Kako je izgrađena druga srpska pravoslavna crkva u Africi

Visoka crkva sa pravoslavnim krstom na vrhu ne bi bila neobičan prizor na Balkanu, ali na jugu Afrike, ona je pravi “bijeli džin” među onižim građevinama koje dominiraju arhitekturom Gaboronea, glavnog grada Bocvane.

Crkvu Svetog Save - jedinu pravoslavnu crkvu u toj zemlji i drugu na afričkom kontinentu - od 2015. godine gradi srpska dijaspora.

Tačnije, grade je Srbi koji su se tu doseli mahom tokom ratova 1990-ih, zahvaljujući liberalnom viznom režimu u godinama kada su mnoge granice bile zatvorene za Jugoslovene.

“Sada imamo parče Srbije “u Africi””, kaže ktitor crkve i preduzetnik Milivoje Nikolić.

Za sve brojniju srpsku dijasporu u Bocvani koju, prema Nikolićevim riječima, čini tridesetak porodica, izgradnja pravoslavnog hrama predstavlja istorijski trenutak, a za one mlađe koji su tamo rođeni i odrastaju - duhovnu i kulturološku vezu sa maticom.

Život u parohiji

U jednom od elitnijih dijelova Gaboronea, na crvenkastoj zemlji i među onižim afričkim rastinjem, uzdiže se crkva Svetog Save.

Osveštao ju je patrijarh Irinej 2018. godine, tokom prve posjete jednog poglavara srpske crkve Africi.

“Ušli smo u to iz želje da našoj djeci, koja su odrasla u Bocvani i nemaju mnogo dodira sa Srbijom, ostavimo nešto što će im pomoći u riješavanju pitanja svog identiteta - ko su i šta su”, kaže Nikolić.

Srpska zajednica u Bocvani uglavnom živi i radi u glavnom gradu, a od 2011. godine okuplja ih Srpsko društvo.

“Mala smo zajednica i funkcionišemo kao porodica”, kaže Ana Pribil, rođena Beograđanka, koja u Africi živi posljednjih 12 godina.

Njen suprug Vladimir se u Bocvanu doselio sa porodicom kao dječak, početkom devedesetih.

“Svake nedjelje se okupljamo - ranije u prostorijama Srpskog društva, danas u crkvi - imamo srpsku školicu za djecu, družimo se vikendima uz gibanicu i štrudlu”, kaže on.

Ideja o izgradnji crkve postoji od 2000-ih, navodi Pribil, ali za tako nešto sve do prije nekoliko godina “nije bilo uslova”.

A onda je porodica Nikolić Srpskom društvu ustupila plac za izgradnju hrama.

Uz podršku Vlade Bocvane, kao i pomoći prijatelja iz Srbije, Grčke, Kine, Afrike i Amerike, crkva je građena tokom posljednjih šest godina.

Građevina je završena, ali tek predstoje radovi na ukrašavanju unutrašnjosti hrama.

Svemu tome, objasnio je Nikolić za dokumentarni serijal Radio televizije Srbije iz 2018. godine, prethodile su decenije rada i truda.

Od prvih srpskih porodica koje su u Afriku stigle krajem 1960-ih, pa sve do onih koji su se 1990-ih i kasnije doseljavali u Bocvanu, u ovoj zemlji danas, prema njegovim riječima, živi “oko 150 Srba i njihovih potomaka”.

Među njima ima arhitekata, građevinara, medicinskih tehničara ili preduzetnika, poput Nikolića, koji se bavi pogrebnim uslugama.

Bocvana je nekadašnji britanski protektorat, a nezavisnost je proglasila u septembru 1966. godine.

Već 1970. godine uspostavljeni su diplomatski odnosi sa Jugoslavijom, a jedan od znakova dobrih odnosa bio je što su Jugosloveni bez vize mogli da putuju u ovu afričku zemlju.

Prema podacima enciklopedije Britanika, dominantna religija u Bocvani je hrišćanstvo, ali ono nije ni pravoslavno ni katoličko, već se radi o vjerskim sektama koje su proizišle iz hrišćanstva i u kojima se praktikuju lokalni običaji.

Poslije hrišćanske, najveće vjerske zajednice su muslimanska i budistička.

Ana Pribil kaže da vjera u svakodnevnom životu igra veliku ulogu.

“Afrikanci svake nedjelje odlaze u crkvu, imaju svečanu odjeću posebno za tu priliku i jako su ponosni na tu tradiciju”, objašnjava.

Svi su dobrodošli

Od kada je srpska crkva otvorila vrata, u nju dolaze i drugi pravoslavni vjernici.

“Najviše dolaze Grci i Rusi koji žive u Bocvani, ali ima i mnogih drugih”, navodi Vladimir Pribil.

Zajednica se proširila i kroz prijem novih vjernika - pojedini Afrikanci odlučili su da postanu pravoslavci.

Anastazina Miraž udala se za Srbina u oktobru 2019. godine - pred udaju se pokrstila.

“Razlike nisu velike, jedna od stvari koje sam primjetila jeste da u hrišćanskim crkava u koje dolaze lokalci nije dozvoljen alkohol.

“Takođe se očekuje da se oblačite u garderobu koja prekriva sve, na čemu se u srpskoj crkvi ne insistira”, priča ona.

Dok mješovitih brakova ima, navodi Nikolić, “unutar pravoslavne zajednice najviše je srpskih”.

Ipak, kako dodaje, “djeca iz srpskih i mješovitih brakova imaju jednu vrstu identitetske konfuzije”.

“Odrastajući u Bocvani brzo primjete da ne pripadaju tom dijelu svijeta u potpunosti, ako ništa drugo, onda zbog boje kože, to je veoma očigledno.

“Međutim, odrasli su u Africi, pa na to gledaju kao na svoju kuću i uzimaju najbolje od oba”, kaže.

Čak i njemu, pošto je veći dio života proveo daleko od matice, često je “konfuzno u glavi”.

“Niti si tamo, niti ovde, veoma je komplikovano”, priča Nikolić.

Zbog toga mu je jedan od glavnih motiva da sa porodicom podigne crkvu bio da “pomogne djeci da se povežu se sa dalekim krajevima na Balkanu iz kojih dolaze njihovi roditelji”.

“Mi se trudimo da kod njih izgradimo osjećaj prema Srbiji, a crkva pomaže u tome”, navodi Nikolić.

Crkva još uvijek nema svog sveštenika, već je periodično posjećuju sveštenici iz Srbije i susjedne Južnoafričke Republike.

Ikonopisac Jovan Skerlić iz Beograda, zadužen je za unutrašnje oslikavanje hrama, koji je zbog radova već putovao u Bocvanu, opisuje dolazak sveštenika kao “pravi praznik”.

“Ljudi čekaju da se vjenčaju, krste, ispovede...

“Ima ljudi koji su rođeni u Bocvani i koji su se iz raznih religija pokrstili u pravoslavlje - to je Božija kuća, svi su pozvani”, kaže Skerlić.

Crkva Svetog Save u Gaborneu drugi je pravoslavni hram u Africi - do skora jedini je u Johanesburgu, u Južnoafričkoj Republici.

Posvećen je Svetom Tomi, a kamen temeljac postavljen je još 1978. godine.

Egzotična arhitektura

“Crkva narušava monotoniju gradskog pejzaža - Gaborone je pun prizemnih građevina, sa izuzetkom nekoliko staklenih zgrada u kojima su uglavnom smještene državne institucije”, kaže Skerlić.

Srpska crkva, sa tornjem i krstom, štrči, jer je među najvišima u gradu, dodaje.

Objašnjava da je sagrađena kao “jednobrodna bazilika sa tornjem, koja najviše liči na crkve kakve su se u Srbiji gradile krajem 19. ili početkom 20. vijeka.

Takva ne bi privlačila pažnju da se nalazi “na Karaburmi ili Mirijevu”, dodaje.

“Ali za afričke prilike je egzotična, pa mještani dolaze pred crkvu da se slikaju”, kaže Skerlić.

Stvari koje možda niste znali o Bocvani:

- Bocvana je jedna od politički najstabilnijih zemalja u Africi - ima najdužu tradiciju višestranačja na kontinentu i nema visoke stope korupcije, a važi i za državu u kojoj se poštuju ljudska prava;

- Najveći je proizvođač dijamanata na svijetu;

- Prosječna plata iznosi 890 evra;

- Ima skoro triput manje stanovnika od Srbije - dom je za nešto više od 2,3 miliona ljudi, ali je takođe jedna od najrijeđe naseljenih zemalja uz Africi, dok na najvećem dijelu teritorije žive divlje životinje, pa je Bocvana popularna destinacija za safari turizam;

- Četiri petine od ukupno dva miliona stanovnika čine Bantu crnci;

- Država je ime dobila po najbrojnijem plemenu - Cvana;

- Prije nekoliko godina, bila je na neslavnom prvom mjestu u svijetu po broju zaraženih HIV-om, za koje su u Bocvani sada dostupni ljekarski tretmani, ali prema podacima UN-a za 2014. godinu, zaraženo je 25 odsto stanovnika uzrasta od 15 do 29 godina., prenosi BBC na srpskom jeziku.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.