Ministarstvo kulture Srbije: Dosijeovo izdanje ne ispunjava standarde

Ministarstvo je u pismu javnosti navelo da su snimci za potrebe izdanja iz 1998. načinjeni dok je kodeks bio ukoričen, pa su tokom tehničke pripreme za štampu “naknadno korigovani, posebno na pregibima listova, prema hrbatu, na kojima se nerijetko nalaze inicijali”.

U pismu koje je potpisala predsednica Radne grupe za digitalizaciju Miroslavljevog jevanđelja i pomoćnica ministra za zaštitu kulturnog naslijeđa i digitalizaciju Danijela Vanušić, ukazano je da “dimenzije reprodukcija ne odgovaraju originalnim dimenzijama listova jer su ivice, zbog potrebe za skladnim izgledom bloka teksta, opsječene”.

Navedeno je i da “reprodukcije ne prenose vjerno osobine originala u pogledu boje mastila, oštrine crteža, stanja pergamenta...”

“Usljed opredjeljenja da se imitira original, u izdanju nema izvora informacija o njemu samom (nema naslovne stranice ni impresuma, oko reprodukovanih strana nisu ostavljene margine koje bi nosile paginaciju i druge podatke), što može da dovede u zabludu i omogućava zloupotrebu i manipulacije da se ova publikacija predstavi kao original”, ocenila je Vanušić.

Ministarka kulture Srbije Maja Gojković je poslije potpisivanja Sporazuma o digitalizaciji Miroslavljevog jevanđelja 21. jula izjavila da je to način da se spriječi prodaja “lošeg falsifikata” objavljenog prije tridesetak godina.

Na to je Gojkovićevoj odgovorio otvorenim pismom Veljko Topalović, jedan od priređivača izdanja iz 1998. koji je naveo, između ostalog, da je ministarstvo kulture sljedeće godine legalizovalo njihovo izdanje, a otkupljivali su ga UNESKO, svjetske biblioteke i kolekcionari.

Vanušić je ocijenila da su izdavanje Miroslavljevog jevanđelja 1998. godine “pratile kontroverze, od načina pribavljanja snimaka, preko štampanja u Južnoafričkoj Republici, do potonje raspodjele tiraža što je, između ostalog, dovelo do sudskog spora o legalnosti izdanja”, da bi naknadno, decembra 1999. godine, Sporazum potpisali tadašnji ministar kulture, Dosije i Službeni list.

“Nakon što je 21. jula 2021. potpisan Sporazum o saradnji na digitalizaciji Miroslavljevog jevanđelja, Topalović se obratio medijima i uputio ministru kulture pismo koje sadrži niz paušalnih i na druge načine netačnih komentara i tvrdnji, ali ne govori o pitanju legalnosti i legitimnosti fototipskog izdanja niti njegovim odlikama sa stanovišta nauke i struke”, navela je Vanušić.

Kako je navedeno, Topalović je 2019. inicirao novi izdavački projekat najavljen kao “Zlatno izdanje Miroslavljevog jevanđelja” za koje je “u više navrata pokušao da obezbijedi finansijsku podršku na najvišim državnim i crkvenim položajima, dok pitanje legalnosti i legitimnosti najavljenog izdanja uopšte nije pokrenuo”.

“Jedini bitan podatak na osnovu koga je tražio podršku je tvrdnja da je u štampi obezbeđena trenutno najbolja izvodljiva reprodukcija zlata kojim su, inače, minijature i inicijali originalnog rukopisa ukrašeni, što je nedovoljno da opravda potencijalna budžetska ulaganja u publikaciju koja bi bila basnoslovno skupa (kako se navodi, ''15.000 evra po primerku'')”, navelo je Ministarstvo.

Kako je naglašeno, “demonstriranje dostignuća štamparske tehnike nije isto što i predočavanje stvarnog izgleda jednog rukopisnog spomenika koji je upisan i na UNESKO listu ''Pamćenja svijeta''“.

Iz Ministarstva je navedeno da bi se “za izradu ove publikacije koristili stari snimci originalnog rukopisa koji su nastali prije 25 godina u nedovoljno dobrim uslovima”, a “digitalno sređivanje i korigovanje snimaka učinili su da oni ne odgovaraju stvarnom izgledu rukopisa što će uskoro potvrditi novi digitalni snimci koji će biti dostupni javnosti”.

“Odsustvo mogućnosti da se štampani otisak uporedi sa originalom u procesu štampe, dodatno ukazuju da se radi o još jednom poduhvatu koji ne ide u smjeru vjerodostojnosti. Najzad, za taj poduhvat nije dobijena saglasnost Ministarstva, shodno odredbama Zakona o kulturnim dobrima”, kaže se u pismu.

Iz Ministarstva upozoravaju da će “ukoliko Topalović ne bude ispoštovao zakonsku proceduru i bude nastavio sa pripremom novog tiraža u komercijalne svrhe, pokrenuti odgovarajući postupak u skladu sa Zakonom”.

“Imajući u vidu činjenicu da rukopis nije digitalizovan i da je poslednji put snimljen prije više od dve decenije, da ti snimci više ne poseduju kvalitet koji bi ih učinio dovoljnim za predstavljanje javnosti i izradu novog izdanja, Ministarstvo je pokrenulo projekat digitalizacije Miroslavljevog jevanđelja”, kaže se u pismu.

Zbog specifičnosti i kompleksnosti samog procesa formirana je Radna grupa u koju su uključeni predstavnici ministarstva, stručnjaci nadležnih ustanova zaštite iz Narodne biblioteke Srbije i Narodnog muzeja u Beogradu i stručni konsultanti i saradnici Audiovizuelnog arhiva i centra za digitalizaciju SANU, koji posjeduje najsavremeniju opremu u Srbiji.

“Nakon što su sagledane sve okolnosti i utvrđeni uslovi pod kojima može bezbedno i bez posledica po kulturno dobro da se izvrši digitalizacija Miroslavljevog jevanđelja, Radna grupa je sačinila Sporazum o saradnji u kome su jasno definisani konzervatorski i tehnički uslovi kao i pojedinačne obaveze”, navodi Ministarstvo.

Kako je najavljeno, nakon završetka prve faze projekta digitalni snimci Miroslavljevog jevanđelja biće dostupni javnosti na pretraživaču kulturnog naslijeđa Republike Srbije, kao i na sajtovima ostalih učesnika ovog procesa, koji će biti softverski zaštićeni od preuzimanja u rezoluciji samo za veb upotrebu.

“Realizacijom prve faze digitalizacije rukopisa domaća i svetska javnost biće u prilici da se putem digitalnih snimaka, dobijenih primenom najsavremenije tehnologije i pod budnim okom konzervatorsko i kustoskog nadzora, upozna sa stvarnim izgledom rukopisa. Očekujemo da će ovo biti prvi korak u razrešavanju dilema vezanih za verodostojnost i kulturnoistorijsku vrednost Dosijeovih izdanja”, kaže se u pismu Ministarstva.

Kako je najavljeno, u narednim koracima radna grupa biće usmjerena na intenziviranje saradnje sa kolegama iz inostranstva koji imaju bogato iskustvo u oblasti konzervacije i zaštite srednjovjekovnih rukopisa kao i u izradi vernih faksimila i fototipskih izdanja.

“Očekujemo da će ovaj projekat i zajednička saradnja nadležnih stručnjaka ispuniti sve uslove i obezbediti da Miroslavljevo jevanđelje dobije profesionalno izdanje na koje ćemo biti ponosni i koje će ga dostojno predstaviti u Srbiji i svetu”, ocijenjeno je iz Ministarstva kulture.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.