FELjTON: 25 godina Narodne skupštine RS (1991-2016): Istorijska odluka o proglašenju RS

Fizičke prijetnje srpskim poslanicima primorale su Skupštinu srpskog naroda u BiH tokom marta 1992. da izmjesti svoje sjedište iz Sarajeva na Pale.

Donošenjem revolucionarne skupštinske Deklaracije o proglašenju Republike srpskog naroda BiH 9. januara 1992, stvorena je najmlađa srpska država. Obuhvatala je teritoriju od oko 25.000 kvadratnih kilometara i brojala oko milion i po stanovnika. Imala je sve državotvorne elemente - stanovništvo, teritoriju i organizovanu vlast.

Deklaracija je 9-10. novembra 1991. na plebiscitu dobila uporište u stoodstotnoj podršci srpskog naroda. Deklaracija polazi od unutrašnjih istorijskih, političkih i ekonomskih argumenata, univerzalnog i neotuđivog prava svakog naroda, pa i srpskog, na samoorganizovanje, samoopredjeljenje, udruživanje i slobodan društvenopolitički, ekonomski, kulturni i socijalni razvoj. Deklaracija je zahtijevala rješavanje međunarodnih sukoba mirnim putem, uz uvažavanje etničkih, istorijskih, pravnih, kulturnih i ekonomskih principa i pravila međunarodnog prava.

Predstavljajući istovremeno zakonodavno tijelo i konstituantu, Skupština je 9. januara 1992. donijela odluku o pristupanju donošenju ustava. Na skupštinskoj sjednici 28. februara 1992. jednoglasno je donesena odluka o proglašenju Ustava Srpske Republike BiH. Sa znatnim izmjenama i dopunama ovaj Ustav je na snazi i danas. On je na demokratski način utvrdio državno ustrojstvo RS, a formulisanjem prava i sloboda građana i karakter njenog državnog uređenja.

S početkom ratnog sukoba, 12. maja 1992. godine, Skupština je donijela i odluku o strateškim ciljevima srpskog naroda u BiH. Oni su definisani po prioritetu: 1. državno razgraničenje sa druga dva naroda u BiH, 2. uspostavljanje koridora između Semberije i Krajine, 3. uspostavljanje koridora u dolini Drine, odnosno eliminisanje Drine kao granice između dvije srpske države, 4. uspostavljanje granice na Uni i Neretvi, 5. podjela grada Sarajeva na srpski i muslimanski dio i uspostavljanje efektivne državne vlasti u svakom od dijelova i 6. izlaz RS na more.

Skupština je u razdoblju od 1992. do 1995. radila na ustavotvornom i zakonskom uređenju RS u uslovima građanskog rata u BiH. U to vrijeme ona je imala presudnu ulogu u državnoj politici i donošenju odluka koje su bile strateške i odlučujuće za opstanak RS.

Iz tog perioda je značajna njena sjednica, na kojoj je, i pored ogromnih pritisaka, odbijen Vens-Ovenov plan. Da je prihvaćen, čak 46 odsto srpskog stanovništva ostalo bi na teritorijama pod muslimanskom i hrvatskom kontrolom. Odluka o odbijanju je potvrđena na referendumu 15-17. maja 1993, na kojem se protiv plana izjasnilo 96 odsto građana. Isto toliko građana se izjasnilo za drugo referendumsko pitanje - za samostalnu RS.

Značajna je i sjednica održana na Jahorini, na kojoj je usvojen Oven-Stoltenbergov plan, koji je predviđao postojanje triju država na prostoru bivše BiH i prihvatljivije rješenje u razgraničenju sa drugim dvjema nacionalnim zajednicama. Plan je prihvaćen uz velike žrtve i ustupke, no odbacili su ga srpski ratni protivnici.

Potom je od predstavnika međunarodne zajednice formirana Kontakt grupa, koja je preuzela ulogu posrednika u pregovorima. I pored ogromnog pritiska međunarodne zajednice i Srbije, Narodna skupština je odbacila plan o teritorijalnom razgraničenju u BiH. koji je predložila ova grupa. Odbacili su ga i građani RS na referendumu 27-28. avgusta 1994, kada se protiv njega izjasnilo njih 96,12 odsto. Oba referenduma su nedvosmisleno pokazala visok stepen jedinstva srpskog naroda i opredijeljenost za politiku državnog i političkog rukovodstva.

U odsudnim ratnim zbivanjima Narodna skupština je bila garant srpskog nacionalnog interesa i izraz opšte volje srpskog naroda. Skupština je, posebno u dijelu koji se odnosi na konstituisanje RS iskazano na plebiscitima, izvršila narodnu volju. (Nastaviće se)

Mr Bojan Stojnić, Verica M. Stošić, mr Goran Đuran

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.