Kako je razvlašćivana Republika Srpska od Dejtona do

Međunarodna zajednica u BiH olako koristila ovlašćenja, uključujući i bonska, koja nemaju nikakve veze sa Dejtonskim mirovnim sporazumom, kojim je okončan rat u BiH, ocijenio Vitomir Popović

IAKO su ustavne promjene iz 2001. godine, kojima je uvedena konstitutivnost svih naroda u entitetima, predstavljale najkrupniju izmjenu Dejtonskog mirovnog sporazuma, proces redefinisanja sporazuma, koji je 1995. godine prekinuo višegodišnji krvavi građanski rat u BiH, teče neprestano, od dana njegovog potpisivanja. Mnogi analitičari uvođenje konstitutivnosti smatraju početkom kraja istinske suverenosti Republike Srpske, jer je formiranje multietničkih entiteta bila osnova za aktuelne izmjene entitetskih obilježja, republičkog grba i himne, praznika, kao i sve glasnijih zahtjeva za izmjenu naziva Srpske... Međutim, zahvaljujući stavovima međunarodne zajednice, oličenim u deklaracijama Savjeta za implementaciju mira i kroz aktivnosti dosadašnjih visokih predstavnika - iako se u Dejtonskom sporazumu o tome eksplicitno ne govori - danas postoje centralizovani Uprava za indirektno oporezivanje, Javni radio-televizijski servis, Državna granična služba, potom "ujedinjeni" sportski savezi i brojne druge institucije... Većinu zakona i odluka, bitnih za funkcionisanje BiH, nametnuli su visoki predstavnici, odnosno nisu usvojeni u normalnoj političkoj atmosferi, potrebnoj za funkcionisanje demokratskog parlamenta. Ovakvo stanje, po mišljenju mnogih, više odgovara protektoratu, nego jednom evropskom, demokratskom društvu. Zbog stalnog uslovljavanja ulaska BiH u Evropsku uniju - po provjerenoj taktici štapa i šargarepe - u BiH je sprovedena i reforma odbrane, iako ni u Ustavu BiH, a ni u vojnom aneksu Dejtonskog mirovnog sporazuma ne postoje zajednički organi u oblasti odbrane i bezbjednosti. Da proces razgrađivanja relativne suverenosti Srpske i njenog utapanja u BiH teče od Dejtona do danas, potvrdio je i šef katedre za međunarodno pravo na Pravnom fakultetu u Banjoj Luci i ombudsman BiH, Vitomir Popović. On je za "Glas Srpske" istakao da je Dejtonski sporazum, iako je u formalno-pravnom smislu ostao onakav kakav je bio u momentu potpisivanja, danas suštinski izmijenjen. Međunarodna zajednica, upozorio je Popović, u BiH je olako koristila ovlašćenja - uključujući i bonska - koja nemaju nikakve veze sa sporazumom kojim je okončan rat u BiH. - Savjet za implementaciju mira ne može da mijenja Dejtonski sporazum, a još manje taj sporazum može da se mijenja političkim deklaracijama, kakva je bonska. Dejtonski sporazum je međunarodni ugovor, koji je potpisan između Republike Srpske i Federacije BiH, uz prisustvo SR Jugoslavije, Hrvatske i zemalja-članica Kontakt grupe - istakao je Popović. On je upozorio da bi promjena Dejtonskog sporazuma trebalo da podrazumijeva sprovođenje iste procedure, koja je bila neophodna da bi se do ovog sporazuma i došlo, odnosno postizanje potpunog konsenzusa, prije svega kod onih, na koje se ovaj sporazum odnosi. Nažalost, dodao je ombudsman BiH, mnogi predstavnici međunarodne zajednice su lobirani od strane raznih vladinih i nevladinih organizacija i kada bi "radili u svojim zemljama ono što rade u BiH, bili bi proglašeni neuračunljivim". - Suprotno trendu u savremenom svijetu, čiji razvoj ide u pravcu decentralizacije, u BiH je situacija obrnuta. Na sve moguće načine, pod parolom izgradnje države BiH, pokušava se prenijeti što veći broj ovlašćenja na zajedničke institucije - izjavio je Vitomir Popović. Nažalost, konstatovao je, do suštinskih promjena Dejtonskog sporazuma dolazilo je i uz saglasnost domaćih političara, koji nisu birali sredstva kako bi se zadržali na vladajućim pozicijama. Često su, podvukao je Popović, prihvatali ono što je nametala međunarodna zajednica, iako su duboko bili protiv toga. Međutim, zarad sitnosopstveničkih interesa, potpisivali su dokumente koji od njih i nisu traženi. - Imali smo odluku Ustavnog suda Srpske da vojska ostaje u isključivoj nadležnosti entiteta, jer je to i Ustavom BiH predviđeno. Ali, zahvaljujući tadašnjim predstavnicima javnog i političkog života Srpske, ne samo da se odustalo od Ustava BiH, nego i čak i odluke Ustavnog suda Republike. Više je nego očigledno da su neki prenosili mnogo više ovlašćenja sa Srpske na nivo BiH nego što se to od njih tražilo - zaključio je Vitomir Popović. M. RADETIĆ PRESEDAN Najgrublja kršenja ljudskih prava nastala su u BiH onog trenutka, kada je tadašnji visoki predstavnik, Volfgang Petrič, donio odluku kojom je promijenio ustave Republike Srpske i Federacije BiH, ocijenio je Vitomir Popović. - To je nešto što se može nazvati skandaloznim i što je suprotno svim standardima, koji regulišu oblast zaštite ljudskih prava u međunarodnoj zajednici - istakao je naš sagovornik. Prema Popovićevim tvrdnjama, isključiti jedan narod iz prava da sam odredi odnose kroz ustav je nešto što nije zabilježeno u novijoj istoriji međunarodne zajednice. NAROD SE PITA Govoreći o aktuelnoj vlasti Republike Srpske, Vitomir Popović je rekao "da je očigledno da je premijer Milorad Dodik otišao najdalje kada je u pitanju slušanje naroda". - Promjene Ustava BiH, reforma policije ili obrazovanja moraju da imaju podršku naroda i moraju da odražavaju ono što javno mnjenje misli. To su principi koji važe u svim modernim demokratijama - upozorio je ombudsman BiH.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i X nalogu.