“Tito. Vječni partizan”, sa distance od 40 godina
Kada je Josip Broz Tito, doživotni predsjednik Jugoslavije, 4. maja 1980. umro u Univerzitetskoj klinici u Ljubljani u 88. godini, čitava zemlja je stala. Ljudi su bili pogođeni, zaprepašćeni, tužni. Umro je otac socijalističke, višenacionalne Jugoslavije. I s njim je okončana čitava jedna era.
S distance od 40 godina, njemačka istoričarka Mari-Žanin Čalić napisala je zanimljivu biografiju tog neobičnog vladara - “Tito. Vječni partizan”, prenosi Dojče Vele.
Na oko 400 stranica ona opisuje vrlo kompleksnu i vrlo fleksibilnu političku ličnost. Tito je bio “tipičan proizvod vremena u kojem su vladali ekstremi, koje je on lično doživio i u čijem je oblikovanju učestvovao.”.
Heroj u ratu
Ni u svojim “najliberalnijim” fazama Tito nije bio demokrata u zapadnom smislu. Nakon kraja Drugog svjetskog rata dozvolio je svojim partizanima da se okrutno osvete na desetinama hiljada nedužnih.
Nesporna je Titova zasluga da je, nakon Hitlerovog napada na Jugoslaviju u aprilu 1941, izgradio partizansku vojsku koji je na kraju vodio do pobjede u ratu s protivnikom koji se činio gotovo nesavladivim.
Više puta su partizani bili gotovo poraženi, sam Tito je bio ranjen, za dlaku je izbjegao smrt na frontu. “Tito je bio jedini vrhovni komandant anti-hitlerovske koalicije koji se sve vrijeme rata nalazio na ratnom području”, konstatuje Čalić.
Njegovo “nepokolebljivo uvjerenje u snagu sopstvenog djelovanja”, isto kao i njegove organizatorske sposobnosti, uticali su na partizane i motivisali ih.
Još u sred narodnooslobodilačke borbe, Tito i njegovi saradnici formulisali su načela nove Jugoslavije: kao federacije ravnopravnih naroda.
Sujetan, tašt, dalekovid
Tito je bio šarmantan, piše Ćalić, “svojom neposrednošću osvajao je ljude sasvim različitog socijalnog porijekla i društvenog položaja”.
Kao komunista se razišao sa sovjetskim diktatorom Staljinom kojem nije htio da se povinuje. Osnovao je Pokret nesvrstanih zemalja koji je u vrijeme Hladnog rata tražio “treći put”, između atomskih supersila Sjedinjenih Američkih Država i Sovjetskog Saveza.
A zapadna Savezna Republika Njemačka (BRD) mu je bila bliža od istočne, Njemačke Demokratske Republike (DDR).
Njemački kancelari Vili Brant i Helmut Šmit stekli su povjerenje u njega – oni su u Titu vidjeli važnog partnera za njihovu novu politiku popuštanja odnosa sa Istokom. Kako bi podrobnije razjasnila te odnose, autorka je veoma detaljno istražila dokumenta u političkoj arhivi njemačkog Ministarstva spoljnih poslova.
U knjizi se dosta prostora posvećuje i Titovoj ličnoj sujeti, bombastičnim inscenacijama koje je volio, njegovoj sklonosti ka luksuzu i glamuru, kao i kultu ličnosti koji je izgradio.
Vrijeme ga je pregazilo
Kada je Tito umro, tuga i pogođenost ljudi bili su stvarni i iskreni. Ali ono do čega mu je najviše bilo stalo, Jugoslavija, nadživjelo ga je samo deset godina.
Tu Čalić ipak ostaje na površini kada kratko zaključuje: “Kada su Slovenija i Hrvatska 25. juna 1991. unilateralno proglasile nezavisnost, Jugoslavija je potonula u krvavi građanski rat. Time je Titovo životno djelo propalo.”
Jer nisu proglašenja nezavisnosti sjevernih jugoslovenskih republika bila kriva za kraj Jugoslavije nakon Tita. Kako na jednom drugom mjestu autorica tačno konstatuje, Tito je bio prosvijećen, očinski dobar, takoreći monarhistički komunista.
I kao takav je još za života bio zastario, nije više bio u duhu vremena. Demokratizacija koja bi nadilazila sistem federalizirane jednopartijske represivne tolerancije, njemu je naprosto bila nezamisliva.
Na prvim slobodnim izborima 1989/90. svuda su vlast preuzeli nacionalisti. Titovo nasleđe je propalo.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
