Tenzije u Sredozemnom moru: Turska i Grčka se sukobljavaju oko ova dva ostrva

Cijela stvar je zapravo apsurdna. Turska i Grčka su članice NATO-a, alijanse osnovane za odbranu od zajedničkog neprijatelja. I pored toga, dvije susjedne zemlje su često na ivici oružanog sukoba. Koliko se Grci osjećaju ugroženo, vidi se iz njihovih izdataka za odbranu: 3,8% BDP-a, najviše od svih članica NATO-a.

Riječ je o sukobljenim interesima dvije zemlje oko ostrva u istočnom Mediteranu, o granici na moru i – pravu na eksploataciju nafte ili gasa. Turska i Grčka su 1996. godine za dlaku izbjegle da uđu u rat zbog malog, nenaseljenog ostrva zvanog Imija. A 2020. je eskalirao sukob oko grčkih i turskih zahtjeva za kontrolom ovih oblasti. Sljedeće nedjelje bi turski brod trebalo da krene u potragu za prirodnim gasom u spornom regionu, Grci će to vjerovatno shvatiti kao novu provokaciju.

I iznova i iznova SAD, kao vodeća sila NATO-a, često uz pomoć generalnog sekretara Severnoatlantskog saveza, uspijevaju da spriječe otvoreni rat između saveznika. Bivša njemačka kancelarka Angela Merkel je 2020. godine uz podršku Evropske unije imala velike zasluge u procesu pomirenja između dvije strane.

Suverenitet pod znakom pitanja

Sukob se sada ponovo zaoštrava. Ankara dovodi u pitanje suverenitet Grčke nad čitavim nizom ostrva u istočnom Egejskom moru – kao što su Rodos, Lezbos, Samos i Kos – jer je, kako tvrde Turci, Grčka prekršila međunarodne sporazume tako što je tamo stacionirala vojne snage. Redovnim letovima turskih borbenih aviona iznad grčkih ostrva, Ankara gotovo svakodnevno pokazuje svoje zahteve.

Turska se poziva na Ugovor iz Lozane iz 1923. koji je definisao današnju granicu i koji je Grčkoj dao ostrva Lezbos, Hios, Samos i Ikariju posle grčko-turskog rata, ili na Pariski ugovor iz 1947. kojim je Italija poslije II Svjetskog rata odustala od grupe ostrva Dodekanez u korist Grčke. Ugovori definišu da ova ostrva moraju biti demilitarizovana. Atina opravdava prisustvo svojih trupa na ostrvima osjećanjem ugroženosti čestih manevara turskih vojnih brodova na zapadnoj turskoj obali – odnosno pravom svake države na samoodbranu.

"Vlažni snovi ekstremista?"

Iako je riječ o obračunu sa dugom tradicijom, ovog puta posebno su žestoki verbalni incidenti. Devlet Bahčeli, šef nacionalističke stranke MHP i koalicioni partner predsednika Erdogana i njegove stranke AKP, pozirao je za fotografiju sa mapom koja prikazuje sva ostrva u istočnom Egeju, koja su prikazana kao turska teritorija - uključujući najveće grčko ostrvo Krit.

"Vlažni snovi ekstremista ili zvanična turska politika?", upitao je grčki premijer Kirijakos Micotakis na Tviteru i zatražio zvanično objašnjenje od Ankare. Unutrašnjepolitički razlozi dodatno "motivišu" turske političare. Iduće godine se u Turskoj održavaju predsednički i parlamentarni izbori. Erdogan i AKP strahuju od značajnog gubitka podrške birača, između ostalog i zbog visoke stope inflacije i loše gospodarske situacije. Čarke, kako se smatra, mogle bi odvratiti pažnju od problema kod kuće.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.