POGLEDI Moć istorije
U istoriji svakog naroda postoje svete stranice, sjećanje koje pažljivo čuvaju zahvalni potomci. Takvi događaji postavljaju temelje samosvijesti naroda, uče mlađe generacije odgovornosti, hrabrosti, ljubavi prema otadžbini. Ove godine, kada obilježavamo 78. godišnjicu velike pobjede nad nacističkom Njemačkom u Velikom otadžbinskom ratu 1941-1945. godine, posebno bih se osvrnuo na jednu od takvih prekretnica u ruskoj istoriji, koja je od ogromnog značaja i za tadašnji Sovjetski Savez i za modernu Rusiju. Ovog februara obilježeno je 80 godina od kapitulacije njemačkih trupa kod Staljingrada.
Dvjesto dana i noći na obalama Dona i Volge, a zatim na periferiji Staljingrada i u samom gradu, trajala je ova žestoka bitka. Protezala se na ogromnoj teritoriji od oko 100.000 kvadratnih metara s dužinom fronta od 400 do 850 km. Više od dva miliona ljudi učestvovalo je u ovoj grandioznoj bici s obje strane u različitim fazama. Po ciljevima, obimu i intenzitetu neprijateljstava, staljingradska bitka je nadmašila sve prethodne bitke u svjetskoj istoriji.
Na razrušenim ulicama legendarnog grada dvije vojske su se borile do smrti, a pobjedu je odnijela ona koja se pokazala jača duhom. Žestoki, ponekad i iznad ljudskih mogućnosti, otpor naših boraca i komandanata mogao se objasniti samo njihovom privrženošću otadžbini, čvrstim, apsolutnim uvjerenjem da je istina na našoj strani.
Hitler je zahtijevao da se njegovi oficiri bore do posljednjeg vojnika. Komandant 6. armije Vermahta Paulus je čak dobio čin feldmaršala, što se u tim uslovima moglo smatrati jasnim nagovještajem samoubistva, jer nijedan njemački feldmaršal nikada nije bio zarobljen. Ali Paulus se predao zajedno sa cijelim svojim štabom. Zarobljena su 24 generala, dvije i po hiljade oficira i oko 90.000 vojnika. Borbe u Staljingradu završene su 2. februara 1943. godine.
Bitka za Staljingrad okončana je briljantnom pobjedom sovjetskih oružanih snaga. To je označilo početak radikalne promjene ne samo u toku Velikog otadžbinskog rata 1941-1945. godine, već i u cijelom Drugom svjetskom ratu. Gubici Crvene armije iznosili su 1.129.619 ljudi. Fašistički blok izgubio je četvrtinu snaga koje su djelovale na sovjetsko-njemačkom frontu. Tokom bitke za Staljingrad, Nijemci i njihovi saveznici izgubili su oko 1,5 miliona ljudi. S tim u vezi, prvi put u godinama rata u Njemačkoj je proglašena nacionalna žalost, a u zemljama Osovine pojavio se osjećaj neminovnosti poraza.
Pobjeda Crvene armije kod Staljingrada izazvala je ogroman politički, vojnički i radnički uspon čitavog sovjetskog naroda. To je ulilo vjeru u brzo oslobođenje teritorije SSSR-a od smeđe kuge, ojačalo moral vojnika na frontu, radnika u pozadini da dodatno pojačaju borbu protiv neprijatelja i osiguraju frontu svim potrebnim.
Vrijeme je nemilosrdno i, nažalost, danas je među nama sve manje onih koji su svojim očima vidjeli i iz prve ruke mogu ispričati šta se dogodilo u Staljingradu. U ovom slučaju, ostaje samo to da se oslonimo na činjenice - na one tragove koji se više ne mogu izbrisati, niti prepisati. Arhivi, deklasifikovana dokumenta, izvještaji, pisma, dekreti, toponimija postaju pravi saveznici u tome. Na primjer, pobjeda je ostala u sjećanju evropskih gradova - 1943. i kasnije, stanica metroa, trg i mnoge ulice u Parizu i drugim gradovima Francuske, Italije, Belgije, Češke, Slovačke, Poljske i na Kipru preimenovani su u čast Staljingrada.
U Staljingradu se odlučivala sudbina ne samo Drugog svjetskog rata - odlučivala se sudbina cijele civilizacije. I to su dobro shvatali tadašnji lideri Sjedinjenih Država i Velike Britanije. Premijer Velike Britanije Vinston Čerčil je 29. novembra 1943. godine u prisustvu predsjednika SAD Franklina Ruzvelta uručio maršalu Sovjetskog Saveza Josifu Staljinu “mač Staljingrada” tokom ceremonije otvaranja Teheranske konferencije kao znak ushićenja britanskog naroda zbog hrabrosti sovjetskih branioca Staljingrada tokom bitke za grad. Na oštrici mača je ugravirano: “Građanima Staljingrada - jakim kao čelik. Od Džordža Šestog, kao znak dubokog ushićenja britanskog naroda.” Danas je mač izložen u Muzeju staljingradske bitke u Volgogradu.
A evo šta je Franklin Ruzvelt napisao Josifu Staljinu u telegramu od 5. februara 1943. godine: “Kao glavnokomandujući oružanih snaga Sjedinjenih Američkih Država, čestitam Vam na briljantnoj pobjedi vaših trupa kod Staljingrada, osvojenog pod Vašom vrhovnom komandom. Sto šezdeset i dva dana epske borbe za grad, borbe koja je zauvijek proslavila Vaše ime, kao i odlučujući rezultat koji danas slave svi Amerikanci, biće jedno od najljepših poglavlja u ovom ratu naroda ujedinjenih protiv nacizma i njegovih imitatora.”
Ovi gestovi tadašnjih zapadnih lidera govore, između ostalog, o njihovom poštenju prema sopstvenim narodima, koji su se divili hrabrosti sovjetskih vojnika. U to vrijeme političari nisu imali smjelosti pokrenuti kampanje direktne dezinformacije, obični ljudi su znali istinu i imali pristup njoj.
“Za 28 dana osvojena je Poljska - u Staljingradu za 28 dana zauzeto je nekoliko kuća. Za 38 dana osvojena je Francuska - u Staljingradu za 38 dana Nijemci su napredovali iz jedne ulice u drugu”, ovako je prenosio Londonski radio davne 1942. godine.
Završavajući ove riječi duboke zahvalnosti i poštovanja našim precima povodom proslave 78. godišnjice pobjede u Velikom otadžbinskom ratu 1941-1945. godine, želio bih još jednom da istaknem osobine koje su pomogle našim hrabrim očevima i djedovima da donesu mir na evropsko tlo - to je hrabrost, patriotizam, odgovornost za prošlost i budućnost svoje zemlje, spremnost zarad istine da se učini gotovo nemoguće. Sve je to bilo i ostalo u krvi našeg multinacionalnog naroda. Ove osobine već su nam pomagale ranije da branimo svoju Otadžbinu, a pomoći će nam i ubuduće.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
