Kako ostati priseban i zdrav na ovoj ljetnoj vrućini

Glas Srpske 22.07.2007 00:00

Milimir Doder istakao da zakon nije precizno odredio kada se proglašava vanredno stanje i da to zavisi od procjene nadležnih. U prostorijama, gdje se kraće boravi, temperatura bi trebalo da bude niža od spoljašnje za šest do osam stepeni

Paklene vrućine i temperature, koje na širem području Balkana ovih dana obaraju sve dosadašnje rekorde, primorale su nadležne u zemljama u okruženju poput Srbije, Makedonije, Mađarske, Hrvatske... da zabrane rad na otvorenom u vremenu od 11 do 17 časova, odnosno da uvedu dvokratno radno vrijeme na mjestima gdje bi boravak u ovom periodu mogao štetno da djeluje na zdravlje ljudi. A o tome kako vrijeme i godišnja doba utiču na zdravlje čovjeka pisali su još u antičkoj Grčkoj Hipokrat i Aristotel. Sredinom 19. vijeka, prije i tokom epohalnih otkrića u bakteriologiji, stručnjaci za meteorologiju i medicinu počeli su da ispituju uticaj vremena na čovjeka. Međutim, kriterijumi za definisanje povoljnih i nepovoljnih vremenskih situacija, kao i klimatskih uslova, za čovjeka nisu potpuno definisani i jedinstveni, a i danas su aktuelna oblast multidisciplinarnog ispitivanja. Vanredno stanje Ljekari su rekli da narušavanje procesa termoregulacije čovjekovog organizma dovodi do čitavog niza biohemijskih promjena, koje ciklično izazivaju određene patološke reakcije psihičkog i somatskog karaktera u zavisnosti od stanja organizma. Čovjek, kao dio prirode, prati spoljne uticaje i adekvatno reaguje, dok je njegova adaptaciona sposobnost individualna i različita. Međutim, sa tropskim vrućinama, koje su ovih dana zahvatile i naše krajeve, većina ljudi se teško nosi. Mnogi bi, najradije, da ostanu kod kuće umjesto da rade. Ali, po svemu sudeći, proglašavanja vanrednog stanja u Republici Srpskoj, barem za sada, neće biti. Načelnik sektora za pravne poslove Republičke uprave civilne zaštite Milimir Doder istakao je za naš list da zakon nije precizno odredio kada se proglašava vanredno stanje. - To zavisi od procjene nadležnih. Ovlašćeni organi mogu da proglase vanredno stanje i preduzmu određene mjere kada izuzetno visoke temperature traju više dana, što predstavlja elementarnu nepogodu - naglasio je Doder. Dodao je da vanredno stanje u nekoj opštini može da proglasi gradonačelnik, odnosno načelnik opštine, kada ocijeni da visoke temperature predstavljaju opasnost za ljude. - On može da naloži skraćeno radno vrijeme ili da zabrani rad fizičkim radnicima, kao što su, recimo, oni koji rade na gradilištima. Tako je, na primjer određeno da demineri svoj posao mogu da obavljaju od šest do 12 časova - rekao je Doder. Prema njegovim riječima i Vlada Republike Srpske može da preduzme određene mjere, ukoliko ocijeni da za to postoji potreba. Naglasio je da ni u jednoj opštini u Srpskoj nije proglašeno vanredno stanje i da nisu uvedene neke posebne mjere, osim što su područja u kojima ima problema sa vodosnabdijevanjem upućene cisterne s vodom... Hiljadama godina čovjek se prilagođavao i navikavao na miran ritam promjena vremena i klime. U posljednjoj deceniji je došlo do brzih klimatskih promjena i evidentne smanjene sposobnosti ili nesposobnosti organizma da se brzo prilagodi novonastaloj vremenskoj i klimatskoj situaciji. Znajući da su najpovoljniji uslovi za radnu i psihofizičku aktivnost čovjeka na temperaturi od oko 20 stepeni Celzijusa i relativnoj vlažnosti vazduha od 40 do 60 odsto, ljudi su težili da, barem približno, stvore ovakve uslove. Podsjetimo da se u ljudskom organizmu razvija toplota kao posljedica životnih procesa u unutrašnjim organima i koji se stručnim imenom zovu bazalni metabolizam. Da bi organizam normalno funkcionisao, takozvana oralna temperatura treba da varira u uskim granicama od 36 do 37 stepeni Celzijusa, a da bi se takvo stanje održavalo, organizam se stalno oslobađa viška toplote. To čini na nekoliko načina. Krv, između ostalog, prenosi toplotu na kožu, pa preko kože na okolinu. Cijelim procesom upravlja mozak, koji na veću pojavu toplote širi krvne sudove, povećavajući protok krvi, a na taj način i prenos veće količine suvišne toplote. Povoljne temperature U hladnijem periodu godine, odnosno hladnijim uslovima, proces je obrnut. Kao i u drugim oblastima svog funkcionisanja ljudski organizam ima savršene mehanizme za održavanje svoje termičke ravnoteže. U zavisnosti od njegove fizičke aktivnosti čovjek se ugodno osjeća na različitim temperaturama vazduha. Pri sjedenju tijelo oslobađa oko 120 njutna toplote, i u tom slučaju čovjek se najbolje osjeća na 22 stepena, monter pri svom radu oslobađa 250, bravar s pilom čak 450, drvosječa, fizički radnik ili sportista oslobađaju oko 650 njutna toplote a najviše im odgovara temperatura vazduha od oko 14 stepeni Celzijusa. U ljetnom periodu preporučena temperatura vazduha u prostoriji u kojoj se duže boravi je 22 stepena, pošto zbog dužeg boravka organizam ima vremena za adaptaciju bez obzira na visoke spoljne temperature. Nagla promjena temperature negativno utiče na ljudski organizam, pa bi u prostorijama gdje se kraće boravi temperatura trebala biti niža od spoljne za šest do osam stepeni. Na klimatski komfor utiču i relativna vlažnost vazduha, vazdušni pritisak, vjetar, zagađenost vazduha kao i lični uticaj. Vlažnost vazduha direktno utiče na otpuštanje toplote, što znači da je povećana vlažnost u toplijim krajevima nepovoljan faktor, i obrnuto. U našim uslovima najpovoljnija je vlažnost vazduha od oko 50 odsto. Klima uređajem u zatvorenom prostoru dirigujemo i strujanje vazduha. Strujanje povoljno utiče na otpuštanje toplote znojenjem jer vrši izmjenu zasićenog vazduha u neposrednoj blizini kože. Mora se voditi računa o sadržaju prašine u vazduhu, gasova, dima, pare i neprijatnih mirisa. U prostorijama gdje boravi više ljudi prisutna je i zagađenost istrošenim vazduhom zbog disanja (kad opadne procenat kiseonika). Količina spoljašnjeg vazduha potrebnog za razrjeđivanje i otklanjanje neprijatnih mirisa zavisi od zapremine prostora po osobi, ali i o njegovoj čistoći i zato se kreće u širokom rasponu od 10 do 50 kubnih metara na čas po osobi. Ako u ovim vrelim ljetnim danima primijetite da vam zbog vremenskih promjena pada koncentracija, a nemate klima uređaj, bolje je da ne radite poslove koji traže posebnu pažnju. Načelnik Službe hitne pomoći banjolučkog Doma zdravlja Nada Banjac naglasila je da bi poslodavci trebali da naprave neku vrstu preraspodijele radnog vremena radnika koji obavljaju teže fizičke poslove. - Na poslodavcu je odluči da li će, na primjer, organizovati rad u smjenama koje će trajati od šest do 11 i od 17 do 21 čas, ili će radnicima svakih sat vremena omogućiti veće pauze. Radnicima je, pored toga, neophodna i dodatna zaštita, odnosno odgovarajuća obuća i odjeća, a obavezno im treba obezbijediti i osvježavajuće napitke - istakla je Nada Banjac. Dodala je da su pomoć ljekara ovu službe posljednjih dana tražili i radnici koji se bave poljoprivrednim ili fizičkim poslovima, ali uglavnom zbog lakših povreda. Niko od njih, naglasila je, nije zatražio pomoć zbog tegoba koje su prouzrokovale visoke temperature... Nebojša KUŠTRINOVIĆ Sandra MILETIĆ UV ZRACI Mnogi smatraju da UV zraci napadaju samo one koji su im direktno izloženi. To nije tačno! Dio UV zračenja dospijeva do nas i u obliku takozvanog difuznog ili raspršenog zračenja, koje nastaje odbijanjem zračenja na molekulama vazduha i različitim česticama u njemu. Raspršeno zračenje dospijeva do nas sa svih strana, pa djeluje i na sjenovitim ili natkrivenim mjestima. Takvo se raspršeno zračenje malo mijenja tokom dana, dok je direktno najjače sredinom dana. Ultraljubičasti zraci odbijaju se i od tla te predmeta na njemu, pa nas i tako mogu ozračiti. Biljke i drveće ga slabo odbijaju, nasuprot vodenim površinama, betonu ili pijesku. Naravno, opasnost je najveća za one kojih je posao povezan s boravkom na otvorenom. To je slučaj sa poljoprivrednicima, građevinskim radnicima, komunalcima... Mnogi nisu svjesni činjenice da neugodnost nije prošla kada se, s teškom mukom, riješe crvenila kože i opekotina jer se primljena količina UV zračenja skuplja u nama od najranijeg djetinjstva. Kada to akumuliramo, zračenje poprimi veliki iznos, lako se može oboljeti od raka kože ili od sive mrene na očima, a da ne znamo kada smo "zaradili" bolest. Ultraljubičasti zraci nas ne griju, pa mnogima ugodan osjećaj topline pri sunčanju dolazi od infracrvenih (toplotnih) zraka koje, takođe, emituje Sunce...

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.