28 godina od donošenja jednog od najvažnijih konstitutivnih akata: Prvim Ustavom definisan politički okvir Srpske

Prvi Ustav donesen je 28. februara 1992. pod imenom Ustav Srpske Republike BiH i bio je temelj pravne moći, sigurnosti, legaliteta i legitimiteta Republike Srpske. Ovim aktom definisan je politički okvir Republike Srpske i funkcionisanje njenih demokratskih institucija, te stvoren temelj na kojem Srpska i danas počiva.

- Donošenje prvog Ustava Republike Srpske bio je odgovor na potpuno nezakonitu, protivpravnu i sumanutu secesiju BiH od bivše Jugoslavije koji su pokušali da izvrše pripadnici hrvatskog i muslimanskog naroda i najvažniji je događaj za srpski narod sa lijeve obale Drine u 20. vijeku - izjavio je pravni ekspert i jedan od tvoraca ovog ustava Radomir Lukić.

Napominje da srpskom narodu tada nije ostalo ništa drugo nego da se samoorganizuje i zaštiti svoja prava na identitet, vlastito postojanje i političko odlučivanje da svoju sudbinu ne prepusti u ruke muslimanima i Hrvatima.

Prema njegovim riječima, drugi izvor ovog ustava u to vrijeme nije postojao jer je Ustav, sa Deklaracijom o proglašenju Republike srpskog naroda BiH, htio da spriječi to prerano, potpuno neutemeljeno, diletantsko priznavanje BiH za samostalnu i nezavisnu državu.
- Ustav je u najvećem dijelu izdržao probu svog vremena. Prvo je bio napravljen da spriječi secesiju, potom da služi kao Ustav jedne jednice u BiH, naposljetku je tri godine funkcionisao kao Ustav samostalne države, a načela na kojima je on zasnovan doživjele su svoju verifikaciju - istakao je Lukić.

Ustav je, podsjetio je on, imao svoju sudbinu koja je nešto modifikovana potpisivanjem Opšteg okvirnog sporazuma o miru za BiH kada je postao ustav jedne federalne jedinice i morao je u nekim svojim elementima da bude usklađen sa njim, kao na primjer da bude eleminisana odredba da je Republika Srpska dio SR Jugoslavije.
- Ustav Republike Srpske je ispunio svoju istorijsku misiju i srpski narod je našao za sebe svoju sigurnu i jedinu dobru kuću, a to je Republika Srpska jer Srba u FBiH nema ili ih ima samo u mikrotragovima, Srba u Hrvatskoj takođe nema ili ih ima u mikrotragovima. Srba ima samo u Republici Srpskoj gdje mogu mirno i spokojno da žive - konstatovao je Lukić.

On kaže da je, s obzirom na potonju situaciju u BiH, rano govoriti o daljem razvoju događaja i promjeni Ustava Republike Srpske, napominjući da zastupa tezu da nema nikakvih posebnih razloga da se mijenjaju načela na kojima je zasnovan ovaj ustav.

- Šta će da bude sa BiH, pa odatle šta će da bude sa Ustavom Republike Srpske, za sada je rano govoriti jer to ne zavisi samo od Srba, nego i od ponašanja druga dva konstitutivna naroda, ali i pripadnika brojnih nacionalnih, etničkih, vjerskih manjina koji žive u BiH - naveo je profesor Pravnog fakulteta u Palama.

Lukić je istakao da je ponosan i zahvalan istoriji što mu je omogućila da učestvuje u pisanju Ustava Republike Srpske.
- Pokojni akademik Gašo Mijanović i ja krajnji smo redaktori i zapravo istinski pravi pisci tog ustava. Srećan sam da sam mogao na taj način da učestvujem u tom velikom činu za srpski narod na lijevoj obali Drini", naglasio je Lukić.

Krajišnik: Brana unitarnoj BiH

Prvi predsjednik Narodne skupštine Republike Srpske Momčilo Krajišnik podsjeća da je prvi Ustav Republike Srpske usvojen poslije poluuspješne konferencije u Lisabonu 1992. godine i da je on brana unitarnoj BiH.

- To su bili počeci principa koji su poslije nazvani "Kutiljerov plan", kada su tri strane napravile preliminarni sporazum. Ustav Republike Srpske nastao je nakon što je muslimanska strana odustala od "Kutiljerovog plana" koji je predviđao da se BiH transformiše u uniju tri republike - srpsku, muslimansku i hrvatsku - naglasio je Krajišnik, koji je predsjednik Asocijacije "Stvaraoci Republike Srpske". Napominje da je prvi Ustav Republike Srpske jednoglasno usvojila Skupština srpskog naroda u BiH 28. februara 1992, koja je ranije, 9. januara, donijela Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda BiH.

- Ustav je tada donesen po uzoru na najsavremenije evropske ustave. Osnovna podloga je bio Ustav Srbije, odnosno, tadašnje Savezne Republike Jugoslavije - precizirao je Krajišnik, te napomenuo da je najviše izmjena Ustav doživio, uglavnom, nasilnim putem.

On je ocijenio da je svaka promjena u Ustavu BiH njegovo skrnavljenje, politička provokacija i želja da se napravi unitarna BiH, što neminovno vodi u rat.

- To je nešto što je mimo Dejtonskog mirovnog sporazuma, pokušaj da se napravi jedna unitarna BiH, a znamo da unitarna BiH i sam pokušaj da se ona napravi vodi u rat - ukazao je Krajišnik.

On je napomenuo da je Ustav BiH kompatibilan sa Ustavom Republike Srpske, te da je sve, što je i bilo sporno, usaglašeno kada je počelo sprovođenje Dejtonskog mirovnog sporazuma.

Prvi predsjednik Narodne skupštine Republike Srpske naglasio je da je Ustav jedan od najvažnijih akata Srpske, zbog čega bi trebalo oprezno ući u njegove eventualne izmjene i dogradnju.

- Ukoliko se bude prišlo izmjeni Ustava Republike Srpske, to treba uraditi sa dosta opreza. On ne smije biti revolucionarno mijenjan - ocijenio je Krajišnik.

On smatra da eventualne izmjene Ustava Republike Srpske treba kreirati po specifičnostima srpskog naroda, nikako prema uticajima sa strane.

- Treba napraviti ključ. Opasna je kod nas regionalizacija, jer smo skloni da taj svoj atar pretvorimo u viši stepen organizovanja, čak i do države. Pobornik sam da Republika Srpska treba decentralizovati vlast i zbog policentričnih razloga i zbog toga što u svakom dijelu Srpske treba da bude prisutan dio centralne vlasti - naglasio je Krajišnik.
Kasagić: Ključ za postavljanje temelja Srpske

Poslanik u prvom sazivu Narodne skupštine Republike Srpske Rajko Kasagić rekao je da je usvajanje Ustava Republike Srpske bilo ključ za postavljanje temelja Srpske.

Kasagić je podsjetio da je povod za donošenje ovog pravnog akta bio neustavni referendum bošnjačko-hrvatske strane u BiH.

- Taj referendum raspisan je mimo Ustava tadašnje Jugoslavije jer je referendum o izdvajanju republika iz Jugoslavije mogla raspisati samo Skupština tadašnje zajedničke države", istakao je Kasagić.

Međutim, naveo je on, bošnjačko-hrvatska strana nije se držala odredaba Ustava BiH o zaštiti nacionalnih interesa naroda i rezultat toga je stvaranje Republike Srpske, odnosno donošenje Ustava.
Prema Kasagićevim riječima, Republika Srpska je stvorena u Sarajevu.
- Naziv Demokratska Republika Srpska dobili smo od bivšeg komandanta sektora Sarajevo u okviru Unprofora, kanadskog generala Luisa Mekenzija. Kao član komisije za utvrđivanje naziva Republike Srpske to sam proslijedio Narodnoj skupštini Srpske, koja je zasijedala u Banjaluci - rekao je Kasagić.

On je naveo da je parlament izbacio riječ demokratska i ostalo je Republika Srpska.

- Na sjednici parlamenta u Banjaluci je konačno zaokružen naziv Republika Srpska i kompletna struktura Ustava Srpske - istakao je Kasagić.
On smatra da Ustav Srpske ne treba mijenjati, jer iza njega stoje Rusija i SAD i svi potpisnici Dejtonskog mirovnog sporazuma.

Prema njegovim riječima, problem u BiH nije njena struktura, jer takvih primjera ima desetak u svijetu, već nesaradnja političara i pokušaj da se revidira procenat koji pripada Srpskoj tako što se sada prisvaja dio teritorije koji je bio na državnom nivou u vrijeme bivše Jugoslavije, odnosno poljoprivredna dobra.

Đekanović: Učvršćena državnost Srpske

Poslanik u prvom sazivu Narodne skupštine Republike Srpske Nedeljko Đekanović rekao je da je za srpski narod zapadno od Drine bilo važno usvajanje Ustava Srpske 28. februara 1992. godine jer je tim činom učvršćena njena državnost.

- Istorijski gledano, to je veoma bitna stvar i treba učiniti sve da se Srpska, stvorena krvlju, sačuva - rekao je Đekanović Srni.
On je naveo da od 1992. godine do danas nije došlo do značajnijih promjena Ustava Srpske.

- Treba učiniti sve da se u ovoj fazi, dok se okolnosti ne promijene, Ustav Srpske sačuva u ovoj formi, što garantuje srpskom narodu veliki stepen autonomije i sigurnosti na ovim prostorima - naglasio je Đekanović.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.