Korijeni genocida (5)

Glas Srpske 18.07.2007 00:00

Genocid nad pravoslavnim i jevrejskim vjernicima 1941-1945, nije moguće shvatiti ako se misli da ga je izvršila samo policija i vojska i da religiozni fanatizam nije zahvatio cijelo društvo. Katolički seljaci u Dalmaciji ubijali su s pasijom svoje srpske susjede" - izvještavali su Italijani

Genocid nad srpskim narodom, kao ni holokaust nad jevrejskim, ne bi se mogao tako surovo ostvariti 1941-1945. da nije duboko pripreman iz istorije. Antisemitizam je star koliko i hrišćanstvo, ali antijudeizam katoličke crkve, koji se za nekoliko vekova sistematski ispoveda, je ipak bio osnova za njegovu svetovnu varijantu antisemitizma. Elementi su bili ugrađeni u politiku trijalističke reforme habzburške monarhije, na čemu radi prestolonaslednik Franc Ferdinand sa strankom Karla Luegera. U "Mein Kampf" Hitler je pomenuo da je to bio pokret, za koji je u mladosti imao pogrešna ubeđenja, koga treba slediti. Cela srednjoevropska građanska klasa, sa velikim delom inteligencije, pre 1914. žvaće ideologiju potrebe obračuna sa demokratskim vladama. U studiji o desnom radikalizmu pre 1914. i objavljenoj 1970, češki istoričar Bedrih Levenštajn veli da nemačka srednja klasa živi od ideja o "jakom čoveku" koji će državu voditi u stalne spoljne ekspanzije i opšte militarizovanje društva. U BiH državni funkcioneri ispovedaju potrebu stvaranja "jednog poštenog apsolutizma" budućnosti ("ein gelinder Absolutismus"). U doba Aneksione krize 1908-1909. hrvatska politika u Bosni stvara neke institucije koje će biti uskrsnute u Svetskom ratu 1941. Tada je postojala namera da se organizuje dobrovoljačka "Crna legija" protiv srpskih pretnji. U Hrvatskoj političari Iso Kršnjavi i Ivo Pilar razvijaju upravo tada ideje o potrebi rasnog homogenizovanja buduće hrvatske države od slovenačkih granica do reke Drine. Uloga "Katoličke akcije" Genocid u ratu 1941-1945, u svim varijantama strateških priprema fašističkih država, nosio je u sebi ideje i programe o diktaturama koje će izvršiti etničko i rasno čišćenje. Crkva je odigrala određenu ulogu u pripremama pobede ustaškog pokreta Ante Pavelića nad politikom hrvatske seljačke stranke Vlatka Mačeka. Kratko vreme, dok još nije seo na tron zagrebačkog nadbiskupa, Alojzije Stepinac je stvorio "Čistu katoličku akciju". Njeno postojanje od 1936. je otkrio jedan od njenih funkcionera, ali je istoričari nisu još temeljitije rekonstruisali. Izričito se zahtevalo da hrvatski katolici naprave konverziju od podržavanja Hrvatske seljačke stranke ka ustaškom pokretu u emigraciji, koji na revolucionaran način razara ranije federalističke planove o mestu Hrvata u preuređenoj Jugoslaviji. Prvih dana rata 1941. nije bilo sasvim jasno koje su granice proklamovane nezavisne države u Hrvatskoj. To pita novoimenovani "komandujući general" u Zagrebu Glez Horstenau Adolfa Hitlera na putu da preuzme tu značajnu dužnost. Hitler je verovao da će to biti reka Bosna, jer više se zbog etničkog rasporeda ne bi moglo održati. Musolinijev generalštab je razradio plan razgraničenja hrvatske države, po kome bi Hrvati imali izlaz na more u Sušaku, a Srbi u Dubrovniku. Italijanska zvanična politika, uključujući i kraljevski dvor koji je pristao da princ od Savoje postane budući hrvatski kralj, ne smatra da bi iz te države Srbi trebalo da budu isključeni. Još nije razrađeno kako su ovi planovi propali i uspostavljena država do reke Drine. Očigledno je u tom pitanju odlučujuću ulogu izvršila Sveta stolica. Italijanska vojska je u svim izveštajima od početka okupacije upozoravala da nova hrvatska vlada vodi politiku iskorenjivanja srpskog i jevrejskog stanovništva. Videli su da to izaziva otpor u srpskim selima. Prve oružane čarke su možda, starije od formalnog datuma izbijanja rata 6. aprila 1941. U aprilu 1941. se ubijaju Srbi u Bjelovaru, kroz celi maj mesec opasnost od oružane pobune zbog nasilja nad njima je iz dana u dan rasla. Prvi oružani odred je stvoren 3. juna u selu Udrežnje kod Nevesinja, gde su ustaše prethodnog dana izvršile pokolj stanovništva. Pre nego je stvoren logor u Jasenovcu sa mrežom manjih logora po Slavoniji, ustaške vlasti su mislile da podignu jedan na donjoj Neretvi. zbog protivljenja italijanske vojske to je izmešteno u zonu van italijanske vojne okupacije. Nacistički novinari koji su putovali kroz novu hrvatsku državu (Adolf Dresler) javno su pisali u svojim knjigama da je 1941. u Srbiju proterano 250.000 Srba. Nije sakrivano da su Jevreji bili odstranjeni iz društva i čudili su se da su u italijanskoj okupacionoj zoni bili samo naterani da nose žutu traku i Davidovu zvezdu, ali su se slobodno kretali. Italijanska obaveštajna služba je saznala da je Glavni ustaški stan u Zagrebu izdao naređenje logornicima da se do 6. septembra mora završiti iskorenjenje pravoslavnog stanovništva i da se cela imovina mora predati porodicama muslimanskim i katoličkim. Italijani su ocenjivali da nova hrvatska vlada vodi politiku iskorenjivanja pravoslavnog i jevrejskog stanovništva. Kada je zbog ovoga u Zagreb poslat funkcioner ministarstva spoljnih poslova Luka Pjetromarki, izvestio je da politika konverzije na katoličanstvo predstavlja "fundamentalnu tačku njegovog (Pavelić) programa i da u njegov uspeh ulaže zaslepljenu veru koja ne trpi prigovora ni odlaganja". Genocid nad pravoslavnim i jevrejskim vernicima je nemoguće shvatiti ako se misli da je on izvršen od strane policijskih i vojnih formacija i da religiozni fanatizam nije zahvatio celo društvo. Italijani su izveštavali da u Dalmaciji katolički seljaci "s pasijom" ubijaju svoje srpske susede. Neposredno pred slom jugoslovenske države urednik beogradske "Samouprave" i državni funkcioner Jovanović-Stoimirović beleži u svom dnevniku da se sarajevski Jevreji više boje svojih muslimanskih suseda, nego nemačke vojske koja dolazi. U Sarajevu je od oko deset hiljada Jevreja, preživelo 1.400. Likvidirani su pre početka masovnog holokausta, kako je naređen nakon konferencije na Vanze jezeru. Ocena u njujorškoj "Enciklopediji holokausta" (pod "Sarajevo") da je ubijanje najviše izvela hrvatska ulična rulja može biti tačna samo utoliko što su muslimani u gradu tada većinom prihvatili svoj hrvatski identitet. Saglasnost Svete stolice Da Sveta stolica nije bila neobaveštena o onome što se dešava u hrvatskoj državi, svedoči zapisnik sa sastanka u Sušaku zapovednika divizije italijanske Druge armije, 31. oktobra 1941: "Hrvatska se vlada odlučno orijentisala na sledeću politiku religioznog karaktera, u kojoj ima potpunu saglasnost (totale appogio) Svete stolice: prevesti najveći mogući broj pravoslavnih na katoličanstvo, a takođe i Jevreje." Zbog toga je zahtevano da italijanska vojska ne sme otvarati masovne grobnice poubijanih Srba, niti dovoditi nove pravoslavne sveštenike tamo gde su prethodni bili poubijani. Ni porušene crkve se nisu smele obnavljati. Revizionistička nauka i zvanična politika novih država koje su stvorene nakon sloma jugoslovenskog i istočnoevropskog komunizma, trijumfovala je što je dobila razumevanje da se istorijska istina o genocidu može zakonom odrediti. Od 12 tadašnjih evropskih vlada, šest su formirale katoličke partije. Podignuti su spomenici koji liče na turistička svratišta za ugodan odmor od putovanja. Pomen žrtava je toliko razvodnjen da se među njima više ističe narod i crkva država koje su zločin izvršile, nego oni koji su zaista stradali. Ostaje stid današnjeg doba u kome se stara nasilja i zločini rafiniraju, a zauvek ne ukidaju - kaže akademik SANU, dr Milorad Ekmečić, završavajući svoj predgovor Zborniku radova o Jasenovcu. (Nastaviće se)

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.