Kako su bijelci drugi put ubili Vinetua

Odluka je uslijedila nakon optužbi za rasizam i kulturno prisvajanje od ljevičarskih aktivista, na internetu poznatih pod imenom “kultura otkazivanja”, koji se putem “Tvitera” i “Tik-toka” navodno obračunavaju sa rasizmom, mizoginijom, seksizmom, homofobijom po njihovom, prilično subjektivnom mišljenju, te zaostalim i konzervativnim pogledima na svijet i društvo.

Tako se Vinetu, indijanski junak iz knjiga slavnog njemačkog pisca Karla Maja, našao u “zloglasnom” društvu Maze i Lunje, Damba, Pepe La Fuja, čiča Tome, Robinzona Krusoa, Šekspirovih likova i brojnih drugih junaka kulture, koji nisu “podobni” po ideološkim mjerilima predvodnika “otkazivanja”. I ako ne primjećujete logiku ili dosljednost u njihovim metama, niste pogriješili, prosto rečeno - nema je.

I nema veze da li su njihove mete likovi iz “Mletačkog trgovca”, pozorišne drame iz 17. vijeka ili “Diznijevih” animiranih filmova iz 20. vijeka, dovoljno je da se ne uklapaju u idealističke nazore nove internet inkvizicije i biće izloženi napadima, otkazani i protjerani u zaborav po tragikomičnoj logici internet ljevice “ako se nešto ne pominje, to se nije ni desilo”.

Kultura bez kulture

Zašto se apački poglavica Vinetu, fiktivna figura iz romana pisca Karla Maja (1842 – 1912), koji se smatra prvim njemačkim bestseler autorom, našao na njihovoj meti. Navodno, zbog promovisanja rasnih stereotipa, promocije bjelačke superiornosti, vrijeđanja domorodačke kulture i nepoštovanja tragedije američkih domorodaca. Činjenica, da je u pitanju fiktivni lik izmišljen od strane čovjeka iz 19. vijeka, koji za života nikad nije vidio pravog Indijanca, njih ne zanima, jer su jedina prava istina i jedina prava načela ona koja promovišu pripadnici “otkazivanja”. Sami romani prodati su u stotinama miliona primjeraka širom svijeta i prevedeni na 40 jezika, a pisani su na klasičnim tradicijama avanturističkog romana 19. vijeka o plemenitim divljacima i sudaru njihovog načina života sa bijelom evropskom kulturom i odraz su svog vremena, sa svim manama i vrlinama. Njegove priče fokusirane su na prijateljstvo između njemačkog imigranta u SAD-u Olda Šeterhenda i vođe Apača i njegovog brata po krvi Vinetua. Romani su bili popularni u Njemačkoj, da su se i nacisti suzdržali od zabrane, iako njihovim rasnim idealima nije odgovarao sadržaj romana zbog slavljenja vrlina “nižih” rasa i njihovog prijateljstva sa arijevcima.

Slava romana dodatno je proširena kada je između 1962. i 1968. godine snimljeno 11 filmova jugoslovensko-njemačke produkcije o Vinetuu. Nama dodatno značajnim, jer su snimljeni na prostoru bivše Jugoslavije, tačnije u Hrvatskoj i BiH u regionu Like i Dinare, na lokacijama Starigrada, Nacionalnog parka Paklenica, kanjona rijeke Zrmanje, planine Šator i djelom kod Plitvičkih jezera, uz značajno učešće domaćih filmadžija i statista. Uslijedili su i televizijske i strip adaptacije, a originalni filmovi su često izlazili na VHS i DVD diskovima uz ogromnu popularnost kod evropske publike, ali čak i kod američkih filmadžija poput Kventina Tarantina.

Ipak,  izlazak pomenutog filma o mladim danima Vinetua, snimljenog povodom 110 godina od smrti Karla Maja, dočekan je sistematskim napadima uz žestoku raspravu na društvenim mrežama tokom koje su autori knjiga i filmova optuženi za promovisanje rasističkih stereotipa koji potiču iz doba kolonijalizma. Sa druge strane protivnici ukidanja tražili su da se  knjige vrate, insistirajući na tome da je ova histerija odgovorna za spaljivanje heroja djetinjstva brojnih generacija na lomači. 

Hrvatski književni kritičar i profesor Filozofskog fakulteta u Rijeci Nikola Petković u svom eseju na temu “kulture otkazivanja” na portalu “Ideje.hr.” bio je oštar tvrdeći da u slučaju ovog pokreta nema mjesta riječi kultura.

- To je čisti kretenizam neobrazovanih i frustriranih koji su se okupili ne bi li u ličnom dizajniranom retrovizoru prekrajali istoriju, u ovom slučaju književnost, i to trivijalnu s kojom je velika većina nas rasla - napisao je Petković.

Slično mišljenje ima direktor izdavačke kuće “Begler” Bernard Šmit koja izdaje romane Karla Maja i koja je sarađivala sa produkcijom “Ravensburger” na filmu.

- Tokom proteklih 130 godina, Maj je više puta bio meta lažnih optužbi. Na kraju Njemačkog carstva, optužen je da je previše pacifistički  i internacionalistički nastrojen. Danas je optužen da je kolonijalista i rasista. To je čista besmislica - rekao je Šmit.

I ovo je definitivno tačno, jer čitanje “Vinetua” neće nekoga  načiniti rasistom, kao ni gledanje “Mletačkog trgovca” antisemitom.

Pokret bez kontrole

Možda je ideja koja je stajala iza “kulture otkazivanja” imala dobre namjere,  ali odsustvo spremnosti na kompromis i dogovor sa zdravim razumom, pretvorilo je posljednjih godina njene promotere u neku vrstu nove inkvizicije, koja prvo “spaljuje” optužene, a potom im utvrđuje krivicu.

Kako je to lijepo primijetio Nik Kejv u razgovoru sa obožavaocima na svojoj veb stranici, kultura otkazivanja je postala antiteza opraštanju.

- Politička korektnost postala je najnesrećnija religija na svijetu. Ono što je nekada bio pokušaj da se naša društva nanovo osmisle, da bi bila pravednija, sada sadrži sve najgore od onoga što religije imaju da ponude i ništa od njihove ljepote. Imaju samo moralnu rigidnost i samouvjerenost sa koje je ošišana čak i mogućnost iskupljenja - objasnio je Kejv dodajući da odbijanje “kulture otkazivanja” da se suoči sa neprijatnim idejama guši kreativnu srž društva.

I ne treba biti veliki teoretičar kulture da bi bilo shvaćeno da je Kejv u pravu. Sama ideja da se društvenim aršinama 21. vijeka mjeri kulturna prošlost ljudske civilizacije vodi svijet u beskonačni pohod, koji se neminovno završava u Bibliji i Homerovim epovima, otkazivanjem likova koji čine temelj evropske kulture, kako bi se prošlost ponovo ispisala po mjeri predvodnika otkazivanja.

I ako vas sve to podsjeća na prekrajanje istorije iz Orvelovog romana “1984”, niste pogriješili. Nesrećni Vinetu je samo kolateralna šteta internet moralista koji žele oprati svoju prljavu savjest i napisati istoriju na njima prihvatljiv način. Činjenica da Apač po drugi put gine od ruke istih ubica, dovoljno govori koliko je istina važna lekcija ako se već dotičete prošlosti, sakriveni u anonimnosti društvenih mreža.

Srpski apač

Zanimljiva je i srpska veza sa svijetom junaka Karla Maja putem čuvenog Gojka Mitića, glumca i kaskadera iz Leskovca, koji je imao male uloge u adaptacijama Karla Maja “Old Šetrhend” i “Vinetu 2”.

Pomenute adaptacije bili su hitovi zapadnonjemačke kinematografije, a istočnonjemačka “Defa” je takođe željela da namami publiku u bioskope žanrovskim filmovima. Mitić je angažovan kao glavni glumac za istočnonjemački film “Sinovi Velike medvjedice”. Sa oko devet miliona gledalaca film je bio jedna od komercijalno najuspješnijih produkcija u istoriji filma DDR-a. To je bio početak njegove filmske karijere. Sve do 1975. snimao je svake godine po jedan film o Indijancima, a u njemačkoj seriji “Jedan novi svijet”, iz 2016. godine glumio je Vinetuovog oca.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.