Sto pedeset peta godišnjica smrti Vuka Stefanovića Karadžića: Pravilno pisati znači pravilno misliti
Banjaluka - Na današnji dan prije 155 godina u Beču je umro srpski jezički i pravopisni reformator Vuk Stefanović Karadžić, tvorac novog pravopisa i književnog jezika.
Život Vuka Stefanovića Karadžića obilježili su neprestana borba za reformu srpskog jezika, sukob sa srpskom inteligencijom, drugovanje sa najuglednijim Evropljanima toga doba i suočavanje sa porodičnom tragedijom.
Vuk Karadžić je zasigurno bio najznačajnija ličnost srpske književnosti prve polovine 19. vijeka. Zahvaljujući njegovim reformama, u srpski jezik je uveden fonetski pravopis (utemeljio je pravopis po principu jedno slovo - jedan glas), a slavenoserbski, u ono vrijeme jezik obrazovanih, bio je potisnut. Vjerovatno najpoznatije Vukovo pravilo je njegovo pravilo “piši kao što govoriš, čitaj kako je napisano”.
Rođen je u Tršiću kod Loznice 6. novembra 1787. godine, u porodici koja se u prvoj polovini 18. vijeka doselila iz stare Hercegovine, iz plemena Drobnjaci, a pošto su djeca u porodici Karadžić umirala, nadjenuto mu je ime Vuk - da mu, po starom vjerovanju, vještice i duhovi ne bi naudili.
Nakon smrti njegovi posmrtni ostaci preneseni su iz Beča u Beograd 12. oktobra 1897. godine i nalaze se pored njegovog velikog prijatelja Dositeja Obradovića ispred Saborne crkve u Beogradu.
Tokom Prvog srpskog ustanka bio je pisar kod cerskog hajdučkog harambaše Đorđa Ćurčije, zatim učitelj u Beogradu i carinik na Dunavu kod Kladova.
Poslije propasti ustanka 1813. godine i odlaska u Beč počeo je da sakuplja narodne pjesme i druge umotvorine i da reformiše srpski pravopis, pa je objavio prvu zbirku narodnih pjesama “Mala prostonarodna slavenoserbska pjesnarica”, potom gramatiku - “Pismenicu”, te “Srpski rječnik”.
Vuk je neprestano isticao da “pravilno pisati znači pravilno misliti i da haos u jeziku odgovara haosu u mislima”, a zagovarao je vraćanje književnosti narodnom jeziku, odnosno vraćanje narodu.
Naročito dinamični bili su njegovi odnosi sa knjazom Milošem Obrenovićem, a prošli su razne faze. Jedno vrijeme mu je čak bilo zabranjeno da štampa knjige u Srbiji, a sa vrhom srpske crkve, posebno Karlovačke mitropolije, bio je u veoma lošim odnosima.
Vremenom, Vuk je stekao ugled među intelektualcima Evrope, čak i kod takvih umova kakvi su bili njemački književnik Johan Gete ili njemački istoričar Leopold Ranke, a Univerzitet u Jeni proglasio ga je počasnim doktorom.
Vukove ideje odnijele su odlučujuću prevagu 1847. godine, kada su objavljene “Pesme” Branka Radičevića, pisane “Vukovim jezikom”, a Đura Daničić je tekstom “Rat za srpski jezik i pravopis” dokazivao opravdanost Vukove reforme. Cijela epoha srpskog romantizma bila je pod njegovim uticajem.
Razdoblje od Vukove pojave do pobjede njegovih ideja, od 1814. do 1847. godine, donijelo je napredak u svim oblastima kulture - osnovane su nove škole, štamparije, te prva učena društva, kao što su Matica srpska 1826. godine i Društvo srpske slovesnosti 1841. godine.
Sjedinjenjem Magistrata i Suda beogradskog u proljeće 1831. godine Vuk Karadžić je imenovan za predsjednika te institucije, što se u današnjim terminima smatra gradonačelnikom Beograda, a bio je i počasni građanin Zagreba.
Iza sebe je ostavio kćerku Minu Vukomanović-Karadžić, veliku ljubav pjesnika Branka Radičevića. S Anom Marijom Kraus imao je trinaestoro djece, od kojih su nešto duže poživjeli samo Mina i Dimitrije, koji nisu ostavili potomstvo.
Nagrada
Četiri godine nakon njegove smrti, 1868. godine, reformisani srpski jezik ušao je zvanično u škole. Njemu u čast u Tršiću, Loznici, Tronoši i Beogradu se od 1933. održava Vukov sabor, koji je najstarija i najmasovnija kulturna manifestacija u Srbiji, a u Predsedništvu Srbije su u utorak, njemu u čast, uručene Vukove nagrade 55. put.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
