Bojan Arbutina za "Glas": Političke rezolucije ne mogu izbrisati istoriju

Institucionalni pristup našoj stradalničkoj prošlosti je od suštinskog značaja, jer pripadamo narodu koji je preživeo brojna stradanja u proteklom veku, naročito tokom Drugog svetskog rata na prostoru Nezavisne države Hrvatske.

Da naša stradanja ne bi bila zaboravljena, pogrešno tumačena ili omalovažavana, institucije poput Muzeja i Republičkog centra su garant da se prethodno navedeno neće dogoditi.

Prikupljanjem, obradom i čuvanjem arhivske dokumentacije, muzejske građe, fotografija, video-snimaka, svedočanstava i brojnih drugih dokaza o ovim masovnim zločinima nad srpskim narodom čuva se istorijska istina od pokušaja prekrajanja i sećanje od sveprisutnog zaborava.

Kaže to u intervjuu za „Glas Srpske“ vršilac dužnosti direktora Muzeja žrtava genocida u Beogradu Bojan Arbutina.

Upozorava da svjedočimo brojnim procesima prekrajanja istorijskih činjenica ili njihovim tendencioznim tumačenjima, kako na globalnom tako i na lokalnom nivou.

- Uplitanje savremenih političkih tendencija, kreiranje poželjne istorije, manipulacija istorijskim činjenicama, nesuočavanje sa tragičnim periodima i delima iz prošlosti, samo su neki od mehanizama koje savremene države koriste u kreiranju društveno poželjne istorije. Tim stručnjaka Muzeja žrtava genocida prevashodno se bavi izučavanjem stradanja srpskog, jevrejskog i romskog naroda u Drugom svetskom ratu i iz te perspektive nama su u fokusu procesi koji se odvijaju u državama koje su nekada pripadale socijalističkoj Jugoslaviji. Posmatrajući procese u Hrvatskoj i Federaciji BiH jasno se uočavaju tendencije da se genocidno stradanje našeg naroda od strane Nezavisne države Hrvatske svede na masovne zločine, da se logori za decu okarakterišu kao prihvatilišta, da se zločini koje su počinile srpske snage okarakterišu kao „genocidni“ i to su samo neki primeri od brojnih procesa kojima je istorijska istina izložena na milost i nemilost.

GLAS: Ima li taj revizionizam snagu da zaista izbriše/izmijeni istorijske činjenice da je srpski narod u 20. vijeku preživio biblijska stradanja i od naroda koji se spasio biološkog nestanka došao do trenutka kada pokušavaju da od njega naprave „genocidan“ narod? Mogu li, na primjer, političke rezolucije to napraviti?

ARBUTINA: Političke rezolucije nikada neće imati tu snagu da promene ili izbrišu istorijske činjenice. U jednom trenutku i one će postati istorijske činjenice i sa njima će raditi (proučavati, kritikovati, tumačiti) kao i sa ostalim istorijskim izvorima. Tokom čitave istorije ljudske civilizacije postojale su brojne političke rezolucije koje su bile aktuelne u datom istorijskom periodu, međutim, nestankom pojedinih aktera ili promenom geopolitičke situacije te odluke su gubile na snazi i ostavljane su na tumačenje istoričarima. Istoričari, ukoliko se drže osnovih postulata svog zanata, biće osposobljeni da prepoznaju da li su neke političke rezolucije odgovarale istorijskoj istini ili su donesene u datom trenutku motivisane savremenim političkim trendovima.

GLAS: Kakvo je Vaše viđenje Republike Srpske? Da li je ona, kako se zna reći, garant da se Srbima neće ponoviti istorija, naročito Drugog svjetskog rata i stravičnog zločina genocida koji je sprovodila Nezavisna država Hrvatska?

ARBUTINA: Republika Srpska je svojim postojanjem definitivno dokazala da je jedini garant slobode, mira i života za srpski naroda na prostoru Bi H. Iznikla iz ratnog vihora zahvaljujući herojstvu pripadnika Vojske Republike Srpske i policijskih snaga, Republika Srpska je već tokom rata sprečila brojne zločine nad našim narodom koji je ponovo bio izložen ratnim stradanjima, a danas pruža okvire u kojima naš narod može da se razvija ekonomski, privredno, kulturno i politički. Republika Srpska za mene lično predstavlja jednu od najsjajnijih epizoda iz naše bliže prošlosti.

GLAS: Da li je moguće doći do zajedničkog pogleda na prošlost?

ARBUTINA: Ukoliko se držimo osnovnih postulata istorijske nauke, ukoliko objektivno posmatramo istorijske procese, ukoliko kritikujemo i tumačimo istorijske izvore, pristupajući prošlosti bez pristrasnosti i predrasuda, moguće je doći do zajedničkog pogleda na prošlost. Da li je to u ovom trenutku izvodljivo? Plašim se da nije. Potrebno je da prođe još dosta vremena da bi bili ostvareni uslovi da istoričari pristupe proučavanju istorije na navedene načine. Stručnjaci koji proučavaju ove tragične stranice naših istorija svesni su da su mnogi identiteti sagrađeni upravo na dešavanjima iz perioda ratnih godina i da se oni upotrebljavaju ili su već upotrebljeni, u kreiranju vlastitih identiteta i samim tim preispitivanje tih procesa je otežano.

GLAS: Muzej žrtava genocida je intenzivirao aktivnosti na obogaćivanju arhivske, bibliotečke i muzeološke zbirke. Koliko je danas teško, a u isto vrijeme i neprocjenjivo važno, doći do dokumenta kakav je, na primjer, telegram koji je zapovjednik Ustaške nadzorne službe Eugen Dido Kvaternik poslao upravitelju ustaškog logora Jasenovac Maksu Luburiću sa nalogom da odmah skupi oko stotinu žena, djece i starijih ljudi iz kotara Vojnić i o tome ga obavijesti?

ARBUTINA: Muzej žrtava genocida kontinuirano radi na obogaćivanju arhivskih, bibliotečkih i muzeoloških zbirki i u tom procesu, pored posvećenosti naših stručnjaka, imamo podršku brojnih ljudi iz matice i rasejanja. Ulažemo ogromne napore da dođemo do svih istorijskih izvora koji su u vezi sa stradanjem našeg naroda u Drugom svetskom ratu. Od neprocenjive važnosti je prikupljanje originalnih dokumenta, jer upravo ta dokumenta predstavljaju dokaze koji nepobitno potvrđuju stradalničku prošlost srpskog naroda i predstavljaju branu u revizionističkim pokušajima da naše stradanje bude umanjeno.

GLAS: Vlade Srpske i Srbije idu u pravcu izgradnje dva memorijalna centra posvećena jasenovačkim žrtvama u Donjoj Gradini i Beogradu. Koliko je važno da ti projekti i „ožive“ zarad kulture sjećanja?

ARBUTINA: Vlada Republike Srbije i Vlada Republike Srpske kontinuirano pružaju bezuslovnu podršku, kako Muzeju tako i Republičkom centru i na tome smo im srdačno zahvalni. Bez podrške oba državna vrha ne bismo bili u mogućnosti da ostvarimo rezultate koje smo imali priliku da predstavimo u ovoj nedelji, prvo u Beogradu, a zatim u Banjaluci. Izgradnja memorijala koji podsećaju na biblijska stradanja su od izuzetne važnosti i pre svega su potrebni. Potrebno je da postoje mesta koja će opominjati, na kojima ćemo učiti, razgovarati, sticati empatiju. Ovu priliku bih iskoristio da napomenem da se u Beogradu intenzivno radi i na rekonstrukciji Spomen-područja „Jajinci“, koje je najveće stratište na prostoru Republike Srbije. Uz podršku predsednika Republike Srbije Aleksandra Vučića, predsednika Vlade Miloša Vučevića i ministra kulture Nikole Selakovića u narednom periodu ovaj memorijal postaće centralno mesto za izučavanje srpske stradalničke prošlosti. Pored Spomen-područja „Jajinci“ u toku je i izgradnja Memorijalnog centra na Starom sajmištu, a pažnja je posvećena i svim drugim stratištima i to ukazuje na jasno opredelenje naše države da se na sistematičan i produktivan način posveti pažnja ovom identitetskom pitanju.

GLAS: Šta je Vas usmjerilo na proučavanje istorije? Da li je dijelom to što ste dijete iz izbjegličke kolone usljed akcije „Oluja“ ili?

ARBUTINA: Prošlost je uvek bila živo prisutna u mojoj porodici. Uvek, u svakom trenutku, prošlost je provejavala kroz razgovore koji su vođeni u porodičnim krugovima. Stradalničko iskustvo iz Drugog svetskog rata, rat na prostoru Republike Srpske Krajine tokom devedesetih godina, borbe, stradanja, izbeglištva, sve je to uticalo na moje interesovanje za proučavanje prošlosti. „Oluja“ me je svakako oblikovala, ne stidim se da kažem da sam dete „Oluje“ i smatram da je upravo ta „Oluja“ u pepelu podigla generacije mladih Krajišnika koji svoj dug prema otadžbini vraćaju znanjem, radom, požrtvovanošću, ljubavlju prema Srbiji i Srpskoj.

Na istom putu

GLAS: Kakvu saradnju imate sa Republičkim centrom za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih?

ARBUTINA: Na saradnju Muzeja žrtava genocida i Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica smo posebno ponosi. Naša saradnja je dugogodišnja, visoko profesionalna, srdačna i što je najvažnije plodotvorna. Tokom godina i godina rada sa našim kolegama i koleginicama iz Republičkog centra ostvarila su se mnoga prijateljstva, osećaj poverenja, poštovanja i atmosfera u kojoj je zadovoljstvo raditi, iako se bavimo zaista teškim temama. Mi smo na istom putu, radeći zajednički čuvamo sećanje na naše nevino postradale pretke i zalog za buduće generacije.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.