VREMEPLOV - ZAPISI IZ ARHIVA - Od DASP-a do Autoprevoza (1): Počeci sa kamionima ratnim trofejima
U Jugoslaviji je po završetku Drugog svjetskog rata saobraćaj dobio prioritet u obnovi. Od brzine popravke saobraćajnica zavisio je prevoz hrane u ugrožene i popaljene krajeve, prevoz robe, snabdijevanje industrije ugljem i sirovinama i prevoz putnika.
Ministarstvu saobraćaja DFJ je dato u zadatak da čvrstim rukovođenjem i donošenjem jedinstvenog plana udovolji svim zahtjevima za saobraćajnim sredstvima.
Privredni savjet zemlje donio je 12. maja 1945. Uredbu o osnivanju Državnog transportnog i otpremnog preduzeća DFJ za poslove transporta robe suvozemnim, vodenim i vazdušnim putevima i otpremanje robe. Ono je imalo filijale u većim centrima u zemlji i u inostranstvu. Ubrzo, 21. jula 1945, Savjet je donio Uredbu o osnivanju Državnog automobilskog saobraćajnog preduzeća DFJ, sa sjedištem u Beogradu (DASP), koje je trebalo da organizuje i obavlja javni prevoz u cijeloj zemlji i da rukovodi drugim poslovima u vezi sa održavanjem i eksploatacijom motornog saobraćaja. Preduzeću su stavljena na raspolaganje sva vozila koja su dobijena preko Uprave UN za obnovu i pomoć (UNRRA) ili po osnovu ratnih reparacija.
Često se navodi da je 1. oktobra 1945. počelo sa radom Državno automobilsko saobraćajno preduzeće (DASP) u Banjaluci. Sa sigurnošću se može reći da je počelo i ranije, jer je preduzeće u septembru 1945. prevozilo putnike na linijama za Okučane i Derventu.
Okružni narodni odbor Banjaluka obratio se Štabu 423. vazduhoplovnog puka u Zemunu molbom da poručnika Ivana Tukerića demobiliše i stavi na raspolaganje tom odboru radi rukovođenja DASP-om. Molbi je udovoljeno, pa je Tukerić 1. decembra 1945. postavljen za upravnika preduzeća. Tukerić je prije rata u policiji bio obilježen kao "opasan agitator među radništvom" i više puta hapšen. Od januara do marta 1941. nalazio se u logoru Međurečje kod Ivanjice. Politički je djelovao u sindikalnim i radničkim društvima.
Dovoz namirnica, tekstila i ostale robe, prevoz sjemena, gnojiva i poljoprivrednih alata sa željezničke stanice u Okučanima, kao i transport naših kolonista u Vojvodinu, vršilo je isključivo ovo preduzeće. Od novembra 1945. do kraja januara 1946. sa banjalučkog okruga preduzeće je prevezlo 1.420 tona robe i 15.000 kolonizovanih lica. Radilo se udarnički, danju i noću, požrtvovano i sa puno pažnje, pri čemu nije zabilježen nijedan nesretan slučaj. Za takav rad je preduzeće pohvaljeno od ministra za kolonizaciju Sretena Vukosavljevića. DASP je u 1945. prevezao 120.460 putnika. Do kraja iste godine uspostavljena je i linija za Kotor Varoš.
Na linijama za Trapiste i Gornji Šeher, otvorenim 1945, autobusi su bili prepuni putnika. Primjetna je bila nemarnost i neučtivost pojedinaca prilikom ulaska u autobus, nestašica sitnog novca i kod putnika i kod konduktera. Grad je tražio od Uprave DASP-a više polazaka, vidno označavanje autobuskih stajališta i reda vožnje, kao i održavanje pomenutih linija nedjeljom.
Iako je počeo sa nekoliko polovnih kamiona, uglavnom ratnih trofeja, DASP je početkom 1946. imao 101 motorno vozilo i 206 zaposlenih, od kojih 78 šofera. Njih 15 prevalilo je 5.000 kilometara bez većeg kvara. Rekorder među njima bio je Jakov Milanović, koji je prevalio 20.000 kilometara. Radionica je imala 33 stručna radnika.
Verica Josipović, arhivista načelnik Odjeljenja za sređivanje i obradu arhivske građe Arhiva Republike Srpske
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
