Književnik Slobodan Rakitić: Zaboravljeni pjesnici ponovo u književnom životu

Rekao je ovo u intervjuu "Glasu Srpske" književnik Slobodan Rakitić, kome je Srpska književna zadruga nedavno objavila "Antologiju poezije srpskog romantizma", koja privlači veliku pažnju čitalačke publike i književne kritike.

* GLAS: Možete li nam nešto reći o samoj Antologiji, šta Vas je, u stvari, inspirisalo da je priredite?

RAKITIĆ: Godine 1978, za školske potrebe, priredio sam zbornik "Poezija romantizma jugoslovenskih naroda". Više se i ne sećam kako je došlo do toga da baš ja radim takav zbornik, koji bi obuhvatio sve jugoslovenske romantičare. Drugo izdanje izišlo je 1982, u 20.000 primeraka, kao i prvo, što je za današnje prilike više nego zavidan tiraž. Takve knjige kod nas do tada nije bilo. Antologija, na kojoj sam radio, s povremenim prekidima, gotovo deset godina, obuhvata više od jednog veka srpskog pesništva. Otuda u njoj predromantičari, romantičari i postromantičari. Vojislav Ilić, koji je ispunio poslednje dve decenije 19. veka, kada je romantizam već bio na zalasku, prošao je kroz klasicizam, predromantizam, romantizam, realizam i simbolizam. Njegova poezija je autentičan oblik velike sinteze. Na isti način, "Antologija poezije srpskog romantizma", bar kako je ja vidim, ima integrativni karakter i predstavlja takođe sintezu najboljih romantičarskih ostvarenja na srpskom jeziku.

* GLAS: Koje razdoblje i koje značajne srpske pjesnike obuhvata Antologija?

RAKITIĆ: "Antologija poezije srpskog romantizma" obuhvata kraj 18. veka, čitav 19. vek i prve decenije 20. veka. To je i najznačajnije razdoblje moderne srpske istorije, u kome se odigrala Karađorđeva revolucija, Vukova reforma jezika i pisma i prodor srpske narodne poezije u Evropu. Obnovljena je srpska država i najznačajnije državne, kulturne i prosvetne institucije. Osnovano je Društvo srpske slovesnosti, Matica srpska i Srpska književna zadruga itd. To je put od Kneževine i Kraljevine Srbije, pod autoritarnom vladavinom dinastije Obrenovića, do uzorne demokratske monarhije na čije čelo 1903. dolazi kralj Petar Prvi Karađorđević. Srpski narod je prošao na državnom i kulturnom planu promene koje se u normalnim prilikama ostvaruju stolećima. Srpski predromantičari stvaraju uglavnom u velikim evropskim centrima, Trstu, Beču, Pešti, Lajpcigu. U tim centrima postojali su srpski književni pokreti, iz kojih je izišlo nekoliko značajnih pesnika koji su prethodili romantizmu (Solarić, Pačić, Mrkalj, Luka Milovanov, Borojević i drugi). Prelaskom Matice srpske i Letopisa iz Pešte u Novi Sad, nastaju novi srpski kulturni centri. Srpski romantičari imaju središno mesto u najznačajnijim antologijama srpske poezije (Bogdana Popovića, Zorana Mišića, Miodraga Pavlovića). Svaka od ovih antologija ima svoj poetički identitet. U "Antologiji novije srpske lirike" Bogdana Popovića nema Kostićeve pesme "Santa Maria della Salute", za koju je morao znati, ali je zato Popović imao sluha za drugu veliku Kostićevu pesmu, "Spomen na Ruvarca". Takođe lepo mesto imaju romantičari u Pavlovićevoj "Antologiji srpskog pesništva" (1964). Metafizička dimenzija, karakteristična za ovu antologiju, bila je svojstvena i predromantičarima i romantičarima, tako da je uspostavljen kontinuitet sa srpskom srednjovekovnom poezijom. Ta spona bio je Venclović. Nastojao sam da na jedan broj zaboravljenih pesnika, najčešće nepravedno, ponovo skrenem pažnju i vratim ih u književni život. Uostalom, jedna od važnih uloga Antologije jeste i u tome.

* GLAS: Kakav je, u stvari, njen značaj, odnosno koliko romantizam utiče na pjesničko stvaralaštvo danas?

RAKITIĆ: "Antologija poezije srpskog romantizma", pored književnog, ima i dokumentarni značaj, jer svedoči ne samo o pesnicima nego i o vremenu i podneblju kada su pojedine pesme nastale. Zatim ukazuje na širi evropski kontekst srpskoga romantizma. Naši predromantičari bili su u čvrstim vezama sa evropskim pesničkim tokovima, nemačkim, italijanskim, ruskim i francuskim. Pod uticajem Petrarke nastaju prvi srpski soneti (Orfelin, Jovan Pačić, Jovan Došenović, Sava Mrkalj, Nikola Borojević). To se isto odnosi i na romantičare (Medo Pucić, Jovan Ilić, Branko Radičević, Petar Sundečić i drugi). Nažalost, u srpskom romantizmu sonet nema ono mesto koje je imao u najznačajnijim evropskim književnostima.

* GLAS: Postoji li, po Vama, danas kriza knjige i čitanja?

RAKITIĆ: To je opšte mesto naše stvarnosti. I ne samo naše. Živimo u vreme opšte krize, koja nije samo kriza knjige i čitanja. Kao što se može videti, knjige se ipak i štampaju i čitaju. Čini se da se više štampaju nego što se čitaju. Ali svaka knjiga, ipak, nađe put do svog čitaoca. Bio sam u julu na međunarodnom pesničkom festivalu na jugu Francuske, u Setu, rodnom mestu velikog francuskog pesnika Pola Valerija. Stiglo je u Set preko stotinu pesnika i muzičara, uglavnom iz mediteranskih zemalja. Festival je trajao desetak dana. Ceo grad je živeo duhom poezije, muzike i umetnosti. Na nekoliko mesta u gradu održavani su pesnički programi, od podne do duboko u noć. Poslednjeg dana, u jednoj bašti, s pogledom na more, imao sam svoje završno pesničko popodne, pred pedesetak ljubitelja poezije, koji su pažljivo slušali moje pesme na srpskom i francuskom. Bio sam više nego iznenađen pažnjom i prijemom i njihovim interesovanjem za poeziju.

Nova djela

* GLAS: Planirate li da pišete novu knjigu?

RAKITIĆ: Spremam nova izdanja svojih ranijih knjiga. Nadam se da će u vreme sajma izaći prvo kolo od pet knjiga: "Svetlosti rukopisa", "Raški napevi", "Svet nam nije dom", "Zemlja na jeziku" i "Duša i sprud". Iduće godine trebalo bi da izađe drugo kolo, takođe u pet knjiga. O ostalim planovima, neki drugi put.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.