Moć Amerike poput kule od karata: Ubrzava li finansijski rat dedolarizaciju

Bio je to njihov najbolji izvozni artikl, ali i najjače oružje u borbi protiv mrskih “neprijatelja” sa istoka. Nijedna druga valuta, čak ni funta iz ere britanske dominacije, ili njemačka marka, nije imala takav globalni značaj kao dolar u drugoj polovini 20. vijeka i prvim decenijama 21. vijeka.

Dolar je ulogu dominantne valute na međunarodnom finansijskom tržištu dobio nakon formiranja bretonvudskog monetarnog sistema 1944. godine, kada su se sastali ministri finansija i guverneri centralnih banaka iz 44 države kako bi uspostavili novi međunarodni monetarni poredak. Tada je uspostavljen i MMF i Svjetska banka.

Takva pozicija dolara prvi put je dovedena u pitanje 1973. godine, kada u Vašingtonu odustaju od fiksnog pariteta dolar-zlato. Tada je izgledalo da američka valuta gubi osnov za dominantnu funkciju u međunarodnoj trgovini. Međutim, SAD su imale rezervni plan. Sa Saudijskom Arabijom, daleko najvećim izvoznikom nafte, dogovaraju se da Rijad svoju glavnu robu, naftu, prodaje isključivo u dolarima.

Zauzvrat, u SAD su ponudili da ovoj državi prodaju najmodernije vojno naoružanje. U to vrijeme Saudijska Arabija je bila daleko najuticajnija država među bliskoistočnim državama bogatim nalazištima nafte pa su njenim stopama pošle i ostale izvoznice crnog zlata. Dolar je dobio novi osnov da ostane rezervna svjetska valuta, što je SAD omogućilo da izgradi svoju finansijsku, ekonomsku i vojnu moć.

Zeleni papir

Tokom narednih decenija SAD nije bilo dovoljno što drugima skupo prodaju zeleni papir na kojem piše dolar, već su i zloupotrebljavali tu svoju povlašćenu poziciju. Dolar je postao ne samo najvažniji izvozni artikl, već i sredstvo za kažnjavanje onih koji im se ne sviđaju iz nekog razloga.

U trenutku kada je Amerika odlučile da dolar pretvori u instrument globalne političke, ekonomske i finansijske borbe protiv “neprijatelja” i zarad sprovođenja nekih svoji geopolitičkih ciljeva, ova valuta je počela polako da gubi svoj karakter globalne rezervne valute. Vidi se to i iz zvaničnih statističkih podataka. Učešće dolara u međunarodnim rezervama na početku ove godine iznosilo je samo 58,8 odsto, što je minimalna “težina” američke valute u ukupnim svjetskim rezervama u proteklih 27 godina. Primjera radi, na vrhuncu svoje moći, 2001. godine, njegovo učešće je bilo preko 71 odsto, a početkom sedamdesetih godina prošlog vijeka čak 85 odsto.

Zapadne sankcije uvedene Rusiji očigledno su ubrzale taj proces dedolarizacije, odnosno “okretanja” od dolara i prelaska na druge valute u finansijskim transakcijama, prijeteći da najjaču svjetsku valutu u međunarodnoj trgovini izbaci iz igre, što bi predstavljalo ozbiljan udarac za dolar i američku moć, koja bi se, kako smatraju mnogi ekonomski analitičari, mogla srušiti poput kule od karata.

Mnoge zemlje su shvatile da dolar sve više služi za manipulaciju vrijednošću njihove ekonomije te da s njim može povećavati ili smanjivati vrijednost neke nacionalne ekonomije, u zavisnosti od toga kakvi su planovi u Vašingtonu.

Kako je istakao u jednoj od svojih posljednjih analiza naučni savjetnik i ekspert za međunarodne finansije, te redovni član Naučnog društva ekonomista Srbije Dejan Jovović, dominantna, pa još i zloupotrebljavana, pozicija dolara odavno se dovodi u pitanje.

Kako je istakao, Evropska unija je formirala svoju valutu evro sa idejom da trgovinu unutar zajednice, ali i znatan dio razmjene sa svijetom izvan, obavlja u svom novcu.

Slične poteze povremeno povlače i Brazil, Južnoafrička Republika, a prije svega Kina. Najmnogoljudnija država je shvatila da nikada neće biti potpuno nezavisna ukoliko ino-trgovinu bude i dalje obavljala u valuti najjače vojne sile, a koju već decenijama uporno sustiže u ekonomskom razvoju.

Mit ili stvarnost

I drugi ekonomski analitičari ocjenjuju da dosadašnji svjetski finansijski sistem neće opstati, navodeći da su se previše iskompromitovali stubovi bretonvudskog monetarnog sistema te da je većina svijeta, onog koji više gleda ka istoku, svjesna te prijetnje i ekonomije izgrađene na temelju od karata.

Mišljenja su da nastupa era regionalnih valuta, jer povjerenje u rezervne valute blijedi te napuštanje dolara i evra više ne izgleda kao fantazija.

Zvanično upozorenje je izdao i Međunarodni monetarni fond (MMF) iz kojeg je poručeno da finansijske sankcije bez presedana uvedene Rusiji “prijete da postepeno umanje dominaciju američkog dolara u svjetskoj trgovini i podstaknu pojavu malih valutnih blokova zasnovanih na trgovini između zasebnih grupa zemalja”.

Ruski predsjednik Vladimir Putin nedavno je poručio da se kurs ka daljoj dedolarizaciji svjetske ekonomije više ne može ignorisati i da se sve ozbiljnije i ubrzanije radi na stvaranju međunarodne rezervne valute na bazi korpe valuta zemalja BRIKS-a. Kako bi ojačao rusku valutu Putin je zato neprijateljskim zemljama već uveo pravilo da naftu i gas plaćaju u rubljama. Tako se u Moskvi sve češće može čuti pitanje “zašto rublja ne bi možda mogla da postane nova rezervna valuta, bar u okviru grupacije BRIKS, jer iza nje su svi prirodni resursi ove zemlje.

Okretanje ploče

Sagovornici “Glasa Srpske” smatraju kako je to ipak u ovom trenutku nerealno, ali upozoravaju i da se radi o nepovratnom procesu koji će na kraju dovesti do nove preraspodjele snaga i moći na globalnom nivou.

Prema riječima profesora na Ekonomskom fakultetu u Beogradu Radovana Kovačevića ovaj proces je otpočeo odavno, ali je u posljednjih nekoliko mjeseci ozbiljno ubrzan.

- U ovom trenutku dolar je i dalje dominantna i ključna valuta za kupovinu sirovina i energenata. To je i dalje glavna rezervna valuta i kada je u pitanju investiranje u hartije od vrednosti. Ali, ne treba zaboraviti pomenuti da je pre otprilike desetak godina u svetu došlo do smanjivanja deviznih rezervi u dolarima. Događaji u Ukrajini, ali i odluke zemalja BRIKS-a čije su članice pored Rusije još i Kina, Brazil, Indija, Južnoafrička Republika, da stanu u kraj dosadašnjoj hegemoniji dolara doveli su do toga da se taj proces dedolarizacije sada polako ubrzava te sve više zemalja koristi druge valute u međunarodnoj trgovini, prije svega energentima. Verujem da će zemlje BRIKS-a i posle smirivanja situacije u Ukrajinu nastaviti s tom praksom, što bi na kraju moglo dovesti do uvođenja nove globalne svetske rezervne valute u međunarodnoj trgovini. Ali to nije nešto što će se brzo desiti, preko noći - kaže Kovačević.

Kako je pojasnio, dolar je ipak nemoguće srušiti preko noći i izbaciti iz svjetskih finansijskih tokova.

- Ovo što se danas u svijetu dešava nije ništa drugo do jedan proces pregrupisavanja globalne moći između SAD i ostatka sveta. I on je mnogi veći nego što se na prvu može videti, a dedolarizacije je samo jedan segment te priče - istakao je Kovačević.

Slično mišljenje dijeli i ekonomski analitičar Ivan Pajović, navodeći kako se dedolarizacija unutar Evroazijske unije može sprovesti jednim potezom. Ukoliko se tome priključe Kina i Indija, a onda i Brazil, Iran i Argentina, pa i Saudijska Arabija, onda stvari po Ameriku postaju mnogo komplikovanije.

Napominje i kako Rusija već jedno izvjesno vrijeme ozbiljno razrađuje planove formiranja nove međunarodne valute koja bi stavila tačku na dosadašnji sistem zasnovan 1944. kada je dolar “proglašen” za vodeću svjetsku valutu.

- Dolar je tada nametnut kao glavno sredstvo plaćanja, ali i kao način izražavanja vrijednosti. Sada smo svedoci jedne vrste regionalne dedolarizacije, što još nije ugrozilo dolar, ali pregovori između Evroazijske unije, odnosno Rusije Kine i Indije da se uvede nova rezervna, mogli bi ozbiljno ugroziti američku moć. Ušlo se u jedan veliki ekonomski i monetarni rat u kojem je teško predvideti pobednika. Sve opcije su i dalje moguće od one da dolar zadrži sadašnju dominaciju, do njegovog neslavnog pada - kaže Pajović.

Dim i vatra

Ukoliko bi Rusija u saradnji sa svojim globalnim partnerima ipak uspjela da ostvari svoj plan, svijet bi, prema mišljenju ovog analitičara, bio pogođen velikim tektonskim poremećajima, jer je globalna ekonomska i finansijska moć Amerike dobrim dijelom u vezi sa dolarom.

- Američke Federalne rezerve godinama štampaju ogromne količine novca koje onda država koristi širom sveta kupujući resurse i uspostavljajući svoju “papirnu moć”. Kada bi ta štamparska mašina FED-a stala sa radom, moć Amerike srušila bi se poput kule od karata - navodi Pajović.

Da je projekat nove rezervne valute moguć govori i primjer evra, koji je uspješno prihvaćen u Evropi, ali u svijetu nije postao punopravna zamjena dolaru, jer globalističke elite u njemu nisu vidjele adekvatnu alternativu.

- Ušlo se u jedan veliki i otvoreni ekonomski i monetarni rat u kom je teško predvideti konačnog pobjednika. Sve opcije su i dalje moguće od one da dolar zadrži sadašnju dominaciju, do njegovog neslavnog pada i kraha - dodao je Pajović.

Amerika se sigurno neće tako lako odreći velike poluge svoje moći, što je do sada sigurno bio dolar. Iako je dosadašnja pozicija dolara u svijetu dobro uzdrmana i poljuljana, te je dovedeno u pitanje i unipolarnost svijeta i hegemonija koja do sada sprovođena, SAD će se svim snagama potruditi da to spriječe.

Treba naglasiti da je američka valuta i dalje dominantno platežno sredstvo u svijetu i u trenutnim okolnostima krah dolara u par godina nije realna opcija.

Treba znati da Kina u hartijama od vrijednosti drži čak 3.000 milijardi američkog duga pa kada drži američke obveznice, njoj je u interesu da Amerika za sada ipak bude “zdrava” i to uredno otplati.

Realnost je i da rublja pa i juan u ovoj fazi ipak u ovom trenutku nisu dovoljno jaki igrači u međunarodnim finansijama.

Ali, što bi rekao naš narod, gdje ima dima, ima i vatre, a i kuće sazdane od papira nikada nisu mogle da opstanu u olujnim i vjetrovitim vremenima, jer iza Amerike ne stoji više ni bogata naftom Saudijska Arabija, ni ostale članice OPEK.-a. Korak unazad polako prave i Turska i Indija, ali i zemlje Latinske Amerike.

Otrežnjenje

Prema riječima ekonomiste Gorana Nikolića, zapadne sankcije usmjerene protiv Rusije, posebno zamrzavanje deviznih rezervi, što ruski zvaničnici opisuju kao krađu, stvaraju podsticaj za druge zemlje da zaobiđu korišćenje američke monete. Kako kaže, SAD i njeni saveznici rizikuju da izazovu reakciju koja bi mogla da potkopa uticaj američke valute i podijeli globalni finansijski sistem u suparničke blokove.

- Rađanje novih monetarnih sistema uvek se dešavalo posle ratova. Za Ameriku je sigurno teška spoznaja da će biti sve teže da uživa u prednosti posedovanja dominantne međunarodne rezervne valute uz istovremeno korišćenje takvog statusa kao geopolitičkog oružja protiv svojih protivnika - kaže Nikolić.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.