Krinka Vidaković-Petrov: Neprolaznost djela Kalmija Baruha
U jevrejskom kontekstu, sefardska usmena poezija je autentični izraz jevrejske narodne kulture razvijane u izgnanstvu, na specifičnim kulturnim prostorima na kojima je dolazilo do prožimanja različitih uticaja – jevrejskih, španskih i balkanskih – kada je reč o našoj sredini.
Kalmi Baruh ga je izučavao u vreme kada je to bila živa tradicija. Materijali koje je on prikupio i istražio su utoliko vredniji što su u holokaustu nestali i ljudi i rukopisi i mnoge jevrejske zajednice.
Ovo je za "Glas Srpske" rekla naučni savjetnik u Institutu za književnost i umetnost u Beogradu Krinka Vidaković-Petrov, jedan od priređivača izabranih djela Kalmija Baruha "Selected njorks on Sephardic and other Jenjish topics", čije je drugo izdanje nedavno promovisano u Banjoj Luci. Baruh je bio pionir jugoslovenske sefardistike i hispanistike. Stvarao je između dva rata, a stradao je u njemačkom koncentracionom logoru Bergen-Belzen, 1945. godine.
* GLAS: U Sarajevu su 1952. i 1972. godine objavljena sabrana djela Kalmija Baruha. Koja je razlika između tih publikacija i najnovije?
VIDAKOVIĆ-PETROV: Josip Tabak, koji je priredio izdanje "Eseji i članci iz španske književnosti", 1952. godine, svojim izborom je stavio akcenat na Baruhov rad u oblasti hispanistike, dok je Vojislav Maksimović izborom Baruhovih "Izabranih radova" iz 1972. godine, želeo da prikaže sve oblasti Baruhovog interesovanja, posvećujući jednaku pažnju prilozima o španskoj književnosti i onima s jevrejskom tematikom. Knjiga Baruhovih izabranih radova objavljena u Izraelu – prvo izdanje 2005, a drugo 2007. godine – obuhvata priloge o sefardskoj i jevrejskoj tematici – što je naglašeno i njenim naslovom – a obuhvata i neke, danas teško pristupačne priloge, koji nisu ušli u prethodne izbore. Ključni doprinos izraelskih izdanja Baruhovih radova je činjenica da su objavljeni u engleskom prevodu, što ih čini pristupačnim znatno širem krugu čitalaca i naučnika širom sveta.
* GLAS: Koji je značaj djela Kalmija Baruha?
VIDAKOVIĆ-PETROV: Vrednost Baruhovog dela rasla je s vremenom, a njegov značaj širi se i u međunarodnim okvirima. Jedan deo njegovog rada zanimljiv je u istorijskom kontekstu, jer pruža uvid u stanje jugoslovenske jevrejske zajednice dvadesetih i tridesetih godina prošlog veka: ono je odraz izazova s kojima se ta zajednica suočavala u jednom presudnom istorijskom trenutku. S druge strane, njegov doprinos izučavanju sefardske kulture u Bosni bio je značajan tada, jer je sefardistika u svetu bila tek u povoju, a dobija na značaju danas, više od pola veka nakon holokausta, u kojem je ta kultura nestala zajedno s ljudima koji su živeli vekovima na Balkanu. I na kraju, Baruh je rodonačelnik jugoslovenske hispanistike, kojoj je postavio čvrste temelje svojim istraživanjima i prevodima španske književnosti. Sefardi koji su živeli u jugoslovenskim zemljama, a među njima posebno Baruh, bili su ti koji su od početka 20. veka uvodili špansku kulturu i književnost u naše okruženje.
* GLAS: Kakvi su bili dometi tadašnje nove sefardske književnosti i najznačajniji autori?
VIDAKOVIĆ-PETROV: Kalmi Baruh je komentarisao radove autora koji su pisali na jevrejsko-španskom jeziku, ukazujući na njihove vrline i mane. Abraham Kapon predstavlja model zasnovan na književnoj reči pisanoj na hebrejskom, koji najradije obrađuje teme vezane za jevrejsku prošlost. S druge strane, Laura Papo-Bohoreta je predstavnik modela zasnovanog na usmenoj folklornoj tradiciji i upotrebi govornog jezika, tematski usmerenog na sadašnjost i sefardsku svakodnevicu. Nova sefardska književnost suočila se s problemom jezika i književne tradicije, a njen razvoj na bosanskom tlu prekinut je holokaustom. Danas je ona zanimljiva pre svega kao istorijska pojava, kao pokušaj stvaranja svojevrsnog analoga jevrejskoj književnosti na jidišu - čiji je najpoznatiji predstavnik Isak Baševis Singer. Međutim, najviše književne domete među piscima sefardskog porekla dostigli su oni koji su se uključili u tokove srpske književnosti: Haim Davičo, Moni de Buli, Isak Samokovlija, Žak Konfino, Oskar Davičo, David Albahari.
Jevrejsko-sefardska štampa
Bosna i Hercegovina je u periodu između dva rata postala centar jevrejsko-sefardske štampe. Glasila u kojima je Baruh intenzivno sarađivao bili su "Jevrejski život", a potom "Jevrejski glas", nedeljnik koji je izlazio u Sarajevu od 1928. do aprila 1941. godine. Ovi listovi izlazili su na srpsko-hrvatskom jeziku, imali su priloge na jevrejsko-španskom, a donosili su i prevode s drugih jevrejskih jezika kao što su jidiš i hebrejski - kazala je Krinka Vidaković-Petrov.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
