Najveća svjetska zbirka mozgova u Odenzeu
BIJELjINA - U podrumu danskog Univerziteta u Odenzeu nalazi se najveća svjetska zbirka mozgova pohranjenih u staklene posude sa formalinom.
”Kolekciju” čini 9.479 organa uzetih iz tijela duševnih bolesnika tokom četiri decenije, sve od osamdesetih godina 20. vijeka.
Mozgovi se čuvaju u velikim bijelim posudama označenim brojevima i to je, kako navode naučni portali, životno djelo istaknutog danskog psihijatra Erika Stromgrena.
Radilo se o “nekoj vrsti eksperimentalnog istraživanja” koje je započelo 1945. godine - objašnjava stručnjak za istoriju psihijatrije Jesper Vacy Krag.
On navodi da su Stromgren i njegove kolege vjerovali da mogu otkriti nešto o tome gdje je izvor psihičkih bolesti ili su mislili da u tim organima mogu pronaći neke odgovore.
Mozak je obično uziman nakon obdukcija tijela ljudi smještenih u psihijatrijskim ustanovama širom Danske. Ali, niko pacijente, dok su bili živi, kao ni njihove porodice, nije pitao za dopuštenje.
“Bile su to državne psihijatrijske bolnice i nije bilo ljudi izvana koji su postavljali pitanja o tome što se događa unutar takvih ustanova”, objašnjava Vacy Krag.
U to doba društvo je smatralo da mora biti zaštićeno od “takvih ljudi”.
Bolesnici smješteni u psihijatrijske ustanove, po tadašnjem zakonu
/1929-1967/ morali su biti sterilizovani.
Takođe, sve do 1989. morali su tražiti posebnu dozvolu ako su se željeli vjenčati.
“Danska je 'mentalno bolesne' osobe, kako su ih tada zvali, smatrala “teretom za društvo i vjerovala da će oni praviti razne probleme ako ih pusti iz bolnice ili dopusti da imaju djecu”, navodi Vacy Krag.
U to vrijeme, tijelo svakog umrlog Danca bivalo je podvrgnuto obdukciji, objašnjava patolog Martin Virenfeldt Nilsen, upravnik zbirke mozgova.
“To je tada jednostavno bio dio kulture. Obdukcija je bila samo još jedna bolnička procedura”, pojašnjava Nilsen.
Razvoj postmortalnih postupaka i sve veća osviještenost o pravima pacijenata nagovijestili su kraj dodavanja novih primjeraka u zbirku, ali to se desilo tek 1982. godine.
Zatim je uslijedila duga i žustra rasprava o tome šta treba učiniti sa tom mozgovnom zbirkom.
Dansko državna etička komisija odlučila je na kraju da svaki sačuvani mozak treba iskoristiti za naučna istraživanja.
Ova zbirka, koja se duže vrijeme čuvala u gradu Arhusu na zapadu Danske, premještena je u Odenze 2018.
Istraživanja, u sklopu kojih se zbirka koristila, obuhvatala su širok raspon bolesti, od demencije, preko šizofrenije i bipolarnog poremećaja do depresije.
Rasprava je u jednom trenutku prestala i danas ljudi smatraju da je to zanimljivo i korisno znanstveno istraživanje - navode naučni portali.
Neurobiolog Suzana Aznar, stručnjak za Parkinsonovu bolest iz bolnice u Kopenhagenu, zbirku organa u formalinu koristi kao dio istraživačkog projekta svog tima.
Ona objašnjava da su mozgovi iz zbirke jedinstveni zbog toga što naučnicima omogućavaju da proučavaju efekte modernih medicinskih postupaka.
“Pacijenti se tada nisu liječili postupcima koje primjenjujemo danas. Mozgovi današnjih pacijenata pretrpjeli su promjene zbog terapija kojima su podvrgnuti” - napominje ona.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
