Vitinički Kiseljak

Oni se prvi put spominju 1919. u "Glasniku Zemaljskog muzeja BiH", u kom je geolog dr Fridrih Kacer dao kratak geološki prikaz područja, kao i hemijsku analizu vode koju je 1890. uradio Ernest Ludvig. U to vrijeme bila su poznata samo dva izvora. Prvi od njih, "Glavni izvor", kako ga je nazvao Kacer, danas poznat kao izvor broj jedan ili "Andrina voda", nalazi se u podnožju Tutnjevca, na desnoj obali potoka Jasenice, dok se drugi nalazi 380 metara uzvodno, na lijevoj obali.

Osnivanje lječilišta

Najranija kaptiranja izvora vršena su između 1927. i 1935. godine, dok je u narednom periodu (1935–1946) kaptirano još sedam izvora. Izvori su dobili brojčana imena, od jedan do devet, po redoslijedu pronalaženja.

Već u to vrijeme bila je rasprostranjena priča o ljekovitosti vode sa izvora. Želeći da iskoristi ovo prirodno bogatstvo, Narodni odbor sreza Zvornik je 11. februara 1954. donio rješenje o osnivanju Lječilišta "Kiseljak", koje je naredne godine preimenovano u "Vitinički Kiseljak". To je bila ustanova sa samostalnim finansiranjem, sa zadatkom da održava i izgrađuje lječilište i eksploatiše ljekovite vode. Da bi se opravdalo postojanje ustanove i ostvarili postavljeni ciljevi, u Opštoj bolnici u Šapcu je tokom šest mjeseci 1957. ispitivana ljekovitost "Vitiničkog kiseljaka" sa izvora broj dva. Utvrđeno je povoljno i blagotvorno djelovanje mineralne vode kod više grupa i vrsta internih oboljenja, kao što su bolest bubrega, gastritis, oboljenje jetre i žučne kese, kao i značajno djelovanje kod liječenja bronhitisa.

Ljekar internista Radmilo Tomić se na licu mjesta uvjerio u ljekovitost vode i o tome izradio opširan stručni rad. Nakon toga je šabačka opšta bolnica preporučila da se "Vitinički kiseljak" proglasi banjskim lječilištem. Iskustva posjetilaca kažu da i drugi izvori imaju ljekovita svojstva. Tako izvor broj četiri zvani "Djevica", i izvor broj pet "Bubrežna voda" pomažu u izbacivanju bubrežnog kamenca i pijeska. Izvor broj šest pomaže kod srčanih oboljenja, sedmi izvor kod očnih bolesti, osmi kod oboljenja probavnih organa, a deveti kod kožnih oboljenja i reumatizma. Izvori jedan i tri osvježavaju organizam i poboljšavaju apetit.

Ispitivanje izvora

Da bi ovi potencijali bili bolje iskorišćeni, angažovan je tuzlanski Zavod za unapređenje privrede, koji je 1961. izradio Investicioni program za eksploataciju kisele vode u Kiseljaku. Program je obuhvatao istražne radove, te analize sirovinske baze, tržišta, lokacije i sredstava potrebnih za izgradnju banje i pogona za eksploataciju. Velika pažnja posvećenja je ispitivanju svih devet izvora. Za svaki izvor dati su prijedlozi i mišljenja o poboljšanju izdašnosti i kvaliteta vode. Izvršene hemijske analize vode su pokazale da je voda sa izvora jedan bistra i kiselog ukusa i da sadrži kalijum, natrijum, magnezijum, kalcijum i hloride, dok voda sa izvora dva, skoro bistra i kiselog ukusa, sadrži ugljenu kiselinu, hloride, hidrokarbonate, kalcijum, magnezijum, natrijum i kalijum. Sličan ili isti hemijski sastav imaju i svi ostali izvori.

Prema podacima uprave lječilišta, broj posjetilaca u periodu između 1954. i 1960. se kreće od 2.500 do 5.500. Broj posjeta varira u zavisnosti od vremenskih prilika. Analizom tržišta predviđeno je da se mineralna voda prodaje neposredno pacijentima, kao i u trgovinskim i ugostiteljskim objektima u Zvorniku, Bijeljini, Brčkom, Tuzli, Šapcu i Loznici. Čak je i uprava hotela "Moskva" iz Beograda bila zainteresovana da joj se svaki drugi dan isporučuje dvije hiljade litara vode. Analiza tržišta pokazala je da bi godišnji kapacitet proizvodnje trebalo da iznosi dva miliona litara. Zbog nedostatka sredstava projekat je ostao mrtvo slovo na papiru, a poslovanje lječilišta svelo se na naplatu boravišne takse i povremeno uređivanje prostora oko izvora. Turisti, koji su pretežno dolazili iz Podrinja, Semberije, Srema i Mačve, nisu imali nikakve uslove za duži boravak. Zvornička opština je 28. novembra 1962. pokrenula postupak redovne likvidacije "Vitiničkog kiseljaka".

Nalazište u Kozluku

Kada je 1972. okončano istraživanje i pronađen bogat izvor mineralne vode u Kozluku, zauvijek je odbačena ideja o izgradnji pogona za eksploataciju u Kiseljaku. Razlog tome je što se Kozluk nalazi na glavnoj putnoj komunikaciji Zvornik – Bijeljina, što njegov izvor čini mnogo pristupačnijim. Sve to je prevagnulo u korist izgradnje danas poznate "Vitinke", koja je 1974. puštena u rad.

Dragocjena voda Kiseljaka je i dalje tekla u nepovrat, prirodna bogatstva ostajala su neiskorišćena, a turisti prepušteni sami sebi. Mogli su da borave samo u iznajmljenim privatnim kućama, dok su se za hranu sami snalazili. Nije bilo nijednog društvenog objekta koji bi im bio na raspolaganju.

Tek sedamdesetih godina tuzlanski rudnik "Bukinje" podigao je tu svoje sindikalno odmaralište, čije su usluge mogle da koriste i treća lica. Korak dalje učinjen je 1989. potpisivanjem Sporazuma o udruživanju sredstava za izgradnju Turističko-rekreacionog centra "Majevica". Budući centar je koncipiran kao objekat zdravog turizma, namijenjen liječenju, rehabilitaciji, odmoru i rekreaciji. Objekat je trebalo da ima 150 ležajeva i razne društvene i sportske sadržaje.

Za izgradnju centra sredstva su udružili svi značajniji privredni subjekti iz Zvornika, Tuzle i Loznice, kao i udruženja penzionera, invalida rada i invalida rata. Započelo se i sa izgradnjom objekata, ali su zbog nedostatka novca radovi postepeno usporavani, da bi konačno stali početkom 1992.

Poslije toga su brigu o izvorima uglavnom vodili sami mještani. Što se tiče opštine Zvornik, postoje planovi revitalizacije "Kiseljaka" i podsticanja razvoja banjskog turizma. Turistička organizacija zvorničke opštine planira da ove godine postavi turističku signalizaciju i izradi mape ljekovitih izvora. Tako i dalje živi nada da će lječilište u Kiseljaku postati banja i zasijati u svom punom sjaju.

Dajana Peško, arhivista Arhiv Republike Srpske Zvornik

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.