laži i tabu tema jednog ideologijom i demagogijom zatrovanog društva u vremenu suštinskih lomova i promjena, kada je zemlja koju je on vidio kao svoju polako, ali nepovratno, krenula da klizi prema svojoj propasti. Sam Džoni je, u svom stilu bez skromnosti, “Azru” gledao kao najbolji jugoslovenski bend, prelomnu tačku domaćeg rokenrola.

- “Azra” nije moderna, ali niko u Jugi nije originalan kao što je “Azra”. Ona je jedina ono što su bili “Bitlsi”, “Kinksi,” onaj engleski bit koji je meni značio. Kao što se kaže da svijet nikada neće biti isti prije i poslije “Bitlsa”, to je “Azra” za Jugoslaviju. Vjerovatno da će sada biti i većih bendova koji će i više prodavati i bolje raditi, ali je Jugi bila potrebna jedna dimenzija koju prije toga nije imala, jedan bend koji je jugoslovenski od glave do pete. To je ta “Azra” i tu niko ništa ne može da mi kaže - govorio je Džoni u jednom intervju početkom osamdesetih i koliko to god zvučalo prepotentno, nije daleko od istine. “Azra” je u svom zvuku pomirila narodski rok “Bijelog dugmeta” i “Riblje Čorbe”, art rok provokativnost “Buldožera”, pankersku energiju i stav “Pankrta” i “Parafa”, emotivnost akustičarskog zvuka i sposobnost da stihovima iznese priču poput recimo Arsena Dedića.

Sve se to sklopilo u njihovom zvuku i personalnoj pojavi njihovog lidera, koji nije krio da ne može biti ništa drugo od građana zemlje, koja ga je stvorila, a koju je nadživio, posmatrajući njen raspad u mržnji i krvi iz emigracije.

Sa druge strane, posmatrajući lokalno, ovo je nikad dosegnuta, emotivna i brutalno dirljiva oda Zagrebu. Njegovim ulicama i stanovnicima, ispjevana bez kalkulacije od strane čovjeka koji je dugo bio gradski luzer, odbačen i prezren od većine, da bi preko noći postao njegov simbol i heroj, a potom pobjegao/prognan u daleki svijet i nekritički slavljen mit od strane te iste većine.

“Sunčanom stranom ulice” defiluje niz najčudnijih gradskih likova. Anarho frikova, kosijanera sa gitarom, šljakera, studenata bez diplome, dokonih šminkera, žena bez ljepote, neženja bez stana, putnika bez para, kurvinih sinova, stranaca, pametnih i knjiških ljudi, usamljenih marginalaca, drugova u plavom, idiota koji su postali cijenjeni ljudi, partijskih birokrata. Džoni pričajući o njihovim životima, nadanjima i snovima, pjeva o ljepoti, užasu i svim frustracijama modernog urbanog svijeta tadašnje Jugoslavije, tog ishitrenog sudara ruralnog i urbanog u diktatu samoupravnog socijalizma.

Opora i hladna atmosfera beznađa, usamljenosti, otuđenosti i straha pojedinca prepliće se sa ideološkim zanosima i iskrenim ljubavnim emocijama te konačno odlaskom njenog autora u noć i njenu mračnu sigurnost.

Album, koji je jednakim uspjehom zabilježio frustracije, snove, želje i nade svog autora u društveno-socijalnom kontekstu jednog vremena, grada i države, savršeno pomirivši individualno i opšte u trijumfalnu umjetničku cjelinu, poput “Sunčane strane ulice”, teško je pronaći u istoriji domaćeg rokenrola. Džoni je sa njim pucao pravo u srce jugoslovenskog rokenrola, a taj savršeni hitac, ispostavilo se mnogo kasnije, bio je smrtonosan čin, kako za autora, tako i za njegovu zemlju.

 Spisak pjesama

A strana

041 (1:29)
Užas je moja furka (3:14)
Fa-fa-fa (1:51)
Kipo (1:34)
Ne reci mi dvaput (2:42)
Provedimo vikend zajedno (2:05)

B strana

Kurvini sinovi (3:29)
Bankrot mama (1:36)
Pametni i knjiški ljudi (3:21)
Kad Miki kaže da se boji (3:04)
Pit… i to je Amerika (3:05)
Daleko od istine (2:17)

C strana

Poljska u mome srcu (3:30)
Suzi F. (Kada vidim Beč) (1:53)
Između nas (2:36)
Nemoj po glavi D. P. (1:24)
Gospodar samoće (1:35)
Poljubi me … (3:30)

D strana

Karta za sreću (2:57)
Uvijek ista priča (3:20)
Sunčana strana ulice (2:00)
Grad bez ljubavi (1:20)
Nedjelja popodne (2:38)
Odlazak u noć (4:16)

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.