Politika i muzika: Kada pjesme postanu nepodobne

S vremena na vrijeme pojavi se vijest da je određena osoba nepoželjna u nekoj zemlji, instituciji ili kafani - a isto to se može dogoditi i pjesmi.

Od Lili Marlen, preko Tamo daleko do Diktatore - na udaru se može naći bilo koji muzičar.

Pjesme se zabranjuju ili cenzurišu iz različitih razloga, ali najčešće zbog politike.

Pada vlada, pada prijava

Pjesme se zabranjuju ili cenzurišu iz različitih razloga, ali najčešće zbog politike/BBC

Branislav Lečić u filmu Profesionalac naručuje Bajagi pjesmu Pada vlada, na šta mu ovaj odgovara da “za pada vlada, pada glava”.

Advokatica iz Šapca Vera Palinkaš tvrdi da je zbog ove pjesme protiv nje podneta disciplinska prijava Advokatskoj komori Šapca.

Ona kaže da je prijavljena jer je naručila ovu pjesmu u jednom šabačkom restoranu, gdje je za razliku od Bajage u Profesionalcu, vođa orkestra odbio da je otpjeva.

Vladan Mijailović, predsjednik Advokatske komore Šapca, kaže za BBC na srpskom da je prijavu podnio upravni odbor komore, ali da još uvijek nije vođen disciplinski postupak.

U prijavi se navodi da se u vrijeme svečanog ručka poslije održane skupštine komore, Palinkaš “nepristojno ponašala kršeći na taj način ugled advokature, tako što je krajnje pogrdno i nevaspitano se obratila muzičaru.”

Zabava se održala početkom novembra prošle godine, poslije skupštine Advokatske komore Šapca.

Dok Palinkaš tvrdi da je prijava podnesena zbog politike, Mijailović kaže da komora nije politička organizacija i da su se advokati žalili samo zbog njenog ponašanja.

Otkaz ekspres

U prvom dijelu filma Balkan Ekspres narodni pjevač Toma Zdravković dobija batine jer je odbio da nacistima otpeva pjesmu Lili Marlen.

Ista pjesma je početkom decembra 2016. godine dovela do toga da Marko Orelj, kuvar u jednom beogradskom restoranu, dobije otkaz.

“Dok sam pripremao hranu, čuo sam iz restoranskog dela kako odjekuju taktovi pesme koju su na usnama imali fašistički vojnici kada su počinili najveće zločine u istoriji čovečanstva”, rekao je Orelj za Večernje novosti.

On je potom došao u restoran i “rekao muzičarima da odlože instrumente i prekinu sa svirkom” pjesme koju su naručili gosti iz Njemačke.

Pozvao je i menadžera restorana da se požali, na šta mu je on odgovorio “da može da ide kući”.

Menadžer Dragan Nedeljković, potvrdio je da je Orelj dobio otkaz, ali i dodao da nije bio svjestan značenja ove pjesme.

“Počeo je glasno da viče kako ta pesma ne sme da se svira. On nije na posao primljen da bude muzički urednik, već kuvar”, rekao je Nedeljković

Tekst za pjesmu je napisan tokom Prvog svjetskog rata, a prvi put ju je uoči Drugog svjetskog rata izvela njemačka pjevačica Lale Andersen.

Pjesma govori o “vojniku koji čezne za djevojkom pod fenjerom”.

Sve radio stanice u okupiranom Beogradu su je puštale u isto vrijeme - u 21.55, a u prestonicu Jugoslavije je stigla iz Beča, preko oficira koji je upravljao Radio Beogradom.

“Lili Marlen jeste pjesma koju su pevali vojnici njemačkog Vermahta. To jeste pjesma koja je zapravo simbolizovala njemačku okupacionu vlast. To jesu simboli nacizma, njihovog trijumfalizma u zemljama koje su okupirali i u kojima su vladali”, izjavila je istoričarka Branka Prpa za Radio Slobodna Evropa.

Domaći nacionalizam u susedstvu

Pjesma Sviće zora rep sastava Beogradski sindikat postala je nezvanična himna litija koje se u Crnoj Gori održavaju od 31. decembra 2019, kao odraz negodovanja Srpske pravoslavne crkve i građana zbog usvajanja Zakona o slobodi vjeroispovijesti.

Krajem februara Mitropolija crnogorsko-primorska u Podgorici je pozvala Beogradski sindikat da nastupi na jednoj od litija.

Ipak, članovi benda tvrde da im je bio zabranjen ulazak u Crnu Goru. Oni kažu da su neki članovi vraćeni sa graničnog prelaza, a da je jedan član deportovan sa aerodroma u Podgorici.

Pjesme su i ranije bile razlog za pokretanje pravnih postupaka i reakciju nadležnih u Crnoj Gori.

Vlado Georgiev je nastupio na koncertu u Herceg Novom povodom “800 godina samostalnosti SPC i 630 godina Kosovske bitke” u avgustu 2019. godine. Jedna od otpevanih pjesama bila je srpska tradicionalna pesma iz Prvog svjetskog rata Tamo daleko.

Ministarstvo kulture Crne Gore tada je najavilo podnošenje krivične prijave protiv organizatora događaja zbog, kako su naveli, “negiranja crnogorskog identiteta”.

Nečujne i nevidljive pjesme

Umjetnici katkad pjesmom znaju da izraze sopstveno mišljenje i upute društvenu ili političku kritiku.

Članovi beogradske pank rok grupe Dža ili Bu vjeruju da su im pojedini nastupi otkazivani zbog pjesme Diktatore.

“U Studentskom gradu, na dan koncerta nam je rečeno da ne smemo da pevamo tu pesmu. Pošto mi nismo pristali, koncert je otkazan”, izjavio je menadžer grupe Dejan Milojević za Danas u martu 2017. godine.

Pjesma je inače nastala godinu dana ranije, poslije hapšenja pjevača grupe Nebojše Simeunovića Sabljara “pod optužbom za visoko tehnološki kriminal i ugrožavanja bezbednosti” tadašnjeg premijera, a današnjeg predsjednika Srbije Aleksandra Vučića.

Kako je bilo u Jugoslaviji?

U socijalističkoj Jugoslaviji je rokenrol muzika bila i te kako popularna.

Ipak, državne institucije kontrolisale su sadržaj.

Na prvom albumu riječke pank grupe Paraf našla se Narodna pjesma i stih “ni jedne nema bolje od naše policije”.

“Mi smo sami prije snimanja skinuli problematične dijelove tekstova, jer ako ne promjenimo to, nećemo ga objaviti. Mada nismo nešto preterano ni menjali i suštinu smo zadržali”, rekao je ranije Valter Kocijančić, pjevač Parafa u intervjuu za BBC na srpskom.

Na talasu skrivene provokacije jahali su beogradski Idoli i 1981. godine objavili numeru Maljčiki. Ambasada Sovjetskog Saveza je reagovala i poslala protestu notu televizijskim i radio stanicama u Jugoslaviji koje su puštale pjesmu.

Černobiljska katastrofa je inspirisala grupa Griva da snimi pjesmu Kaljinka sa Alenom Islamovićem. Plan je bio da se snimi i spot, ali je bend odustao zbog “spoljnih pritisaka”, kako je rekao pjevač ovog benda Zlatko Karavla.

Da pjesma može dovesti do velikih neprilika, govori i primjer pulskih KUD Idijota. Oni su na festivalu “Živjeti na Mediteranu” u italijanskom gradu Ređo Kalabrija iz 1987. godine predstavljali Jugoslaviju.

Na poziv italijanske publike, izašli su na bis i svirali italijansku radničku pjesmu Bandiera Rossa.

To je isprovociralo jednog italijanskog policajaca - karabinjera koji se popeo na binu i prekinuo nastup. Nastala je opšta tuča u publici, a organizatori su se kasnije izvinili grupi i cio incident označili kao “samostalni potez pojedinca”.

Ovaj događaj je opisao basista benda Nenad Marjanović u biografiji “Život s idi(j)otima”.

Krajem osamdesetih Rambo Amadeus je sa Borom Đorđevićem iz Riblje Čorbe snimio pjesmu Amerika i Engleska. Njen prvobitni naziv bio je Kataklizma komunizma, ali prema Rambovim riječima “PGP to nije htio objaviti”.

Danas u refrenu pjesme pjeva o “kataklizmi kapitalizma” i za nju kaže “da je vizionarska i samim tim podložna cenzuri”.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.