Vajar Đorđe Jovanović rođen prije 160 godina: Živio i radio za srpski narod

Umjetnik kojem se Evropa divila, koji je bio uzor mnogima, a koji je u svojoj autobiografiji kazao “Mene je srpski narod voleo, ja sam za njega živeo i radio i ja se zbog toga ponosim” rođen je  prije 160 godina.

Iznad svakog od tri ulaza Banskog dvora nalaze se po dvije skulpture od bijelog francuskog cementa, koje su postavljene 1932. godine a izvajao ih je veliki Đorđe Jovanović na ponos Banjalučana.  Njihovo značenje su mnogi tumačili, ali je  opšteprihvaćeno da su to skulpture Jugoslavije.

U italijanskom mermeru isklesao je poprsja kralja Aleksandra i kraljice Marije u prirodnoj veličini, koja su  1931. godine postavljena u svečanoj sali. Kako su kazali istoričari Jovanović je i na ovim radovima ostao dosljedan svom načinu, gotovo verističkom prikazivanju likova i vrhunskoj zanatskoj spretnosti.

Ne smijemo zaboraviti da je taj isti Đorđe Jovanović bio prvi srpski đak u Parizu, prvi sportista, biciklista i planinar, te jedan od osnivača Umetničke škole iz koje je kasnije nastala Umetnička akademija.

Poslije beogradske realne gimnazije boravio je u Minhenu gdje je radio drvorez, za koji su mnogi kazali da je bio odličan. Pošto je ostao bez sredstava vratio se u Beograd i upisao Tehnički fakultet. Na osnovu uspjeha u Minhenu i državne stipendije upisao se na bečku Akademiju. Poslije prvih uspjeha, prešao je u najbolju germansku vajarsku školu u Drezdenu i tokom studija dva puta proputovao Evropu na velosipedu.

U Pariz je otišao 1887. godine, a o tom boravku je kazao da su mu se tek tamo otvorile oči i da je spoznao šta je prava monumentalna umjetnost.

Javnost ga je zapazila  u Drezdenu kada su svi pohvalili njegovu skulpturu “Prelja”, koja je zapravo prikaz djevojke u srpskoj narodnoj nošnji.

Za svjetsku izložbu 1889. godine izradio je skulpturu slijepog “Guslara” u punoj veličini.   Međutim, tadašnji upravnik Narodnog muzeja Mihailo Valtrović je smatrao da to nije srpski guslar i odbio je otkup, kako to kod nas obično biva. Međutim, čačanski seljaci se nisu s tim slagali pa su pred ovom Jovanovićevom skulpturom skidali kapu, a seljanke su joj ljubile ruku. Ipak, ministarstvo mu je ukinulo stipendiju, što nam pokazuje da su se umjetnici na Balkanu oduvijek morali boriti za mjesto koje kulturi i umjetnosti pripada. Tako je Jovanović  skulpturom “Josif Pančić” priredio prvu samostalnu izložbu u Beogradu.

Njegova umjetnički građena i ukrašena vila u Skerlićevoj  ulici u Beogradu  bila je pravi umjetnički dom. U toj kući sa velikim ateljeom, izvajao je sjajna djela i život proživio uz suprugu, Francuskinju, obožavanu Margo.

O kakvom je čovjeku riječ svjedoči i činjenica da je prošao Albansku golgotu jer je želio da bude uz soj srpski narod i nije htio da pristane da bude rob Austrougarske.

Kao što se može vidjeti i iz spomenutih radova Jovanović je stvarao oslanjajući se na srpsku istoriju, i iako je u Evropskim metropolama sticao znanje ostao je vezan i vjeran tradiciji svoga naroda.  Skulpture sa nacionalnom tematikom izlagao je u Pariskim salonima gdje su bile veoma lijepo prihvaćene i ponukale su Francusku vladu da ga sa Pajom Jovanovićem predloži za nosioca ordena Legije časti.

Pokazao se i u fasadnoj skulpturi, a spomenik vojvodi Živojinu Mišiću jedan je od najboljih te vrste u srpskoj umjetnosti.

Bio je izvanredan vajar aktova, alegorijskih kompozicija, bahantkinja, vila i plodova prirode. Pojedinim skulpturama je prikazao i tamniju stranu života. Alegorijskim kompozicijama “Miris proleća”, “Beogradska ruža” i “Sava”, u našu skulpturu uveo je najviše oblike poetične ljepote. Pojedini radovi intimnog karaktera kao “Siroče” iz 1917. i “Branko i vila” svrstavaju se među najizražajnije.

Izabran je za redovnog člana Srpske kraljevske akademije 1920. godine.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.