Najevropljani žive na Balkanu i zovu se Srbi

Grupa entuzijasta okupljena oko Društva srpskih rodoslovaca “Poreklo” iz Beograda pokrenula je septembra 2012. jedinstven poduhvat u ovom dijelu Evrope - Srpski DNK projekat. Za sedam godina rada, u saradnji sa naučnom zajednicom, došlo se do otkrića drevnih predačkih veza. Mozaik koji se upotpunjuje sa svakim novim testiranim već daje potpuno jasnu sliku: Srbi su stari evropski narod, koji u svojoj genetičkoj strukturi ima pretežno učešće haplogrupe I, koja se definiše kao jedina protoevropska haplogrupa. Po postotku učešća ove haplogrupe Srbima su u Evropi ravni još jedino Skandinavci.

Jovica Krtinić, jedan od osnivača Srpskog DNK projekta, precizira da su kod Srba naročito prisutne dvije podgrane haplogrupe I - haplogrupa I2a i haplogrupa I1.

- Najučestalija kod Srba je haplogrupa I2a - podgrana Y-3120, koja je na celom srpskom štokavskom prostoru prisutna sa iznad 30 odsto, a u pojedinim područjima (Hercegovina) ide i do 50 odsto. Za ovu haplogrupu dugo se verovalo da je starosedelačka, a nije bilo malo onih koji su je dovodili u vezu sa Ilirima. Međutim, pokazalo se da su kod Srba prisutne veoma mlade podgrane grane haplogrupe I2 Y-3120 (starosti od 1.850 do 2.300 godina), koje svoje ishodište imaju u epicentru slovenskog sveta - na tromeđi Poljske, Belorusije i Ukrajine. Zahvaljujući ovom otkriću, koje značajan deo Srba dovodi u vezu sa ostalim slovenskim narodima, dobili smo potvrdu da je seobe Slovena sasvim sigurno bilo - navodi Krtinić i dodaje da se ovaj zaključak dodatno učvršćuje činjenicom da je kod Srba zabilježeno i oko 15 odsto haplogrupe R1a, koja se smatra tipično slovenskom.

Druga veoma zastupljena protoevropska grana je I1, koje kod Srba ima blizu 10 odsto.

- Prisustvo ove haplogrupe kod Srba može se objasniti onim što znamo iz istorije Balkana - provale Gota od 3. do 5. veka nove ere, kao i osvajački pohod Normana s kraja 11. veka ostavili su nesumnjiv trag. Naročito je zanimljivo prisustvo normanske podgrane haplogrupe I1 (podgrana I1 P109), koju ima blizu četiri odsto dosad testiranih, a koja se naročito prepoznaje kao obeležje srpskog starohercegovačkog plemena Drobnjaci - navodi Krtinić.

Ova činjenica dodatno je potvrđena prvim arheogenetskim poduhvatom koji je Srpski DNK projekat organizovao u saradnji sa beogradskim Biološkim fakultetom i Muzejom Hercegovine iz Trebinja. Na srednjovekovnoj nekropoli stećaka u mestu Cernica kod Gacka istraživan je stećak na kojem stoji natpis “Ase leži knez Nikola Rašković Drobnjak”, a koji se nalazi neposredno uz temelje crkve za koju se, prema izvorima, tvrdi da ju je podigla Jelena Lazarević, kći kneza Lazara i žena hercegovačkog vladara Sandalja Hranića.

- Arheološki tim Muzeja Hercegovine pronašao je ispod stećka više skeleta, a docnijom antropološkom analizom utvrđeno je da se radi o skeletima najmanje šest odraslih muških osoba, jednog ženskog, jednog trogodišnjeg deteta, a nađeni su i ostaci novorođenčeta. Kolege sa Biološkog fakulteta nedavno su uspele da dobiju i prve rezultate genetičkih analiza, kojima je potvrđeno da je jedan od skeleta nosilac haplogrupe I1, i to upravo one “normanske”, svojstvene plemenu Drobnjaci. Međutim, ono što je sve iznenadilo bilo je otkriće Drobnjacima nesrodne genetičke haplogrupe N2 kod dva skeleta - navodi Krtinić i dodaje da će u narednim mjesecima biti rađene dodatne genetičke analize ovih skeleta, koji su stariji od 500 godina.

Inače, pomenuta haplogrupa N2 predstavlja jednu od trenutno većih nedoumica - na koji način je dospjela na naše prostore. Ona je svojstvena za starohercegovačka plemena Banjani i Pivljani, a mogla je doći u nekom periodu sa Dalekog istoka.

- Ono što je karakteristično za dosad utvrđene nosioce ove haplogrupe kod Srba jeste da im je zajednički predak živeo pre 700-800 godina, što može da uputi na zaključak da su potekli od pojedinca koji se u tom periodu pojavio na našim prostorima - konstatuje Krtinić.

Za genetičku sliku Srba naročito je važno značajno prisustvo haplogrupe E, koju ima oko 15 odsto dosad testiranih Srba, a karakteristična je za velika srpska plemena Vasojeviće, Kuče i Bjelopavliće.

- Nosioci haplogrupe E potomci su ljudi koji su u ovom delu Evrope bili hiljadama godina i svakako predstavljaju predslovensko stanovništvo. Naročito je zanimljivo značajno prisustvo ove haplogrupe kod Srba sa Kosova i Metohije, kod kojih smo u nedavnom velikom istraživanju na više od 400 ispitanika ustanovili da je zastupljena sa oko 23 odsto. Poznato je da Albanci takođe imaju visok postotak ove haplogrupe - oko 30 odsto - i zbog toga je često svojataju kao “albansku”. Međutim, upravo značajno prisustvo haplogupe E i kod Srba i kod Bugara, Grka, Crnogoraca, nameće zaključak da je reč o haplogrupi koja se u dugom istorijskom procesu pridruživala ovom ili onom balkanskom narodu - navodi Krtinić i posebno ističe da je vidljivo da se u slučaju srpskih i albanskih nosilaca ove haplogrupe vidi ogroman jaz, tj. da pripadaju podgranama koje su odvojene prije više hiljada godina.

Osim navedenih haplogrupa, kod Srba su pronađene i različite druge haplogrupe (G2a, J1, J2a, J2b, L, R1b, T, Q) koje upućuju na uticaje različitih migracija i osvajačkih pohoda. Međutim, uprkos uvriježenom mišljenju da je kod Srba, zbog dugog perioda pod Turcima, značajno prisustvo genetike svojstvene ovom narodu, genetička istraživanja su pokazala da to nije slučaj.

- Prisustvo genetičkih haplogrupa koje se danas mogu pronaći u Anadoliji kod dosad testiranih Srba praktično ne postoji - konstatuje Krtinić.

Porodično porijeklo zanima i poslanika u Narodnoj skupštini Republike Srpske Srđana Mazalicu.

- Još od osnovne škole me zanimala istorija, ali ne samo istorija vladara i ratova, već i stanovništva i migracija. Mogu li postojati stranice istorije koje ćemo sami ispisati? Zanimalo me i moje porijeklo. Sloveni, Iliri, Tračani, Kelti... Gdje su bili moji preci u svim tim periodima koje smo učili u školi? Gdje su živjeli moji preci prije nego što su došli u rodno selo mog oca i prije nego što su se počeli prezivati Mazalica. Koliko je slava Jovanjdan prisutna u mojoj muškoj lozi. Odgovore na sva ta pitanja može dati genetička genealogija. I što je najvažnije, odgovori su egzaktni - kaže Mazalica.

U dobijanju odgovora, dodaje, možete imati više ili manje uspjeha. Zavisi od toga koliko su vaši preci u srednjem vijeku imali muških potomaka.

- Sa velikim rodovima neslovenskog porijekla ide lako: N2 P189.2 Banjani-Pivljani, J2b M205 Kriči, I1 P109 Drobnjaci, J1 PF7263 Vlahovići. Ali kad ste slovenskog porijekla kao ja i više od 50 odsto Srba, i slavite čestu slavu kao Jovanjdan, ili Đurđevdan, ili Nikoljdan, onda ide teže. Jer se etnogeneza Slovena desila relativno skoro (200. p.n.e. - 200. n.e.), slovenske podgrane haplogrupa su mlade, a za kratko vrijeme imale su naglu demografsku ekspanziju. Svi smo blisko međusobno patrilinearno povezani i 2.000 godina je nedovoljno da se na ipsilon hromozomu dese krupne promjene, pogotovo ako su preci koji su živjeli nakon Hrista imali hiljade muških potomaka za nekoliko vijekova - ukazuje Mazalica.

On se testirao kako bi što detaljnije saznao svoje porijeklo.

- Pripadam podgrani I2 PH908 kojoj pripada 30 odsto Srba, a naš zajednički predak je živio prije samo 1.800 godina. Vjerovatno se radi o plemenu Srba. Detaljnijim testiranjem sam otkrio da pripadam dubljoj podgrani FT16449, kao i Celousov iz Rusije, Skupnjevski iz Poljske, Bolsinger iz Njemačke, Srbi Tutnjević iz Dervente, Bakić iz Gradiške, Pejović iz Komana (Podgorica), ali i Bunjevci (Srbi katolici), Rukavine i Dragičevići iz Like. Sa Srbinom Gojkovićem iz Daruvara dijelim zajedničkog pretka koji je živio prije samo 800-900 godina - ispričao je Mazalica.

Istraživanje, kaže, nastavlja dalje, kako bi profilisao novi genetski rod i rekonstruisao pravce migracija svojih predaka, što je sa slovenskim haplogrupama uglavnom teško.

Istraživanjem porodičnog porijekla bavi se i istoričar dr Boško Branković.

- Moje interesovanje bilo je usmjereno na provjeru vjerodostojnosti predanja koje je sveštenik Petar Rađenović zabilježio početkom 20. vijeka o porijeklu Brankovića u selu Krnja Jela kod Bosanskog Petrovca. Istorijska nauka ne pobija njegovo predanje kada je riječ o migracionim kretanjima, već potvrđuje. Međutim, kada je riječ o samom prezimenu i njegovom nastanku, tj. da su Brankovići krvno vezani za Rodiće iz Drvara, jer je jedan od braće Rodić, Branko, pobjegao od Turaka i promijenio prezime u Branković, na osnovu DNK testiranja pokazalo se kao tačno - rekao je Branković.

Samim tim, kaže, nema sumnje da je Rađenović zabilježio ispravno predanje, odnosno da se predanje o nastanku prezimena Branković u Krnjoj Jeli od 18. preko 19. i 20. vijeka, pa do danas, u 21. vijeku, izvorno očuvalo.

Stara Hercegovina

Srpski DNK projekat organizovao je sa Biološkim fakultetom u Beogradu veliko istraživanje Srba stare Hercegovine, kojim je obuhvaćeno blizu 500 ispitanika. Rezultati su pokazali da  kod Hercegovaca dominiraju slovenske haplogrupe I2 i R1a, a uz njih je zabilježeno još devet haplogrupa.

- Značaj ovog istraživanja prevazilazi okvire regionalnog. Rezultati su pokazali da je najveći broj Krajišnika poreklom iz Hercegovine, a sličan slučaj je sa stanovništvom leve i desne obale Drine, sve do srca Šumadije - kaže Jovica Krtinić i najavljuje da će studija o genetičkom porijeklu Srba stare Hercegovine biti objavljena na proljeće 2020. godine.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.